گزارش سفر کاوش‌های باستانشناسی در فارس باستان (1934-1933)
| گزارش سفر کاوش‌های باستانشناسی در فارس باستان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اورل اشتین، سرمارک (نویسنده) مومنی ازندریانی، فریدون (مترجم) |
| ناشر | انتشارات طهوری |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۷ش |
| شابک | 978-600-5911-55-8 |
| موضوع | فارس -- آثار تا‌ریخی |
| کد کنگره | DSR۲۰۴۳/الف۴۴الف۵ |
گزارش سفر کاوش‌های باستانشناسی در فارس باستان (1934-1933) تألیف سرمارک اورل اشتین، مترجم فریدون مومنی ازندریانی؛ بی تردید می‌توان سال‌های بین 40- 1930 میلادی را یکی از دوره‌های درخشان در تاریخ اکتشافات نوین باستانشناسی در ایران دانست چراکه در زمان پهلوی اول همزمان با احداث فرودگاه دوشان تپه و شروع پروازهای کمپانی یونکرس به تهران و ارائه‌ی مجوزهای لازم جهت انجام پروازهای اکتشافی بر فراز ایران، عملا انجام مطالعات باستانشناسی وارد مرحله جدید شد. به طوری که با ورود باستان شناسان و محققان، آثار و نقاط باستانی زیادی کشف شدند که حاصل آن دسترسی یافتن به اطلاعات کم نظیری بود که همگی حکایت از عظمت تمدن در ایران باستان داشت، آثاری که امروزه برخی از آن‌ها زینت بخش موزه‌ها و دانشگاه‌های خارجی است.
ساختار
کتاب در پنج فصل به نگارش درآمده است. فهرست فصل‌های کتاب عبارت است از:
فصل یکم: از شیراز به سمت جهرم و خفر
فصل دوم: از فسا به سمت ایج
فصل سوم: سروستان و داراب
فصل چهارم: از داراب به سمت بوانات و پلوار
فصل پنجم: آلبوم تصاویر
گزارش کتاب
کتاب پیش رو ترجمه‌ی گزارش کاوش‌های باستانشناسی در فارس باستان اثر سر مارک اورل اشتین محقق و باستان شناس معروف مجاری تبار انگلیسی است. او دوران جوانی خود را در کمپانی هند شرقی وابسته به دولت انگلستان گذراند. اشتین در طی سال‌های 1910-1900 موفق گردید اولین سفر تحقیقاتی خود را در حوزه‌ی رودخانه‌ی تاریم در ترکستان چین واقع در آسیای مرکزی با موفقیت انجام دهد و دستاورهای مهمی را به ارمغان آورد. وی که به همراه تحقیقات گسترده‌ی باستانشناسی خویش، به کار تدریس در دانشگاه‌های معتبر هند نیز اشتغال داشت توانست تحقیقات گسترده‌ای را در دیگر مناطق آسیا به انجام رساند. اشتین هنگامی در ایران شروع به مطالعات باستانشناسی و تحقیقات علمی کرد که مدت‌ها از حضور شرق شناسان و ایران شناسان درایران گذشته بود و تقریبا هم زمان با وی محققان مشهور و ده‌ها محقق دیگر در نیمه‌ی اول قرن بیستم مشغول مطالعه و تحقیق در ایران بودند. با این وجود وی اولین کسی بود که موفق به کشف ویرانه‌های کوه خواجه در سیستان و آثار بجا مانده از تمدن هلیل رود موسوم به دقیانوس و معرفی تمدن کهن آنجا به جهانیان شد. اشتین در این رابطه توانست به نقش ارتباطی مهم تمدن جیرفت با تمدن‌های موهانجودارو در اطراف رودخانه سند و همین طور تمدن بین النهرین در عراق پی ببرد، به طوری که در خصوص تمدن هلیل رود نیز بر این باور بود که تمدن پیش از تاریخ ایران با توجه به ویژگی‌های خود، تمدنی نبوده که متأثر از تمدن سرزمین‌های مجاور خود بوده باشد بلکه خود دارای جایگاه خاصی دراین راستا است. این باستان شناس از سوی دیگر در جریان ادامه‌ی تحقیقات و مطالعات گسترده‌ی خود موفق شد تا مناطقی را نیز مورد بازدید و کاوش قرار دهد، همان گونه که در جریان سفر 2100 کیلومتری خود در فارس نیز توانست، به اطلاعات بسیار باارزشی در زمینه‌ی سکونت گاه‌های بشری در دوران پیش از تاریخ و یا بعد از تاریخ موجود در آن منطقه دسترسی بیابد. اما ترجمه‌ی حاضر که گزارش سفر تحقیقاتی ایشان به فارس به شمرا می‌رود، در واقع ترجمه‌ی بخشی از جلد سوم کتابی موسوم به عراق می‌باشد که در مدرسه‌ی باستانشناسی بغداد آن هم در طی سال‌های اشغال آن کشور توسط دولت انگلستان به چاپ رسیده بود و سفر وی نیز که در واقع یک فرصت مطالعاتی از سوی مدرسه‌ی باستانشناسی عراق در بغداد به شمار می‌رفت با در اختیار گذاشتن مبلغ پانصد پوند به وی، عملا آن مدرسه هزینه‌های مربوط به سفر ایشان در فارس را تأمین می‌نمود. اما ورود وی برای بار دوم به ایران از طریق بندر بوشهر و در هشتم ماه نوامبر 1933 میلادی درحالی صورت گرفت که به دلیل وقوع جنگ‌های داخلی و سرکوب عشایر توسط حکومت مرکزی وقت در فارس، وی نتوانست در منطقه‌ی لارستان فارس و همین طور دیگر مناطق همجوار این استان به کاوش بپردازد با این وجود وی در طول سفر تقریبا هفت ماهه خویش علی رغم وجود تمامی کمبودها ومشکلات متعدد با پشتکاری بی نظیر به همراه دوست و همکار پرتلاش و خستگی ناپذیر خود، محمد ایوب خان، توانست ضمن تهیه‌ی نقش‌های توپوگرافی آن هم با دقت بالا از کلیه‌ی مناطق مورد نظر خویش در فارس که با وسائل ابتدائی صورت گرفته بود و همین طور با بازنگری نقشه‌ی استان فارس که قبل از وی توسط سازمان نقشه برداری هند در طول دوران استعمار آن کشور توسط انگلستان تهیه شده بود، همراه با تصاویر تهیه شده از آثار باستانی و معرفی محل کشف دقیق آن‌ها و ثبت آن‌ها در تابلوهای متعدد و ارائه‌ی توضیحات جامع توانست به کار خود ارزش والای بخشد و از این راه کمک شایانی نیز به علاقمندان علم باستانشناسی و نهایتا شیفتگان تاریخ و تمدن با عظمت این سرزمین ارائه کند. [۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران