کجج تبریزی، محمد بن ابراهیم
خواجه غیاثالدین شیخ محمد بن ابراهیم کججانی (تبریزی) (متوفی 670ق)، مشهور به خواجه شیخ، از صوفیان بنام اهل سنت در قرن هفتم است.
| کجج تبریزی، محمدبن ابراهیم | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | خواجه غیاثالدین شیخ محمد بن ابراهیم کججانی (تبریزی) |
| لقب | خواجه شیخ |
| نام پدر | ابراهیم |
| رحلت | 670ق |
| مذهب | اهل سنت |
| پیشه | صوفی |
| اطلاعات علمی | |
| برخی آثار | دیوان غیاثالدین کججی |
شرح حال
اندک شرح حالی که از وی در دو سه کتاب باقی است، نشان میدهد که او از صوفیان بنام اهل سنت در قرن هفتم است. حمدالله مستوفی (680-750ق) در «تاریخ گزیده» که اثری تقریباً معاصر با شیخ کججانی بشمار میرود، آنگاه که به شرح حال مشایخ صوفیه در عصر مغول میپردازد، درباره وی چنین مینویسد:
«شیخ محمد کجوجانی، همان جا مدفون است و آن دهی است از ضیاع تبریز از طرف قبلی [قبله] شهر به یک فرسنگی افتاده؛ معاصر «ابقاخان» بود. وفاتش در سنه سبعین و ستمأئه [(670ق)]». شیخ محمود شبستری (687-740ق) نیز در همان زمان، در کتاب «گلشن راز»، مناظره عارفانهای را با زبان نظم، درباره خواجه محمد کججانی آورده است. دیگر کتابی که مؤلف آن از شاگردان و مریدان شیخ کججانی بوده و توصیههای عرفانی او را جمعآوری کرده است، کتاب «تذکره خواجه محمد بن صدیق کججانى» میباشد. بالاخره چهارمین کتاب، «روضات الجنان و جنات الجنان» است که 300 سال بعد از شیخ کججانی نوشته شده و به شرح حال عارفان و صوفیان مدفون در تبریز و روستاهای آن پرداخته است[۱].
نسبشناسی
سنگ قبر شیخ کججانی که اصلیترین سندِ شناسایی اوست، وی را بدینگونه معرفی میکند:
«هذا روضة الفقير إلی الله الكبير، محمد بن الحاج صدیق بن محمد، في ذيالحجة سنة سبع و سبعين و ستمأئة»[۲].
وی از درویشان پرآوازه در سلک صوفیان است که در زمانهای معاصر خود، نه کسی او و خاندان او را سید خوانده و نه کسی انساب برایش نوشته است و معاصران او، همگی او را شیخ میشناسانند نه سید؛ اما 300 سال بعد از وی، «حافظ حسین کربلایی» در کتاب «روضات الجنان و جنات الجنان» او را سید معرفی کرده است[۳].
وفات
تاریخ وفات وی، 670ق، ذکر شده است[۴].
آثار
دیوان اشعاری از وی برجای مانده است که با مقدمه، تصحیح و تعلیقات مسعود راستیپور و احسان پورابریشم، منتشر شده است.