کتاب علی، کتاب موسی، کتاب ابراهیم
کتاب علی، کتاب موسی، کتاب ابراهیم تألیف ابوتراب جلی، به کوشش سید عمادالدین قرشی، ابوتراب جلی، فرزند ملاحسین، یکی از اساتید مسلم شعر طنز فارسی معاصر و یکی از طنزنویسان برجسته سیاسی ـ اجتماعی ایران در سده اخیر است.
| کتاب علی، کتاب موسی، کتاب ابراهیم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جلی، ابوتراب (نویسنده) قرشی، سید عمادالدین (محقق) |
| ناشر | کتاب قاف |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1397 |
| شابک | 6ـ45ـ7075ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
گزارش کتاب
طنز باید با زندگی اجتماعی یک نزدیکی داشته باشد، دور از مردم نباشد، اگر نوشتهای باشد که فقط آدم را بخنداند، این طنز نیست، هزل است. طنز باید با اجتماع، با درد اجتماع، با زبان اجتماع، با مسائل اجتماعی هماهنگی داشته باشد. اگر اینطور باشد، مردم را جذب میکند و اگر اینجور نباشد فایدهای ندارد.
ابوتراب جلی، فرزند ملاحسین، یکی از اساتید مسلم شعر طنز فارسی معاصر و یکی از طنزنویسان برجسته سیاسی ـ اجتماعی ایران در سده اخیر است. جلی مردی است که توانست زبان حال مردم کشورش باشد و بارها در مقاطع حساس سیاسی، مصائب و فجایع کشور را به زبان طنز به تصویر بکشد. جلی قریب شصت سال در مطبوعات فارسی قلم زد و تا پیش از شهریور 1320، آثارش در روزنامه توفیق و سایر روزنامههای تهران به چاپ میرسید؛ اما درخشش و شعر و قدرت طبع او، بعد از شهریور این سال و همزمان با آزادی که ارمغان جنگجهانی دوم بود، همگان را به شگفتی واداشت.
جلی در سرایش انواع شعر کلاسیک از جمله قصیده، غزل و مثنوی مهارت داشت؛ ولی شیوه سخنش در طنز از لطف و ملاحت بیشتری برخوردار بود. تا قبل از انتشار روزنامه چلنگر، جلی با روزنامه توفیق همکاری داشت و آثارش با امضای «فلانی»، «مزاحم»، «خفی» و چند نام مستعار دیگر انتشار مییافت؛ اما بعد از انتشار روزنامه چلنگر، اکثر اوقات با امضای حقیقی خود مطالبش را منتشر میکرد.
اما یکی از سه منظومه معروف ابوتراب جلی، «کتاب ابراهیم» که در دهه سی، به صورت پاورقی در روزنامه چلنگر منتشر میشد، نخستین بار پس از اتمام به صورت جزوهای منتشر (1330) و در اختیار عامه مردم قرار گرفت. جلی پس از «کتاب ابراهیم»، «کتاب موسی» را نوشت که آن هم ابتدا به صورت پاورقی و سپس به صورت جزوه منتشر (1332) شد. مهدی سهیلی پس از انتشار «کتاب ابراهیم» در مطبوعات آن روزها چنین نوشت: «کتاب ابراهیم یک شاهکار است و جلی شاعر بزرگ روزگار ماست».
شیوه کار جلی در «کتاب ابراهیم»، کاملاً تازه و ابتکاری و در عین حال روایتی ساده و خودمانی بود. او با برداشتی از داستان ابراهیم بتشکن شخصیت تازه و باب روزی ساخت. مردی زمینی، مبارز، طرفدار بینوایان، مخالف با کیش شخصیتپرستی و البته مخالف با بتپرستی که مذهب رایج آن روزگار بود. قلم سلیس جلی در خلق چهره ابراهیم بتشکن و مبارز با بتپرستان روزگارش شگفتانگیز است. طبعاً نیازی به شناساندن بت بزرگ نبود؛ چراکه خواننده او را به خوبی میشناخت. برداشت مطلب از منظر مخاطبان بهگونهای بود که تمام ویژگیهای ابراهیم بتشکن، با ابراهیم مخلوق جلی، که در میان مردم روزگارش زندگی میکرد مطابقت داشت.
در «کتاب موسی» جلی با استفاده از داستان موسی و فرعون، قهرمان دیگری ساخت که با اسطوره اصلی تطابق داشت. جلی در این منظومه با دقت و مهارتی شگفتانگیز، حوادث قرون گذشته را با روزگار خود مرتبط میکند و نتیجهگیری او نیز روشن، امیدبخش و غرورآفرین است که با پیروزی موسی و قوم او بر فرعون پایان میپذیرد.
در اوایل دهه شصت، بار دیگر دو جزوه ابراهیم و موسی، اینبار به همراه «کتاب علی» که بیشتر ذکر وقایع است و پیشتر بخشی از آن در روزنامه فکاهی توفیق (1349) منتشر شده بود و در همان زمان از چاپ دنبالهاش جلوگیری شده بود منتشر میشود.
ماجرای «کتاب علی»، از زمان حکومت خلیفه سوم آغاز میشود. زمانهای که مفاهیمی همچون مساوات، عدالت، اصالت، تقوی و... در جامعه کمرنگ شده و اصطلاحاً در نبود شیران، روبهصفتان زمامداری میکردند. در چنین شرایطی بود که مردم از هر سو به سمت علی(ع) که جانشین بر حق پیامبر(ص) بود گرایش پیدا کردند و از او خواستند تا در برابر ظلم و جور دستگاه حاکم، مسند خلافت را پذیرا باشد.
جلی در مقدمه این «سه منظومه» مینویسد: «کتابی که اکنون از نظر شما میگذرد محصول نوزده سال مبارزه مداوم با نظام ظالمانهای است که بیش از پنجاه سال سایه شوم خود را بر پهنه این مرز و بوم و بر سر این مردم رنجدیده و محروم گسترده بود و با حمایت و تقویت استعمار جهانی و بهدست عوامل داخلی آن کوشید تا بذر یأس و بدبینی و فساد و تباهی را در سرزمین ما بیفشاند تا شاید بتواند نهال آزادی و آزادگی را از رشد و نمو باز دارد».[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات