کافی، حسن بن طورخان
| نام | حسن بن طورخان کافی بوسنوی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | حسن ال‍ک‍اف‍ي حسن بن طورخ‍ان‌ب‍ن داود بن ي‍ع‍ق‍وب الاق‍ح‍ص‍اري س‍ن‍ب‍وي مشهور به ک‍اف‍ي
اقح‍ص‍اري، ح‍س‍ن‌ب‍ن طورخان بوس‍ن‍وي، ح‍س‍ن‌ب‍ن طورخان |
| نام پدر | طورخان |
| متولد | 951ق / 1544م |
| محل تولد | آقحصار بوسنی |
| رحلت | 1025ق / 1615م |
| اساتید | ملا احمد انصاری
شیخ بالی بن یوسف شیخ انور میر غضنفر بن جعفر حسینی |
| برخی آثار | أصول الحکم في نظام العالم |
| کد مؤلف | AUTHORCODE21638AUTHORCODE |
حسن بن طورخان کافی بوسنوی (951-1025ق)، فقیه، اصولی، متکلم و شاعر بوسنیایی است که سالها عهده‌دار قضاوت آقْحِصار بوده است.
ولادت
حسن بن طورخان بن داود بن یعقوب آقْحِصاری، مشهور به کافی، در 951ق، در آقحصار بوسنی متولد شد[۱].
تحصیلات و فعالیتهای علمی
دوازده ساله بود که به فراگیری علوم روی آورد و پس از فراگیری علوم مقدماتی به قسطنطنیه مهاجرت نمود و در درس علما و مشایخ آن سرزمین حاضر گشت. بیش از همه به خدمت معید کمال پاشا که در شهر چتالجه به تدریس می‌پرداخت حضور یافت. سپس به درس اساتید بزرگ و مشایخی چون ملا احمد انصاری که استاد کاملی در علوم معقول و منقول بود و در تفسیر و اصول تبحر بسیاری داشت و به امر قضاوت در لشکریان عثمانی در روم می‌پرداخت حاضر گشت. از دیگر اساتید ایشان می‌توان به شیخ بالی بن یوسف مشهور به معلم وزیر کبیر و شیخ انور میر غضنفر بن جعفر حسینی که استاد حرمین شریفین بود، اشاره کرد[۲].
ایشان در سال 983ق، به زادگاهش بازگشت و به تدریس مشغول گشت.
نخستین اثر ایشان «رسالة في تحقيق لفظ چلپي» است، سپس کتاب «مختصر الكافي من المنطق» را در سال 988ق، نوشت و سپس در سال 991ق، به امر قضاوت مبادرت ورزید و در سال 996ق، کتاب «حديقة الصلوة» را که درباره نماز و عمود دین و شرحی بر کتاب «مختصر الصلوة» نوشته کمال پاشازاده است، به رشته تحریر درآورد. سپس به قسطنطنیه رفت و قضاوت ولایت «سره م» را پذیرفت و در خلال تدریس و امور قضاوت به تألیف کتاب «سمت الوصول إلی علم الأصول» همت گماشت[۳].
در سال 1000ق، به حج مشرف گشت و کتاب سمت الوصول را به علما و اساتید آن دیار تقدیم نمود و سپس به قسطنطنیه بازگشت. ایشان در سال 1001ق، به مقام قضاوت برخی از مناطق در نزدیکی آقحصار گماشته شد و در زمانی که فتنه اردل و قرالها اتفاق افتاد، امر قضاوت را کنار گذاشت و تنها به تدریس روی آورد.
ایشان در سال 1004ق، کتاب «سمت الوصول» را شرح کرد و در همین سال کتاب «أصول الحكم في نظام العالم» را به رشته تحریر درآورد[۴].
در سال 1005ق، به‍‌همراه سلطان محمدخان بن مرادخان برای جنگی به نام اکرای و جنگ تابور حاضر گشت و آنان موفق شدند در جنگی با لشکریان هفت پادشاه به پیروزی چشمگیری دست پیدا کنند. اندکی نگذشت که سلطان، امر قضاوت دائمی آقحصار را به ایشان واگذار نمود و شرط نمود که پس از بازنشستگی به امر تدریس برای طلاب آن منطقه بپردازد[۵].
در اواخر سال 1008ق، رساله «نظام العلماء» را به پایان برد و سپس به تصحیح و پاکنویس کردن برخی دست‌نوشته‌های خویش همچون کتاب «تمحيص التلخيص» در علم بلاغت و کتاب «روضات الجنات في أصول الاعتقادات» در علم کلام پرداخت[۶].
خدمات اجتماعی
حسن کافی در نزدیکی آقحصار در حومه تراونیک شهرکی بنا نمود که آن را نوآباد نامید و در آن منطقه مسجد، مدرسه، تکیه‌ای برای اهل ذکر، مکتبی برای تحصیل کودکان، خانی برای مسافران و حمامی برای همه مردم آن منطقه بنا نمود و آب شرب را نیز مهیا کرد و مجالس درس را در آن به راه انداخت و طلاب بسیاری از مناطق مختلف بوسنی به دور وی گرد آمدند و از علم وی بهره‌مند گشتند. این شهرک در حال حاضر از بین رفته و تنها قبرش نزدیک مسجد و برخی ویرانه‌های دیگر باقی مانده است[۷].
مهارت در شعر و شاعری
ایشان در شعر نیز مهارت داشت و علاوه بر زبان عربی به زبان‌های ترکی و فارسی نیز شعر می‌سرود[۸].
وفات
حسن بن طورخان کافی، در سال 1025ق، در مسجدی که خود در آقحصار بنا کرده بود وفات یافت و در آن روستا دفن گردید[۹].
آثار
- رسالة في تحقيق لفظ چلبي؛
- کافی یا مختصر الكافي في علم المنطق؛
- شرح کافی في المنطق؛
- حديقة الصلة في شرح مختصر الصلوة از کمال پاشازاده؛
- سمت الوصول إلی علم الأصول؛
- شرح سمت الوصول؛
- أصول الحكم في نظام العالم؛
- شرح أصول الحكم في نظام العالم (به زبان ترکی)؛
- نظام العلماء إلی خاتم الأنبياء؛
- تمحيص التلخيص؛
- روضات الجنات في أصول الاعتقادات؛
- أزهار الروضات في شرح روضات الجنات؛
- نور اليقين في أصول‌الدين؛
- شرح تمحيص التلخيص؛
- شرح مختصر القدوري؛
- رسالة في حاشية كتاب الدعوی لصدر الشريعة من كتابه شرح الوقاية؛
- سيف القضاة في التعزير؛
- شرح كافية ابن الحاجب؛
- شرح علی تفسير التنقيح في أصول الفقه؛
و...[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
ضیائی، علی‌اکبر (محقق)، «أصول الحكم في نظام العالم»، تألیف حسن کافی آقحصاری، میراث مکتوب، تهران، چاپ اول، 1390ش.