چرا؟ دویست‌ویک پرسش و پاسخ در زمینۀ تاریخ زبان فارسی
| چرا؟ دویست‌ویک پرسش و پاسخ در زمینۀ تاریخ زبان فارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | باقری، مهری (نویسنده) |
| ناشر | قطره |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 0ـ120ـ308ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
چرا؟ دویست‌ویک پرسش و پاسخ در زمینۀ تاریخ زبان فارسی تألیف مهری باقری؛ آنچه در این کتاب گرد آمده، تنها پاسخ به دویست‌ویک پرسش است که شامل بخشی از نظام آوایی و ساختار کنونی زبان فارسی می‌شود.
گزارش کتاب
«تاریخ»، «زبان» و «فارسی» سه نگین واژه که هر یک به‌تنهایی زمینۀ انبوهی از تتبعات، تحقیقات، تألیفات و گزارش‌های متنوع را فراهم آورده‌اند، با همنشینی در یک عنوان، پرسش و پاسخ‌های دویست‌گانۀ این کتاب را شکل داده‌اند.
«زبان» از سده‌هایی چند پیش از میلاد مسیح، در عصر زرین دانش‌دوستی یونانیان که در پی شناخت ماهیت پدیده‌ها و هستی‌ها برآمده، چیستی هر چیز را می‌کاویدند، به عنوان ویژگی خاص آدمی و فصل ممیز انسان مورد کنکاش‌های ذهنی و زبانی فیلسوفان بوده است و در نتیجۀ مباحثات و احتجاج‌های عالمان آن عهود دربارۀ چگونگی زبان، شماری از مکاتب فلسفی به وجود آمد که با پیروی از نظریه‌پردازی دو فیلسوف پرآوازه و پایه‌گذار آن مکتب‌ها ـ افلاطون و ارسطو ـ تحقیقات و تألیفات دانشمندان پسین ادامه یافت.
«تاریخ» نیز از زمرۀ زمینه‌های پردازش و نگارش دیرباز مورخان و مؤلفان به‌ویژه دانش‌پژوهانی بود که در پی آگاهی از رخدادها و چون‌وچرایی واقعیات و اتفاقات و نیز چگونگی ایجاد، تحول و تکامل جزئیات، راه‌ها و راه افزارها و به سخنی دیگر، در جستجوی وقایع و سرگذشت‌ها و جریان پیدایش و شکل‌پذیری و دگردیسی امور و چیزها بودند.
«فارسی» که به نام بخشی از ایالت‌های جنوبی ایران‌زمین یعنی «پارس» خوانده می‌شود، یکی از چند زبانی است که همگی از زبان «ایرانی کهن» شکل گرفته، در مناطق خاوری، باختری، شمالی و جنوبی ایران به کار می‌رفتند و با اینکه از یک زبان واحد گرفته شده‌اند، به دلیل پراکندگی در نقاط مختلف با شرایط زیست‌محیطی متفاوت و دربایست‌های منطقه‌ای وهم‌آمیزی با زبان بومیان کم‌کم از هم دور شده، هر یک به گونه‌ای جدا از یکدیگر شکل گرفتند و به نام منطقۀ جغرافیایی کاربردشان یا به نام قومی که به آن سخن می‌گفتند، نامیده شدند.
با شناخته‌شدن سه صورت باستانی و میانه و جدید «فارسی»، بسیاری از قواعد دگرگونی و تحولات آوایی، معنایی و ساختاری فارسی به دست آمد و نیز بسیاری از مبهمات و مجهولات واژگانی، کاربردی و دستوری زبان «فارسی جدید» که گاه با صفت «دری» نیز خوانده می‌شود، معلوم و آشکار شد.
پس از دستیابی به اسناد و مدارک زبان‌های فارسی باستان و فارسی میانه، شیوۀ معمول در بررسی‌های تاریخی زبان «فارسی» یا دستور تاریخی این زبان چنین بوده است که سیستم آوایی و دستگاه صرفی و نحوی هر یک از صورت‌های «باستانی» یا «میانه»، جداگانه در مقطع تاریخی خود بررسی شده است.
آنچه انگیزۀ نویسنده در پرداختن به این کتاب بوده است، پاسخ به پرسش‌هایی است که افزون بر شناخت زبان‌های فارسی باستان و فارسی میانه و ریشۀ واژگان و چگونگی دگرگونی و تحول، مستلزن پی‌گرفتن دگردیسی و تغییرهای آوایی، ساختاری و کاربردی یکایک عناصر زبان فارسی در گذر تاریخی به طور پیوسته از دورۀ باستان تا دورۀ جدید است. آنچه در این کتاب گرد آمده، تنها پاسخ به دویست‌ویک پرسش است که شامل بخشی از نظام آوایی و ساختار کنونی زبان فارسی می‌شود.
برخی از پرسش‌های کتاب بدین ترتیب است: منظور از تاریخ زبان چیست؟ چرا هر زبان یک شکل ثابت ندارد و پیوسته در مقاطع مختلف تاریخی تغییر و تحول می‌یابد؟ چرا خط فارسی شبیه خط پهلوی است؟ قباله‌های اورامان چیستند؟ همسانی و ناهمسانی‌های دو خط اوستایی و مانوی چیست؟ متون پهلوی چیستند؟ زند چیست؟ گاهان چیست و در کدام بخش از متون موجود اوستایی جای دارد؟ ویژگی‌های خط میخی فارسی باستان چیست؟ زبان‌های ایرانی میانۀ گروه شرقی کدام‌اند؟ آثار پارتی به چه خط‌هایی نوشته شده؟ فرایند ابدال در فارسی چگونه بوده است؟ منظور از زبان تحلیلی چیست؟ منظور از زبان ترکیبی چیست؟ اندرزنامه‌های پهلوی چیستند؟ و ... .[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات