پژوهشی در منابع و مستندات «تهذیب الاحکام» شیخ طوسی قدس‌سره

پژوهشی در منابع و مستندات «تهذیب الاحکام» شیخ طوسی قدس سره
پدیدآوران	صفاخواه، محمدحسین (نويسنده) طالعی، عبد الحسین (محقق)
ناشر	ابرون
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1380ش
چاپ	2
شابک	‎964-5642-79-s
موضوع	احادیث شیعه - قرن 5 ق - ماخذ - طوسی، محمد بن حسن، 385 - 460ق. تهذیب الاحکام - ماخذ - نقد و تفسیر - طوسی، محمد بن حسن، 385 - 460ق. تهذیب الاحکام - کتاب شناسی - مفید، محمد بن محمد، 336 - 413ق. المقنعه - نقد و تفسیر
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ ‎‏م‎‏7‎‏026‎‏85 181/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

پژوهشی در منابع و مستندات «تهذیب الاحکام» شیخ طوسی قدس‌سره، نوشته دو نویسنده معاصر محمدحسین صفاخواه و عبدالحسین طالعی است. این کتاب یک تحقیق توصیفی- تحلیلی در حوزه کتاب‌شناسی شیعه امامیه است که به بررسی منابع و اسناد مورداستفاده شیخ طوسی (متوفاى 460ق)، در تألیف «تهذیب الاحکام»، اختصاص دارد.

ساختار

کتاب شامل طلیعه، مقدمه، ده فصل اصلی (از مشخصات تحقیق تا پایان کلام و آغاز راه)، و پیوست‌هایی در معرفی شخصیت علمی شیخ طوسی (385-460ق)، تطبیق چاپ‌ها و معرفی نسخ خطی است.

گزارش محتوا

طلیعه: این بخش به معرفی کتاب «تهذیب الاحکام» شیخ طوسی می‌پردازد؛ اثر مهمی که به‌عنوان شرح کتاب «المقنعه» شیخ مفید نوشته شده و جایگاهی ویژه در اندیشه شیعه دارد. در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب، به توضیح مختصر مباحث مطرح شده در فصول کتاب، پرداخته شده است.

فصل یکم: مشخصات تحقیق: در این فصل، اهداف پژوهش، از جمله شناخت منابع مورد استفاده شیخ طوسی در تألیف جلد ۱ تا ۵ «تهذیب الاحکام»، و همچنین پرسش‌هایی درباره زمان تعلق آن منابع و نحوه نقل حدیث از آن‌ها، بیان شده است. این فصل همچنین به محدودیت‌های تحقیق، مانند فقدان منابع اصلی و نسخه‌های تصحیح شده از احادیث، اشاره می‌کند.

فصل دوم: تاریخ تدوین حدیث: این بخش به سیر تاریخی تدوین حدیث می‌پردازد. در این فصل، دلایل منع نگارش حدیث پس از پیامبر اکرم(ص) و اقداماتی همچون سوزاندن نوشته‌های حدیثی توسط برخی خلفای نخستین، و سپس پیدایش زمینه‌های جعل حدیث بررسی می‌شود. در ادامه، نقش ائمه اطهار(ع) و اصحاب ایشان در توسعه نگارش حدیث و ثبت میراث دینی شیعه توضیح داده می‌شود.

فصل سوم: چهارصد اصل و چهار کتاب: این فصل به معرفی اصول اولیه نگارش حدیث شیعه، معروف به «اصول اربعمائه»، و همچنین کتب اربعه شیعه (شامل «کافی»، من «لایحضره الفقیه»، «تهذیب الاحکام» و «استبصار») می‌پردازد. ساختار و محتوای این چهار منبع اصلی، از جمله تقسیم‌بندی کافی به اصول، فروع و روضه، در این فصل شرح داده شده است.

فصل چهارم: شیخ طوسی: زندگی و آثار: این بخش به زندگی‌نامه ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، وقایع مربوط به عصر وی (مانند دوران شکوفایی علمی شیعه در قرون چهارم و پنجم) و مهاجرتش به نجف می‌پردازد. در ادامه، فهرست گسترده‌ای از آثار وی در علوم مختلف اسلامی شامل کتب حدیث، فقه، اصول فقه، تفسیر، رجال، و کلام ارائه شده است.

فصل پنجم: آشنایی با «تهذیب الاحکام»: این فصل به معرفی دقیق‌تر کتاب «تهذیب الاحکام»، چگونگی تألیف آن در شرح «المقنعه» شیخ مفید و روش استنباطی شیخ طوسی در این کتاب می‌پردازد. شیخ طوسی در این اثر، احادیث مختلف را جمع‌آوری و تلاش کرده تا وجوه سازگاری میان احادیث متعارض در فقه را بیابد و این کتاب از آغاز تألیف به‌عنوان مرجع استنباط مورد مراجعه قرار گرفته است.

فصل ششم: گزیده نسخ خطی «تهذیب»: این فصل به معرفی و نمایش نسخه‌های خطی مهم و قدیمی کتاب «تهذیب الاحکام» اختصاص دارد.

فصل هفتم: کتاب‌شناسی «تهذیب»: در این بخش، آثار علمی مرتبط با «تهذیب الاحکام»، نظیر شروح، حواشی، و تلخیص‌های نوشته شده توسط علما بر این کتاب، معرفی می‌شود.

فصل هشتم: منابع و مستندات «تهذیب» (جلد اول تا پنجم): این بخش اصلی، به‌تفصیل منابع حدیثی و فقهی مورد استناد شیخ طوسی در پنج جلد اول «تهذیب الاحکام» می‌پردازد؛ این منابع در مجموع شامل حدود 163 کتاب از آثار پیشینیان بوده‌اند.

فصل نهم: آشنایی با مؤلفان منابع تهذیب: این فصل به معرفی 113 تن از شخصیت‌ها و نویسندگانی می‌پردازد که آثارشان توسط شیخ طوسی در «تهذیب الاحکام» به‌عنوان منبع استفاده شده است.

فصل دهم: پایان کلام و آغاز راه: این فصل به جمع‌بندی نتایج تحقیق و ارائه خلاصه‌ای از دستاوردهای حاصل از بررسی منابع «تهذیب الاحکام» اختصاص دارد و همچنین پیشنهادهایی برای ادامه تحقیقات در این حوزه ارائه می‌کند.

در انتهای کتاب، مطالبی پیرامون شخصیت علمی و مشایخ شیخ طوسی از علامه سید عبدالعزیز طباطبایی، تطبیق صفحات چاپ سنگی «تهذیب» با چاپ نجف و نمونه نسخه‌های تهذیب، به‌عنوان پیوست آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.