پژوهشی در فرهنگ حیا
فرهنگ حیا، تألیف عباس پسندیده (متولد 1348ش)، پژوهشی است در حوزه اخلاق و تربیت اسلامی، که حیا (شرم و عفت) را به عنوان مهمترین عامل خودنظمدهنده و یک نیروی مهارکننده درونی بررسی میکند و نقش آن را در ابعاد فردی، خانوادگی، رسانهای، مدیریتی و معماری تبیین مینماید.
| پژوهشی در فرهنگ حیا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | پسندیده، عباس (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1384ش |
| چاپ | 4 |
| شابک | 964-7489-80-3 |
| موضوع | حیا - جنبههای مذهبی - حیا - جنبههای اخلاقی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /پ5پ4 250/55 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب پس از مقدمه، در چهار بخش اصلی به نامهای کلیات، قلمرو حیا، کمرویی، و بیحیایی تنظیم شده است که مجموعاً شامل فصول متعددی در بررسی ابعاد مختلف حیا است.
سبک نگارش
- ساده و روان: کتاب به سبکی ساده نگارش شده و قابل استفاده عموم مردم است. [۱]
- استناد به منابع اصیل دینی: در جایجای کتاب از آیات و احادیث ائمه معصومین و رسول خدا، بهویژه از کتبی چون «الکافی» و «بحارالأنوار»، برای تبیین مفاهیم استفاده شده است [۲].
- جامعیت: بحث حیا فراتر از اخلاق فردی برده شده و در مسائل کاربردی و اجتماعی (چون مدیریت، رسانه و معماری) نیز بسط داده میشود [۳].
گزارش محتوا
بخش اول به طرح کلیات بحث اختصاص دارد و این مسائل در آن موردبررسی قرار میگیرد: معنا و مفهوم حیا چیست و چه چیزی آن را از دیگر صفات جدا میکند؟ مفاهیم و ارکان اصلی حیا کداماند؟ آیا حیا فطری است یا فرهنگی؟ انواع ناظرهایی که انسان از آنها حیا میکند، کداماند؟ اقسام حیا چیست؟ مراتب حیا کداماند؟ و آیا جنسیت، تأثیری در حیا دارد؟
بخش دوم در هفت فصل، به قلمروهای حیا پرداخته است: در فصل اول، مسئله خلوت کردن مورد بررسی قرار گرفته و از زاویه حیا به آسیبشناسی و مصونسازی آن پرداخته شده است. در فصل دوم، گمنامی در جمع و تأثیر آن در حیا مورد بحث قرار گرفته و پدیده کلانشهرها، مهاجرتها و مسافرتها بررسی شده و از زاویه حیا، آسیبهای آن شناسایی و راههای مصون سازی آن بررسی شده است. [۴].
نویسنده در تبیین حیا و بعد دیداری جامعه مینویسد: اولین اقدام در جلوگیری از آلودگی بصری شهر حیا، استفاده از حجاب و پوشش مناسب است. حجاب، زیباییهایی که ممکن است وسوسهانگیز و تحریککننده باشند را میپوشاند. وقتی زنان مسلمان، مورد آزار و اذیت هوسبازان قرار گرفتند و عفت و پاکی آنان در معرض تهدید قرار گرفت. قرآن کریم شیوه دفاعی حجاب را معرفی کرد تا موجب ایمنی زنان گردد [۵].
در فصل سوم، حیا در قلمرو خانواده موردبررسی قرار گرفته و جلوههای آن در تنظیم روابط همسران، روابط فرزندان با والدین و بالعکس، روابط فرزندان با یکدیگر، و روابط خانواده با دیگران به بحث گذاشته شده است.
فصل چهارم به نقش حیا در تنظیم روابط اجتماعی پرداخته و جنبههای مختلف آن را بررسی کرده است. فصل پنجم به تأثیر حیا در مدیریت پرداخته و نقش آن را در تنظیم روابط مدیران با کارمندان و بالعکس، و همچنین روابط مردم با رهبران جامعه را بررسی کرده و از زاویه حیا به آسیبشناسی مدیریت پرداخته و نقش حیا را در سالمسازی مدیریت، تبیین کرده است. فصل ششم به موضوع رسانهها پرداخته و دو مسئله «حیای رسانه» و «رسانه حیا» را بررسی کرده است و در نهایت، در فصل هفتم، موضوع معماری مطرح شده و تأثیر متقابل حیا در معماری و معماری در حیا موردبررسی قرار گرفته است.
اما بخش سوم کتاب به بحث کمرویی پرداخته است. در این بخش، پس از تعریف کمرویی و تحلیل مفاهیم اصلی آن، ریشه کمرویی و قلمروهای آن، موردبحث قرار گرفتهاند.
بخش پایانی کتاب نیز به مسئله بیحیایی اختصاص دارد. در این فصل، ماهیت بیحیایی و عمل آن، موردبحث قرار گرفته است.
بخشهای سوم و چهارم، فقط بهاندازهای بسط داده شدهاند که با روشنشدن ماهیت کمرویی و بیحیایی، موضوع اصلی کتاب، یعنی حیا، روشنتر گردد. [۶]
نویسنده معتقد است که حیا مانع بروز افعال قبیح است و اگر حیا نباشد، هیچ کار زشتی ترک نمیشود. حیا، سدی است که مانع ورود زشتیها و پلیدیها به قلمرو پاک انسانیت میگردد و نبود آن، به معنای بیدفاع شدن قلمرو انسانیت است. فرد بیحیا، از کرامت، تهی و با فرومایگی و پستی عجین است و از خرد، تهی و با جهالت مأنوس است. مهمترین پیامد بیحیایی این است که هر کاری جایز خواهد شد. این جمله، آموزه اساسی انبیا بوده و تا بدانجا اهمیت داشته که به شکل ضربالمثل درآمده و در میان مردم معروف بوده است. رسول خدا در این باره فرموده است: «از مثلهای پیامبران، چیزی جز این سخن مردم باقی نمانده است: «هرگاه شرم نکردی، هر چه میخواهی انجام بده» [۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.