پژوهشی درباره طوایف غلاة تا پایان غیبت صغرا و موضع ائمه علیه‌السلام در این باب
| پژوهشی درباره طوايف غلاة تا پايان غيبت صغرا و موضع ائمه(ع) در اين باب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اسفندیاری، اسکندر (نویسنده) |
| ناشر | سازمان تبليغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1374 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شیعه- فرقه‌ها غلاة شیعه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 241 /الف5پ4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
پژوهشی درباره طوایف غلاة تا پایان غیبت صغرا و موضع ائمه علیه‌السلام در این باب تأليف اسكندر اسفنديارى، از جمله آثارى است كه به بررسى افكار و عقايد غاليان و برخورد امامان معصوم(ع) با آنها پرداخته است. اين اثر به زبان فارسى و در سال 1374ش نوشته شده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل تنظيم شده است.
آنچه در اين كتاب پى گرفته شده، بررسى يكى از اين تهمت‌هاى ناروا بر شيعه اهل‌بيت(ع) است. نویسنده با بررسى غلو و سير آن، سعى دارد با توجه به جنبه‌هاى تاريخى و كلامى، اين ادعاى كذب را باطل سازد و با بررسى بی‌غرضانه علمى، نه تنها با بالندگى انديشه‌ها يارى دهد، بلكه زمينه مساعدى را براى تعاطى افكار، پاسخ به شبهه‌ها، بررسى مجدد تئورى‌هاى كلامى، راهبردهاى كلامى جديد و تعميق مبانى علوم وابسته، فراهم آورد[۱]
روش كار در اين پژوهش، توصيفى- تحليلى است و نویسنده سعى نموده است با اين بررسى، كمبود آشكارى را كه در اين زمينه حس مى‌كرده، برطرف نموده و اثرش، مقدمه‌اى براى تحقيقات هرچه پربارتر در اين موضوع باشد[۲]
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر، موضوع كتاب توضيح داده شده است[۳]
در مقدمه نویسنده نيز به محتواى فصول كتاب اشاره شده است[۴]
در فصل اول به بررسى مفاهيم و واژه‌هايى كه مستقيم و يا غيرمستقيم در بحث دخيل مى‌باشند، پرداخته شده است[۵]
در اين فصل، ضمن بحث از معناى لغوى و اصطلاحى غلو، به بررسى اصطلاح غلو نزد علماى اهل سنت كه نزد برخى از آنها عبارتند از مخالفت با صحابه، محبت به على(ع) و تقديم آن حضرت بر صحابه پرداخته شده است[۶]
در فصل دوم، به بررسى اجمالى اوضاع عقيدتى، اجتماعى و سياسى حكومت اسلامى، از ابتداء تا غيبت صغرى امام زمان(عج) پرداخته شده است. از آنجا كه بررسى انديشه‌هاى غاليگرى در طول تاريخ اسلامى تاكنون، در وسع اين پژوهش نبوده است، صرفاً تا غيبت صغرى به عنوان محور بحث، قرار گرفته است[۷]
چون احكام شرعى اسلامى، ارتباط مستقيم با تاريخ صدر اسلام دارد، نویسنده لازم دانسته به بررسى مسائل آن با دقت پرداخته شود تا زمينه‌هاى مختلف ظهور فرق و نيز موضع ائمه(ع) در اين موارد، معلوم گردد. نویسنده معتقد است حركت و جريان غالى‌گرى نيز از اين قاعده مستثنى نيست و لازم است مشخص گردد چرا چنين حركتى حتى در زمان پيامبر(ص) به وقوع مى‌پيوندد و عده‌اى طرفدار آن مى‌شوند، به‌حدى كه حاضر مى‌گردند جان خود را در اين راه، تقديم نمايند. اين فصل به بررسى زمينه‌هاى اجتماعى، سياسى و فرهنگى از زمان ظهور اسلام تا غيبت كبرى امام زمان(ع) مى‌پردازد تا مشخص شود رشد اسلام اصيل به عوامل متعددى بستگى دارد كه فقدان بعضى از آنها، اسلامى محدود را به دنبال خواهد داشت و چنين اسلامى نه تنها نمى‌تواند داعيه وحدت و انسجام امت‌ها را سردهد، بلكه خود موجب تفرقه و انحراف مى‌گردد و بايد اذعان داشت كه عده معدودى در طول تاريخ توانستند به حقيقت اسلام اصيل پى ببرند و آنان كسانى هستند كه پيروان صديق ولايت و امامت مى‌باشند كه از زلال معارف الهيه، بهره‌مند شدند. اما ديگران كه از اين فيض عظيم بازماندند، چون مردم فرومايه و نادان در ظلمات حيرت‌زده، به هر سو دويدند و عاقبت هم به مقصد نرسيدند. اين فصل، شامل پنج قسمت مى‌باشد:
قسمت اول به بررسى اوضاع در شبه جزيرة العرب مقارن با ظهور اسلام مى‌پردازد تا عمق انحراف و جهالت مردم آن دوره مشخص گردد، در قسمت دوم، فعالیت‌های همه جانبه پيامبر(ص) در رشد افكار مردم مورد بررسى قرار مى‌گيرد و همچنين اينكه در برابر تمامى زحمات ايشان تنها عده اندكى مسلمان واقعى شدند و منافق صفتان، توانستند در تمامى زمينه‌ها، نفوذ نمايند. در قسمت سوم، چهارم و پنجم، به بررسى اهم وقايع در دوران پس از رحلت پيامبر(ص) تا غيبت كبرى امام زمان(عج) بسنده شده و زمينه‌هاى خاصى را كه منجر به رشد فساد اجتماعى و اعتقادى گرديد و منجر به ظهور فرق مختلف عموماً و فرقه منحرف غلاة خصوصاً شده، بيان مى‌نمايد تا مشخص شود دشمنان اسلام همواره با وسائل مختلف درصدد تخريب بناى مستحكم وحدت اسلامى برآمده‌اند اما به لطف خدا و هوشيارى مسلمانان نتوانستند به جايى برسند[۸]
فصل سوم، بر اساس سه نكته اصلى استوار است و به همين دليل، سه قسمت جداگانه براى هركدام اختصاص يافته است:
قسمت اول، به ذكر غلاتى كه خود را منسوب به شيعه می‌كردند و در دوران اسلامى، تا پايان غيبت صغرى فعاليت داشتند پرداخته است[۹]
در قسمت دوم، انديشه‌هاى غالى‌گرانه‌اى كه در فرق غيرشيعه اماميه وجود داشته، مورد بررسى قرار گرفته است تا معلوم شود شيعه اماميه، مبدع اين اقاويل نيست[۱۰]
قسمت سوم، در مورد تأثيرات انديشه‌هاى غالى‌گرانه‌اى كه در فرق قرون بعدى مى‌باشد تا مشخص گردد چنين انديشه‌اى، با گذشت قرن‌هاى متمادى، هنوز نيز مستمسك عده‌اى است و بحث اين پژوهش يك موضوع تاريخى صرف نيست؛ بلكه كاربرد آن در عصر حاضر نيز به خوبى محسوس مى‌باشد[۱۱]
در فصل چهارم، به بررسى رجال غالى كه تأثير زيادى در صحت و سقم احاديث شيعه دارند، پرداخته شده است. اين فصل داراى سه قسمت مى‌باشد كه در قسمت اول، از رجال غالى مشهورى كه شواهدى دال بر غلوشان وجود دارد، يا رجال غالى خاصى كه علماء رجال آنان را فاسدالعقيده دانسته‌اند و شواهدى از طرز تفكر يا گفتارشان موجود نمى‌باشد، بحث شده است[۱۲]
قسمت دوم، پيرامون رجال غالى اختلافى بحث شده است تا صحت غلوى كه به آنان نسبت داده‌اند، مشخص گردد. در قسمت سوم نيز در مورد موضعگيرى ائمه(ع) در مورد عده‌اى از رجال غالى عموماً و غلاة خصوصاً بحث شده است تا مشخص شود ائمه(ع) نقطه نظرات دقيقى در اين مورد داشته‌اند[۱۳]
در مجموع در اثر حاضر كه موضوعى تاريخى مى‌باشد، سعى شده است تا به اين سؤال پاسخ داده شود كه آيا غلات را مى‌توان شيعه و حتى مسلمان دانست؟ و در اين صورت تفاوت ميان امامت و الوهيت چيست؟ و آيا با جا دادن غلات در شمار شیعیان، فرسنگ‌ها از تعريفى كه متفقاً شيعه و سنى از شيعه ارائه مى‌كنند، تجاوز نشده است؟ و يا اينكه غلات جزء شيعه محسوب نمى‌شوند و آنان يا خود را به اين طائفه بسته و يا معاندين شيعه، ايشان را در عِداد فرقه مزبور آورده‌اند[۱۴]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتدا و كتاب‌نامه منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.