پس از غروب
پس از غروب؛ تحلیل رخدادهای پس از رحلت پیامبر(ص) تا پایان عصر سومین زمامدار، اثر یوسف غلامی (معاصر)، متخصص فقه و تاریخ اسلام است. این کتاب به تحلیل رخدادهای تاریخی پس از رحلت پیامبر اسلام(ص) تا پایان عصر سومین زمامدار(خلیفه) مسلمانان میپردازد و به دنبال تصحیح و بازخوانی تاریخ از منابع موثق است.
| پس از غروب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غلامی، یوسف (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | تحلیل رخدادهای پس از رحلت پیامبر تا پایان عصر سئومین زمامدار |
| ناشر | نجم الهدی |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1388ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-2528-42-4 |
| موضوع | اسلام - تاریخ - از آغاز تا 41ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /غ8پ5 14 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
انگیزه اصلی نویسنده از تألیف این اثر، یاری رساندن به انسانها برای درک بهتر زمان حال و آینده از طریق آگاهی و آشنایی با تحولات و حوادث گذشته است. بهعبارتدیگر هدف، دستیابی به شناخت تاریخی و تحلیلی از رویدادها بر اساس منابع معتبر اسلامی و تأکید بر اهمیت استراتژیک وحدت مسلمانان و پرهیز از تفرقه است[۱].
اهمیت کتاب
- پرداختن به وقایع مهم تاریخی: کتاب به بررسی وقایع حساس و پیچیده تاریخ اسلام پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) تا پایان عصر سومین زمامدار میپردازد. این دوره، شامل رویدادهای سرنوشتساز مانند سقیفه و مسئله جانشینی است.
- تلاش برای تصحیح و بازخوانی تاریخ: نویسنده با هدف مقابله با تحریفات تاریخی و دستیابی به درک عمیقتر از روایات و دیدگاههای عمومی، به بازخوانی و تحلیل این وقایع میپردازد.
- تأکید بر وحدت اسلامی: کتاب در مقدمه خود، بر اهمیت راهبردی وحدت مسلمانان و ضرورت پرهیز از تفرقه و گسست تأکید میکند، که میتواند به انسجام امت اسلامی کمک کند.
ساختار
کتاب با پیشگفتار ناشر و مقدمه مؤلف (با عنوان «آغاز سخن») شروع میشود و در نه فصل اصلی، به تحلیل وقایع پس از رحلت پیامبر(ص) تا پایان عصر سومین زمامدار میپردازد.
سبک نگارش
- تحلیلی و انتقادی: نویسنده صرفاً به نقل وقایع نمیپردازد، بلکه به تحلیل عمیق و انتقادی آنها همت میگمارد؛ بهویژه در موضوعاتی مانند جانشینی پیامبر(ص) و وقایع سقیفه.
- مستند و ارجاعی: محتوای کتاب بهطور مداوم به منابع و روایات تاریخی ارجاع داده شده و تلاش شده است تا با استناد به متون معتبر، رویدادها شرح داده شود.
- منسجم و منطقی: باوجود پیچیدگی موضوعات، مطالب بهصورت منظم و با فصلبندی دقیق ارائه شده است که خواننده را در فهم مسائل یاری میدهد.
- شفاف و روشن: نویسنده تلاش کرده است تا با زبانی شیوا و بدون ابهام، دیدگاهها و تحلیلهای خود را بیان کند.
- دغدغهمند: سبک نگارش، نشاندهنده دغدغه نویسنده برای تصحیح تاریخ و تأکید بر وحدت امت اسلامی است.
گزارش محتوا
- پیشگفتار و آغاز سخن: این بخشها به اهمیت مطالعه تاریخ برای درک بهتر حال و آینده میپردازند و هدف کلی کتاب را که تحلیل رویدادهای پس از رحلت پیامبر(ص) تا پایان عصر سومین زمامدار است، بیان میکنند. در این بخشها تأکید میشود که این اثر، تلاشی است برای بازخوانی تاریخ صحیح مسلمانان و در راستای اهمیت وحدت اسلامی. همچنین، وضع جهان پیش از ظهور پیامبر(ص) و نقش ایشان در برقراری نظام عدل، توصیف میگردد[۲].
- فصل اول (رویدادهای پیش از رحلت پیامبر(ص)): این فصل، به بررسی وقایع پیش از رحلت پیامبر اکرم(ص) میپردازد. مباحثی چون سیاستهای پنهان پیش از رحلت، اتفاقات غدیر تا مدینه، اعزام سپاه اسامة بن زید و حکمت آن و همچنین مسئله وصیت پیامبر(ص) و علل جلوگیری از نگارش آن، مورد تحلیل قرار میگیرد. این فصل، تلاش میکند تا وقایع حساس دوره پایانی حیات پیامبر(ص) و تأثیر آنها بر آینده را روشن کند[۳].
- فصل دوم (رویداد سقیفه): این فصل، به حادثه سقیفه پس از رحلت پیامبر(ص) میپردازد. آغاز بحران، گفتگوهای صورتگرفته در سقیفه، مناظرات پیش از سخنرانی ابوبکر و محتوای سخنرانی ایشان، واکنش انصار و عوامل پیروزی مهاجران در این رخداد تشریح میشود. این فصل، پیامدهای سقیفه را در ثبات حکومت و جستجوی مخالفان نیز بررسی میکند[۴].
- فصل سوم (پیامبر اکرم(ص) و جانشینی): این فصل، به بزرگترین اختلاف میان امت اسلامی، یعنی مسئله جانشینی پیامبر(ص)، اختصاص دارد. مباحثی مانند مفهوم اتفاق عمومی یا رأی اکثریت، انتخاب پیشوا و سفارشات پیامبر(ص) در مورد جانشینی، بهویژه تأکید بر پیروی از علی بن ابیطالب(ع)، مورد بررسی قرار میگیرد. این فصل، تلاش میکند تا مفهوم صحیح جانشینی را از دیدگاه منابع اسلامی تبیین کند[۵].
- فصل چهارم (طرحی از پیش): این بخش، به فرضیه وجود یک طرح ازپیشتعیینشده برای جانشینی پس از پیامبر(ص) میپردازد؛ بهویژه، مسئله بیعت ناگهانی و نااندیشیده با ابوبکر و توضیح پرسشهای مرتبط با آن مطرح میشود. نویسنده، شواهدی را برای حمایت از این دیدگاه که انتخاب خلیفه اول از روی ناگهانی نبوده، بلکه در چارچوب یک برنامه ازپیشموجود صورت گرفته، ارائه میدهد[۶].
- فصل پنجم (یادزدایی از غدیر): این فصل، به تبیین و تحلیل واقعه غدیر و انگیزههای پشت پرده وقایع پس از آن میپردازد. مباحثی مانند پردهبرداری از انگیزههای انحراف از مسیر غدیر، ارکان سیاست «یادزایی»، کتمان فضایل امام علی(ع)، همدستی برای انحراف افکار عمومی، ادعای نسخ فرمان پیامبر(ص)، کینه و حسادت نسبت به داماد پیامبر(ص) و عوامل اعتقادی، فرهنگی، جامعهشناختی، سیاسی و نظامی مؤثر بر وقایع آن دوره تحلیل میشود[۷].
- فصل ششم (حکمت شکیبایی امیر مؤمنان علی بن ابیطالب(ع)): این فصل، به دلایل صبر و سکوت امام علی(ع) پس از رحلت پیامبر(ص) و رخداد سقیفه میپردازد. مسائلی مانند بیعت ایشان، عدم سازش، هراس از تفرقه در امت اسلامی، در امان ماندن از حسد و کینه قریش و مواجهه با افکار جاهلی و امتیازات تحملناپذیر، بهعنوان دلایل حکمتآمیز شکیبایی حضرت علی(ع) مطرح میشود. این فصل، نقش امام علی(ع) را در حفظ وحدت و منافع امت اسلامی در آن دوره حساس تشریح میکند[۸].
- فصل هفتم (رویدادها در حکمرانی ابوبکر بن ابیقحافه (۱۱-۱۳ق)): این فصل، به وقایع و تحولات مهم دوران خلافت ابوبکر میپردازد؛ از جمله اقدامات او برای تحکیم پایههای حکومت و مواجهه با مخالفان[۹].
- فصل هشتم (عصر دومین زمامدار (عمر بن خطاب) (۱۳-۲۳ق)): این فصل، به بررسی دوران خلافت عمر بن خطاب و رویدادهای مهم این دوره، از جمله توسعه فتوحات و سیاستهای اجتماعی و اقتصادی او میپردازد[۱۰].
- فصل نهم (سومین زمامدار (عثمان بن عفان) (۲۳-۳۵ق)): این فصل، به بررسی دوران خلافت عثمان بن عفان، شخصیت و خانواده او و همچنین رویدادهای مهم، فتوحات، و علل و عوامل شورش علیه او میپردازد[۱۱].
در پایان کتاب، فهرست کاملی از منابع مورد استفاده برای نگارش این اثر ارائه شده است[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار، آغاز سخن و متن کتاب.