پرش به محتوا

الدرّ النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۰: خط ۴۰:




كتاب الدر النظيم فى مناقب الائمة اللهاميم نوشته جمال الدين يوسف شامى از عالمان شيعه قرن هفتم هجرى است كه به زندگى چهارده معصوم (عليهم السلام) اختصاص دارد. لهاميم به معناى سادات و بزرگان است.
==معرفی اجمالی==
'''الدر النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم'''، تألیف شیخ جمال‌الدین یوسف بن حاتم شامی، از اعلام قرن هفتم هجری، با تحقیق مؤسسه نشر اسلامی، کتابی است در شرح زندگی‌نامه و مناقب چهارده معصوم(ع) که به زبان عربی و در قرن هفتم هجری نوشته شده است.


==محتواى كتاب==
===اهمیت کتاب===
مؤلف به رغم آنكه نام كتابش را مناقب ائمه گذاشته، از چهارده معصوم سخن گفته و بخش اعظم كتاب را به زندگانى رسول خدا (ص) پرداخته است. اين كتاب از پانزده باب تشكيل شده كه مشتمل بر 14 باب زندگانى معصومين و يك باب كليات است. باب اول و دوم كه به شرح حال رسول خدا و امير مؤمنان (عليهما السلام) اختصاص دارد نصف حجم كتاب را در بر گرفته و در ابواب بعدى به اختصار از يكايك امامان بحث شده است. هر باب از چندين فصل تشكيل شده و در اين فصول، مؤلف به صورت كليشه اى به عناوين زيرپرداخته است: ولادت و صفات، بعضى اخبار (گزارش هايى عام از زندگى امام)، مناقب، معجزات، سخنان، وفات و فرزندان. طبعاً در خصوص دو معصوم نخست مطالب بيشترى ارائه شده است.
این اثر، مهم‌ترین و مفصل‌ترین اثر مؤلف است و نام وی با این‌ اثر‌ جاودانه مانده است. این کتاب‌ از‌ بدو تألیف، مورد توجه اندیشمندان و دانشمندان مسلمان بوده است <ref> صدرایی خویی، علی، ص215</ref>. مؤلف در این کتاب از مصادر ارزشمندی‌ از‌ کتاب‌های شیعه و عامه بهره جسته که با توجه به از بین رفتن اغلب این کتاب‌ها، این کتاب اهمیت فوق‌العاده‌ای یافته‌ است <ref>همان، ص219</ref>.


اين اثر كه بر اساس نسخه منحصر به فرد موجود در كتابخانه همدان احياء شده، بدون هيچ مقدمه اى از مؤلف، از مبحث بشارت به تولد پيامبر (ص) آغاز مى شود. بنابر اين از گفتار نويسنده در مقدمه و مباحثى همچون انگيزه تأليف يا ذكر منابع كه در مقدمه بيان مى‌شود، اطلاعى نداريم. البته در متن، گاهى به منابع اشاره رفته و سلسله اسناد مؤلف نيز مى تواند به منابع كتاب رهنمون شود. در پاورقى نيز منبع هر خبر استخراج شده كه البته لزوماً منابع مؤلف به شمار نمى رود بلكه ممكن است بالعكس، كتابهايى باشد كه از مؤلف نقل مى كند.  
===سخن بزرگان پیرامون کتاب===
علامه مجلسی در «بحار الأنوار» مکرر از این کتاب استفاده نموده و در مورد آن‌ می‌گوید: «كتاب «الدر النظيم»،‌ كتاب‌ شريف كریم مشتمل علی أخبار كثيرة من طرقنا و طرق المخالفين في المناقب و قد ينقل من كتاب «مدينة العلم» و غيره من الكتب المعتبره» <ref>همان، ص215</ref>.


==منابع كتاب==
==ساختار==
در هر صورت به نظر مى رسد مؤلف از ابن شهر آشوب و كتاب مناقب او تاثير فراوان پذيرفته و از آثار متعددى همچون ارشاد [[شيخ مفيد]]، مناقب خوارزمى، كسانى چون [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] و مسعودى ياد كرده است.
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در پانزده باب و هر باب در چندین فصل تنظیم شده است.
 
===مآخذ و مصادر کتاب===
مصادر مؤلف بر دو نوع‌ است:‌ اول، کتاب‌هایی که از آن نقل کرده؛ دوم، دانشمندانی که مؤلف مطالبی از آنها نقل نموده است. ما به ترتیب، ابتدا کتاب‌ها و سپس‌ دانشمندانی‌ را که مؤلف از‌ آنها‌ نقل نموده، ذکر می‌نماییم:
====الف)- کتاب‌هایی که مؤلف از آنها مطالبی را نقل کرده است:====
# الإرشاد في معرفة حجج الله علی العباد، شیخ مفید؛
# أحاديث الهجرة، طبری؛ گویا این کتاب بخشی از تاریخ طبری می‌باشد؛
# إحياء العلوم، ابوحامد غزالی؛
# أربعين خطب (الأربعون خطبة)؛
# الأربعين، فخر رازی؛
# أربعون حديثا، ابوعبدالله‌ محمد‌ بن مسلم بن ابو‌الفوارس رازی؛
# أمالي الحاكم؛
# أمالي السمعاني؛
# الأنوار الباهرة في انتصار العترة الطاهرة، ابن طاووس؛
# تاریخ طبری؛
# تاریخ نسوی؛
# الخصائص العلوية علی سائر البرية، محمد بن علی نطنزی؛
# دلائل الإمامة، ابوجعفر محمد بن رستم بن جریر طبری؛
# الذرية‌ الطاهرة‌ المطهرة، ابوبشر محمد بن‌ احمد‌ بن‌ حماد دولابی؛
# ذكر الخمسة المطهرين و مرتبة المطيعين لأهل بيت محمد سيد الأولین و الآخرين، ابونعیم حافظ؛
# روایات عثمان بن‌ احمد‌ بن سماک؛
# روایات موفق بن احمد مکی خوارزمی؛
# شرح السنة، بغوی؛
# شرف المصطفی، ابوسعید خرگوشی؛
# طوق‌ في‌ تاريخه (في التاريخ)؛
# كتاب العروس؛
# فضائل الصحابة، احمد بیهقی؛
# الكامل، مبرد؛
# کتاب ابوزرعه دمشقی؛
# کتاب ابوبکر مردویه؛
# کتاب الشرواني؛
# كتاب‌ النبوة، شیخ صدوق؛
# الكشف (تفسیر ثعلبی)، ابواسحاق ثعلبی؛
# كشف‌ الحيره؛
# لطائف القصص؛
# لوامع، ابوسعید خرگوشی؛
# مدينة العلم، شیخ صدوق؛
# المصابيح، ابوالعباس‌ احمد‌ بن‌ ابراهیم حسنی؛
# كتاب المعرفة، ابوعبداللّه بن منده؛
# كتاب المعرفة، عباد‌ بن‌ یعقوب؛
# كتاب المناقب، احمد بن مولی بن مردویه؛
# مناقب أميرالمؤمنين(ع)، معری؛
# المنتقی،‌ حاکم‌ خراسانی؛
# مولد النبي(ص)، شیخ صدوق؛
# كتاب الولاية، ابن سعد مسعود بن‌ ناصر‌ بن ابوزید حافظ سجستانی.
====ب)‌- اشخاصی‌ که مؤلف از آنها مطالبی را نقل کرده است:====
# ابوبکر مردویه؛
# ابوعلی‌ بن‌ عبدویه؛
# ابوسعید خرگوشی؛
# ابوغالب محمد بن احمد ‌بن سهل نحوی؛
# ابومخنف لوط بن یحیی؛
# ابو‌معمر؛
# حافظ بن ناصر؛
# زبیر بن بکار؛
# زفر بن یحیی بن کثیر؛
# سلیم بن قیس هلالی؛
# قاضی عبدالجبار؛
# عبدالله بن محمد بن‌ ابوالدنیا قرشی؛
# علی رفاعی؛
# فضل‌ بن‌ ربیع؛
# ابوالخیر مبارک بن سرور بن‌ نجا‌ الواعظ؛
# محمد بن اسحاق؛
# محمد بن علی حلابی مغازلی؛
# محمد بن زید طبری؛
# محمد فتال؛
# مسعودی <ref>ر.ک: همان، ص219-222</ref>.
 
==گزارش محتوا==
در مقدمه، به ذکر زندگی‌نامه نویسنده پرداخته شده است <ref>مقدمه محقق، ص3-10</ref>.
 
باب نخست در مورد پیامبر(ص) بوده و شامل 14 فصل می‌باشد. از جمله موضوعات این باب عبارتند از: نسب پیامبر(ص)؛ حلف الفضول؛ زمان و نحوه ولادت؛ ذکر نصب پاک و طاهر ایشان؛ زمان ولادت تا زمان بعثت؛ ایام بعثت؛ معراج؛ احوال پیامبر(ص) پس از معراج و قبل از هجرت؛ نحوه هجرت؛ معجزات آن حضرت؛ غزواتی که ایشان در آنها شرکت داشتند؛ همسران و فرزندان پیامبر(ص)؛ نحوه وفات آن حضرت <ref>متن کتاب، ص15-199</ref>.
 
باب دوم، در هفده فصل، به بیان مناقب و فضایل امیرالمؤمنین(ع) اختصاص یافته است. موضوعات مطرح‌شده در این باب عبارتند از: ذکر نسب و مولد آن حضرت؛ صفات ایشان؛ ماهیت امامت؛ منفعت وجود امام؛ فضائل آن حضرت؛ جنگ ایشان با ناکثین و مارقین؛ معجزات آن حضرت؛ خطبه‌ها، وصایا و مواعظ؛ مسائلی که از آن حضرت پرسیده شد و پاسخ آن حضرت؛ اشعاری که بر فضل آن حضرت دلالت می‌کند؛ اولاد آن حضرت و مقتل ایشان <ref>همان، ص203-445</ref>.
 
در باب سوم، در دو فصل، به بیان مولد حضرت زهرا(س) و ظلم‌هایی که به ایشان وارد گردیده بوده و در پایان، به ذکر وفات ایشان پرداخته شده است <ref>همان، ص451-485</ref>.
 
باب چهارم، در مورد امام حسن(ع) بوده و دارای هفت فصل به شرح زیر می‌باشد: مولد آن حضرت؛ بعضی از اخبار، فضایل و کلام ایشان؛ وفات آن حضرت؛ همسران و فرزندان ایشان <ref>همان، ص489-520</ref>.
 
باب پنجم، در نه باب، به زندگانی و مناقب امام حسین(ع) اختصاص یافته است. برخی از موضوعات مطرح‌شده در این باب عبارتند از: مولد، فضایل، معجزات و کلام آن حضرت؛ نحوه شهادت ایشان و اصحاب باوفایشان؛ خروج مسلم؛ حوادثی که هنگام شهادت آن حضرت رخ داد <ref>همان525-575</ref>.
 
باب ششم، مربوط به ذکر مناقب و زندگی‌نامه امام چهارم(ع) می‌باشد و در آن به موضوعات زیر پرداخته شده است: مولد، کلام و معجزات آن حضرت؛ فرزندان ایشان؛ خروج زید بن علی و یحیی بن زید و شهادتشان <ref>همان، ص579-591</ref>.
 
در سایر ابواب کتاب نیز به همین ترتیب، به ذکر مناقب، فضایل و زندگی‌نامه سایر ائمه(ع) پرداخته شده است.
 
==وضعیت کتاب==
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.
 
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع <ref>ر.ک: همان، ص133</ref>، به توضیح و تشریح برخی از کلمات و عبارات متن پرداخته شده است <ref>ر.ک: همان، ص135</ref>.
 
==پانویس ==
<references />
 
==منابع مقاله==
مقدمه و متن کتاب.
# [[:noormags:1402|صدرایی خویی، علی، «الدر النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: علوم حدیث، شماره 8، تابستان 1377 (11 صفحه، از 212 تا 222)]].


از كتاب در النظيم بزرگانى همچون مجلسى در بحار نقل كرده‌اند.




۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش