المحنة: بحث في جدلية الديني والسياسي في الإسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =  

}}

عنوان کتاب را می‌توان این‌گونه ترجمه کرد: «مِحنه: بررسیِ رابطه‌ی دیالکتیکی میان امر دینی و امر سیاسی در اسلام»

==سبک نگارش==

نویسنده در این اثر از یک روش تحقیقی منظم و عینی استفاده می‌کند و هدف اصلی آن فراتر رفتن از مجادله‌های صرفاً کلامی به سمت تحلیل ساختارهای فکری و تاریخی در بستر سیاسی است<ref>ر.ک: مقدمه، ص8- 9</ref>.

سبک نگارش بر تبیین و استخراج دلالت‌های عمیق عقیدتی و سیاسی از رویدادهای تاریخی متمرکز است و تلاش می‌کند تا به درک رابطه میان قدرت (خلافت) و تفکر (اعتزال) بپردازد<ref>مدخل، ص17- 19</ref>.

فصل سوم: الدواعي والرجال، این بخش به انگیزه‌های مامون از طرح مساله «خلق قرآن» و امتحان افراد (حتی غیر اهل حدیث از مخالفان سیاسی) با این سوال و عکس‌العمل قاضیان و علمای موافق و مخالف (از موافقان مانند: محمد بن سعد واقدی، ابو مسلم مستملی یزید بن هارون، یحیی بن معین، زهیر بن حرب ابو خیثمه، اسماعیل بن داود، اسماعیل بن ابی مسعود و احمد دورقی) در برابر این پرسش و تهمت‌هایی که متوجه منکران این موضوع شد و پایان دوره محنه را در زمان خلافت متوکل بررسی می‌کند. با تغییر سیاست‌های خلفا و روی کار آمدن متوکل که با اهل‌سنت و حدیث همراه بود، محنه رسماً برداشته شد و این موضوع، دگرگونی کامل در وضعیت دینی-سیاسی ایجاد کرد. متوکل که به اهل‌سنت تمایل داشت، به احمد بن حنبل احترام گذاشت و این تغییر موضع، پایان رسمی اجرای اجباری عقیده خلق قرآن توسط دولت بود<ref>همان، ص211- 294</ref>.

این نزاع سبب انشقاق سیاسی معتزله به دودسته شد عده‌ای امامت و نصب امام را بر امت واجب دانستند و عده‌ای دیگر (که به صوفیه معتزله لقب گرفتند) به حکومت و تدبیر آن به دیده‌ی قبول و رضا ننگریستند و وجوب امامت را انکار کردند. در ادامه نویسنده افراد هر کدام از این دودسته را تحلیل و بررسی می‌کند<ref>همان، ص295- 321</ref>.