نظام حقوقی و قانونگذاری در شاهنامه فردوسی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' .' به '.'
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' .' به '.')
 
خط ۳۵: خط ۳۵:
از این میان، [[شاهنامه فردوسی (نشر قطره)|شاهنامۀ فردوسی]] بزرگ‌ترین سند هویت ملی و جامع‌ترین منبع حقوقی ـ ادبی ایرانیان که از یک‌سو تجلی‌گر مفهوم «داد» و بیان‌کنندۀ چگونگی نگرش و رویکردهای رفتاری و اجرایی شاهان در زمینۀ حقوق انسان‌هاست و از سویی دیگر دورنمایی از اندیشه‌های دینی و سیاست‌های حقوقی و قانونگذاری شاهنشاهی ایران به‌ویژه ساسانیان را در زمینۀ مدیریت قواعد اجتماعی و روابط بین‌الملل در درون خود دارد، نقش و اهمیت بسیار بزرگی در پیدایی و بازپروری مفاهیم انسان‌دوستانه ایفا می‌کند؛ چراکه تنها یک اثر اساطیری، حماسی، داستانی و تاریخی نیست، بلکه به دلیل وسعت همه‌جانبه، بازتابی از قوانین و هنجارهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مظاهر تمدنی و بنیادهای فکری و آیینی اقوام ایرانی و انیرانی را در ادوار مختلف تاریخی در این حوزه نمایان می‌کند که تمامی این اشارات نیز بر محوریت چند اصل مهم و اساسی در ایران باستان یعنی داد، اخلاق، دین‌مداری و تقدس شاه متأثر از خدای‌نامه‌ها به شاهنامه نیز راه‌ یافته‌اند.
از این میان، [[شاهنامه فردوسی (نشر قطره)|شاهنامۀ فردوسی]] بزرگ‌ترین سند هویت ملی و جامع‌ترین منبع حقوقی ـ ادبی ایرانیان که از یک‌سو تجلی‌گر مفهوم «داد» و بیان‌کنندۀ چگونگی نگرش و رویکردهای رفتاری و اجرایی شاهان در زمینۀ حقوق انسان‌هاست و از سویی دیگر دورنمایی از اندیشه‌های دینی و سیاست‌های حقوقی و قانونگذاری شاهنشاهی ایران به‌ویژه ساسانیان را در زمینۀ مدیریت قواعد اجتماعی و روابط بین‌الملل در درون خود دارد، نقش و اهمیت بسیار بزرگی در پیدایی و بازپروری مفاهیم انسان‌دوستانه ایفا می‌کند؛ چراکه تنها یک اثر اساطیری، حماسی، داستانی و تاریخی نیست، بلکه به دلیل وسعت همه‌جانبه، بازتابی از قوانین و هنجارهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مظاهر تمدنی و بنیادهای فکری و آیینی اقوام ایرانی و انیرانی را در ادوار مختلف تاریخی در این حوزه نمایان می‌کند که تمامی این اشارات نیز بر محوریت چند اصل مهم و اساسی در ایران باستان یعنی داد، اخلاق، دین‌مداری و تقدس شاه متأثر از خدای‌نامه‌ها به شاهنامه نیز راه‌ یافته‌اند.


به‌کارگیری فراوان واژگان و اصطلاحات حقوقی و قانونی ایران باستان یا بار معنایی آنها چون داد، بیداد، دادگر، دادخواه، داد دادن، داوری، دستگیر، پادافره، گناه، گنهکار، بدخواه، ستمگر، ستم‌دیده، زینهار، کیفر، مکافات، جزا، محضر، گواهی، خستو، پیمان و ... در شاهنامه به‌روشنی گویای این امر است. از طرفی وجود نشانه‌هایی از تدوین و اصلاح قوانین در میان شاهان گذشته در کلام انوشیروان به نقل از «تاج‌نامگ»، وجود آثاری چون «قانون‌نامه یشوع‌بخت» و تمامی منابع حقوقی گذشتۀ ایران و نیز تعهدنامه‌ها، پیمان‌نامه‌ها و قراردادنامه‌های میان ایرانیان و رومیان در دورۀ ساسانی به‌روشنی گویای تدوین قوانین و قانونگذاری از سوی شاهان ایرانی در دورۀ ساسانی و پیش از آن است که برخی موارد مشابه در شاهنامه هم دیده می‌شود که این خود بیان‌کنندۀ اهمیت شاهنامه در موضوع مدنظر است.
به‌کارگیری فراوان واژگان و اصطلاحات حقوقی و قانونی ایران باستان یا بار معنایی آنها چون داد، بیداد، دادگر، دادخواه، داد دادن، داوری، دستگیر، پادافره، گناه، گنهکار، بدخواه، ستمگر، ستم‌دیده، زینهار، کیفر، مکافات، جزا، محضر، گواهی، خستو، پیمان و... در شاهنامه به‌روشنی گویای این امر است. از طرفی وجود نشانه‌هایی از تدوین و اصلاح قوانین در میان شاهان گذشته در کلام انوشیروان به نقل از «تاج‌نامگ»، وجود آثاری چون «قانون‌نامه یشوع‌بخت» و تمامی منابع حقوقی گذشتۀ ایران و نیز تعهدنامه‌ها، پیمان‌نامه‌ها و قراردادنامه‌های میان ایرانیان و رومیان در دورۀ ساسانی به‌روشنی گویای تدوین قوانین و قانونگذاری از سوی شاهان ایرانی در دورۀ ساسانی و پیش از آن است که برخی موارد مشابه در شاهنامه هم دیده می‌شود که این خود بیان‌کنندۀ اهمیت شاهنامه در موضوع مدنظر است.


این کتاب، پژوهشی میان‌رشته‌ای با هدف بررسی نظام حقوقی و نمودهای قانونگذاری در اندیشه‌ها و رویکردهای شاهان شاهنامه و با نگاهی به متون اوستایی، پارسی میانه، متون فارسی زرتشتی، منابع تاریخی دورۀ اسلامی، منابع رومی، متون سریانی و گزارش‌های تاریخ‌نگاران مرتبط با موضوع بحث است؛ از این‌رو این کتاب تلاشی است برای یافتن جلوه‌هایی از قواعد حقوقی و قانونی در تمدن باستانی و گذشتۀ ادبی، فکری و تاریخی ایرانیان تا به هدف بزرگ‌تر که همان سبقت و قدمت زمانی و توجه به ابعاد گوناگون حقوق انسان‌ها و گرایش به قانونمندی در تاریخ گذشتۀ ایران و به‌ویژه شاهنامۀ فردوسی است دست یافته شود.
این کتاب، پژوهشی میان‌رشته‌ای با هدف بررسی نظام حقوقی و نمودهای قانونگذاری در اندیشه‌ها و رویکردهای شاهان شاهنامه و با نگاهی به متون اوستایی، پارسی میانه، متون فارسی زرتشتی، منابع تاریخی دورۀ اسلامی، منابع رومی، متون سریانی و گزارش‌های تاریخ‌نگاران مرتبط با موضوع بحث است؛ از این‌رو این کتاب تلاشی است برای یافتن جلوه‌هایی از قواعد حقوقی و قانونی در تمدن باستانی و گذشتۀ ادبی، فکری و تاریخی ایرانیان تا به هدف بزرگ‌تر که همان سبقت و قدمت زمانی و توجه به ابعاد گوناگون حقوق انسان‌ها و گرایش به قانونمندی در تاریخ گذشتۀ ایران و به‌ویژه شاهنامۀ فردوسی است دست یافته شود.