اخلاق پژوهش: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =  

}}

==سبک نگارش==

==ساختار==

کتاب مجموعه‌ای از آثار است که با یک مقدمه به قلم محسن جوادی آغاز شده و شامل ده مقاله از نویسندگان و پژوهشگران مختلف است.

این مقاله به یکی از مقررات مهم دنیای مدرن که اخلاق پژوهش در فضای مجازی است، پرداخته و می‌کوشد تا ضمن معرفی حوزه اخلاقی مقررات مذکور، مباحث مربوط به آنها را ارائه دهد. مولف مقید است تغییر رویکرد از فناوری مولد به فناوری اطلاعات آغازگر مرحله جدید از حیات اجتماعی بشر شده است که از آن به جامعه اطلاعاتی، جامعه دانش محور، جامعه دیجیتالی و بالاخره جامعه مجازی یاد می‌شود<ref>همان</ref>. در این جستار تلاش شده است ضمن معرفی حوزه‌های مطالعاتی اخلاق پژوهش در فضای مجازی، به شناسایی مسائل و چالش‌های اخلاقی مطرح در این حوزه و سرانجام به ارائه بعضی رهنمودها در راستای پیشبرد اخلاقی پژوهش‌های مطرح در قلمروی مجازی پرداخته شود<ref>همان، ص19</ref>.

نویسنده در این مقاله به مهم‌ترین مسائل حوزه اخلاق در پژوهشهای زیست پزشکی و سیاست‌های جاری در کشورهاي مختلف می‌پردازد. وی پژوهش پزشکی را متفاوت از درمان پزشکی دانسته و آن را شامل فعالیت‌هایی می‌داند که با هدف آزمودن یک فرضیه و رسیدن به یک نتیجه و در نهایت بالا بردن سطح دانش قابل تفهیم است<ref>همان </ref>. بخشی از مطالب به اخلاق در پژوهش‌های ژنتیک به ویژه در مبحث مهندسی ژنتیک و ژن درمانی مربوط است<ref>همان، ص 21</ref>.

این مقاله در حقیقت ترجمه بخشی از بیانیه ملی عمل اخلاقی در پژوهش انسانی است که به صورت مشترک توسط شورای پژشکی و سلامت ملی، شورای پژوهش استرالیا و شورای معاونان دانشگاه استرالیا فراهم شده است. مترجمان بخش عمده‌ای از بیانیه یاد شده را که می‌تواند در تدوین نهایی سند اخلاق پژوهش مورد استفاد قرار گیرد به فارسی برگردانده‌اند<ref>همان</ref>. این بیانیه به منظور ارتقای خیر اخلاقی در پژوهش‌های انسانی و با درنظر گرفتن حفظ کرامت انسانی آزمودنی‌ها و در نهایت بهره‌مندی جامعه از چنین پژوهش‌هایی تهیه شده است. همان، ص21</ref>.

مجموعه حاضر همه مباحث و مسائل اخلاق پژوهش را در بر نمی‌گیرد و به علاوه اسناد روایات را مورد بررسی جدی قرار نداده است. هرچند کوشیده است از منابع معتبری به نقل احادیث بپردازد<ref>همان، ص24</ref>. گزینش روایت‌ها بر اساس مسائلی است که در اخلاق پژوهش متعارف و مرسوم که بیشتر متاثر از فضای پژوهش در غرب و اخلاق مطرح در آنجاست، صورت گرفته است. از آنجایی که اخلاق مدرن به صورت کلی و به تبع آن اخلاق پژوهش به مقولاتی مانند اخلاص نیت یا نیت قرب الهی بی‌توجه‌اند، روایات مربوط به آنها هم گزینش شده است<ref>همان، ص24</ref>.

'''اخلاق پژوهش علمی'''، نوشته [[امیر دیوانی]] (معاصر) است. در این مقاله به ارزش‌های اخلاقی در خود فرایند پژوهش در علوم تجربی و نه کاربردهای آن پرداخته شده است. نویسنده کار عقل علمی را تقریر قوانین عام اخلاقی و منطبق کردن وجود خارج با آن قوانین دانسته است. وی سپس به بیان رابطه قوه‌های غیر عقلی با عقل و نیز خصوصیات عقل شناختاری پرداخته است. در این میان ویژگی‌های محدود بودن، تدریجی بودن و خطاپذیر بودن هم ویژگی عقل فردی و هم دستاوردهای عقل جمعی بشری است. در ادامه توجه به این محدودیت‌ها در کردار پژوهش را موجوب اطمینان بیشتر در مسیر پژوهش دانسته و در نهایت به بایدها و نبایدهای پژوهش اشاره کرده است. در این میان سه صفت تواضع و فروتنی، حلم و بردباری و صداقت متناسب با سه ویژگی پیش گفته عقل بشری مورد تاکید قرار گرفته است.<ref>همان، ص27</ref>.

نویسنده کوشیده است تا ضرورت ملاحظات اخلاقی در فعالیت‌های علمی را در این نوشتار باز نماید. علم به نظر او یک فعالیت جمعی شده است و از این رو بیش از پیش نیاز به ملاحظات اخلاقی در آن احساس می‌شود؛ چرا که اخلاق ناظر به رفتارهای جمعی است. وی به مسائل اخلاقی ناظر به اهداف پژوهش پرداخته و علم انتخاب موضوع، هدف‌گذاری و تخصیص منابع برای پژوهش را بیش از هر جنبه دیگر فعالیت علمی نیازمند مباحث و ملاحظات اخلاقی دانسته و به مشکلات اخلاقی در رابطه با انتخاب ناظر به اهداف پژوهش در هر سطحی از اجتماع، سطح ملی، سطح نهادی و سطح فردی اشاره کرده است<ref>همان، ص27- 28؛ متن، ص532 </ref>.

این مقاله در حقیقت بخشی از کتاب مایکل دیویس با عنوان اخلاق و دانشگاه است که مترجم آن را به فارسی برگردانده است.

وی کوشیده است تا تصویری از چند مختصر از تحولات اخلاق پژوهش در دوران جدید را ارائه دهد. مؤلف در ابتدا به پیچیدگی وضعیت اخلاق پژوهش در دنیای جدید و اینکه دغدغه‌های ثروت و قدرت به عرصه علم و پژوهش دست انداخته‌اند و از این روی گویا دنیایی جدید را در پیش روی داریم، اشاره کرده است. وی همچنین به گستره اخلاق پژوهش اشاره می‌کند و می‌گوید هرچند به لحاظ آثاری که در دست داریم بیشترین آنها به اخلاق پژوهش علمی نظر دارند اما این مساله کاملاً اتفاقی است و باید به حوزه‌های دیگر پژوهش هم توجه داشت. نویسنده کار خود را محدود به اخلاق پژوهش علمی می‌کند و ضمن بیان تاریخ اخلاق پژوهش به عنوان رشته‌ای تخصصی، مباحث امروزین آن را بیان می‌کند. آنگاه به بیان بی‌اطلاعی ما از بحران در اخلاق پژوهش می‌پردازد و خطوط کلی واکنش‌های علمی به این بحران را توضیح می‌دهد. وی در بخشی از مقاله به ناسالم بودن فضای علمی پژوهش اشاره کرده و آن را ناشی از کم اطلاعی پژوهش‌گران از اخلاق پژوهش علمی دانسته است. در سنجش پایانی مقاله به رویکردهای مختلف مانند حمایت از تحقیق بیشتر در اخلاق پژوهش و...برای رفع نقیصه فوق الذکر پرداخته است.<ref>مقدمه، ص29- 30</ref>.

==پانویس==

<references />