تصحیح و شرح مرزبان‌نامه سعدالدین وراوینی: تفاوت میان نسخه‌ها

مرزبان‌نامه، کتابی تعلیمی و تمثیلی است که بیشتر داستان‌های آن، از زبان جانواران بیان شده است. مشهور است که مرزبان‌نامه را اسپهبد مرزبان بن رستم بن شروین، از ملوک آل‌باوند، در اواخر قرن چهارم، به زبان طبری نوشته بود؛ اما برخی معتقد‌اند که [[ملطیوی، محمد غازی|ملطیوی]]، برخلاف [[سعدالدین وراوینی]]، به این که اصل کتاب به طبری یا پهلوی بوده، اشاره نکرده است؛ پس نمی‌توان گفت که این کتاب، به زبان طبری نوشته شده؛ بلکه اصل کتاب، مربوط به طبرستان و نویسنده‌ای طبری است که به فارسی کهن نزدیک به پهلوی اشکانی بوده است.

این کتاب، در حدود دو قرن بعد از تألیف در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم، دو بار از طبری، به پارسی مزین و مصنوع ترجمه شد. نخست، به وسیلۀ [[ملطیوی، محمد غازی|محمد بن غازی ملطیوی]] و دیگر بار، به دست سعدالدین وراوینی.

نسخه‌های مورد استفاده عبارتند از:

#نسخۀ ب: این نسخه، متعلق به نیمۀ جمادی‌الآخر سال 745 در 134 برگ 21 سطری است که به شمارۀ 13208 در کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی در قم نگه‌داری می‌شود. خط آن، نستعلیق است و در مورادی افتادگی‌هایی دارد؛ از جمله در آغاز کتاب، مقدمه، جز پنج سطر آخر، افتاده است و کتاب با فهرست باب‌های آغاز می‌گردد.

#نسخۀ ج: این نسخه، کتابت شده به سال 762 و در 127 برگ 21 سطری و به خط نسخ است و متعلق به موزۀ بریتانیا به شمارۀ 6476 می‌باشد. میکروفیلم آن، در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، به شمارۀ 713 موجود است. این نسخه اساس کار محمد قزوینی در تصحیح مرزبان‌نامه بوده است.