طبیب القلوب؛ کهن‌ترین اربعین حدیثی شناخته‌شده در زبان فارسی: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

==گزارش کتاب==

یکی دیگر از عوامل پیدایش اربعین‌ها، واکنش به فضای کلی مذهب در روزگار مؤلف است. تاریخ تمدن اسلامی نشان می‌دهد که متاسفانه بخش عمده‌ای از باورهای مذهبی در دوره‌های گوناگون تحت تأثیر جریان‌سازی‌های حکومتی و نظام‌های اقتصادی و اجتماعی غالب بوده است. بیش از آنکه نظام‌های سیاسی و اجتماعی پیرو مذهب باشند؛ مذه پیرو آنها بوده است. به همین سبب متناسب با خواست نظام‌های غالب، مذهب نیز دچار دگرگونی‌هایی شده است. در چنین شرایطی فرزانگان دیندار می پوشیدند با گزینش های هوشمندانه به فضای کلی مذهب در روزگار خود واکنش نشان دهند.

در باب تاریخ تولد فراوی تمام منابع موجود خاموشند؛ اما تاریخ وفاتش به تصریح عموم منابع در محرم سال ۵۱۴ قمری بوده است. متاسفانه در این کتاب اشارتی نیامده که بتوان از طریق آن عمر مؤلف را هنگام تألیف کتاب یعنی سال ۵۰۰ هجری برآورد کرد یا سال تولد او را دانست. در باب مدفن یک نظر مشهور و یک نظر شاذ وجود دارد؛ صفدی مدفن وی را قبرستان الوردیه در بغداد دانسته است؛ اما دیگر منابع همگی وفات وی را در ری دانسته و مدفن او را در همان شهر نوشته‌اند.

به نظر می‌رسد بنیاد اولیه «طبیب القلوب» همان مجالس وعظی است که برای فراوی برپا می‌کرده اند. اگرچه مؤلف به این نکته تصریحی ندارد؛ اما ساختار کتاب به‌ویژه نوع بیان حکایات و ترجمه‌های گزینشی آیات قرآن این احتمال را تقویت می‌کند که «طبیب القلوب» را تدوینی از تقریرهای فراوی در مجالس وعظ و املا بدانیم. به تصریح مؤلف این کتاب محصول سال ۵۰۰ هجری در بغداد است. فراوی در این زمان در بغداد مجالس وزن و املای حدیث داشته و بعید نیست که یک سلسله از این مجالس را به بیان و شرح چهل حدیث از پیامبر اختصاص داده باشد.

مصحح در تصحیح این کتاب از سه دست‌نویس بهره برده است. هرکدام از این سه دست‌نویس تحریری مشابه و در عین حال متفاوت از دیگری است. نسخۀ اساس مصحح دست‌نویس شماره ۳۵۶ مجموعه شهید علی پاشا در کتابخانه سلیمانیه شهر استانبول ترکیه است.<ref> [https://literaturelib.com/books/4471 ر.ک: پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref>

==پانويس ==

<references />