۱۴۴٬۵۹۹
ویرایش
دیونامه: خیالپردازی در متون ایرانی و زیباییشناسی چهره دیو، پری و اژدها: تفاوت میان نسخهها
دیونامه: خیالپردازی در متون ایرانی و زیباییشناسی چهره دیو، پری و اژدها (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۵
، ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴جایگزینی متن - ' .' به '.'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' .' به '.') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
این کتاب در پنج پرده تدوین شده تا از نمای نزدیکتر به ماجرای شگفتی و خیال در ادبیات منثور ایرانی نگریسته شود. آنچه در پردۀ اول آمده، برگرفته از مقالۀ مهم والتر بنیامین ـ منتقد آلمانی ـ با عنوان «قصهگو؛ تأملاتی در آثار نیکلای لسکوف» است. او در این مقاله قصهها را به دو دستۀ بزرگ تقسیم کرده است: قصهگوی «برزگر» (شخصیت یک جانشین) و قصهگوی «دریانورد تاجر» (شخصیت جهانگرد). ادبیات شگفت را میتوان گونهای از روایت دریانورد دانست؛ چراکه مالامال از روایتهای پرحادثه و پرماجرا و پرکشش است؛ همچون دریایی که با تلاطم و خطر و حادثه سرشته شده است. دریا با توفان شناخته میشود، با شگفتی معنا مییابد و با موجهای خروشان به بیکرانگی میپیوندد. | این کتاب در پنج پرده تدوین شده تا از نمای نزدیکتر به ماجرای شگفتی و خیال در ادبیات منثور ایرانی نگریسته شود. آنچه در پردۀ اول آمده، برگرفته از مقالۀ مهم والتر بنیامین ـ منتقد آلمانی ـ با عنوان «قصهگو؛ تأملاتی در آثار نیکلای لسکوف» است. او در این مقاله قصهها را به دو دستۀ بزرگ تقسیم کرده است: قصهگوی «برزگر» (شخصیت یک جانشین) و قصهگوی «دریانورد تاجر» (شخصیت جهانگرد). ادبیات شگفت را میتوان گونهای از روایت دریانورد دانست؛ چراکه مالامال از روایتهای پرحادثه و پرماجرا و پرکشش است؛ همچون دریایی که با تلاطم و خطر و حادثه سرشته شده است. دریا با توفان شناخته میشود، با شگفتی معنا مییابد و با موجهای خروشان به بیکرانگی میپیوندد. | ||
در پردۀ دوم کتاب، نقش و کارکرد سیاسی متون شگفت بررسی شده و دیو و پری و اژدها در ساختار قدرت واکاوی شده است. یکی از مباحث مهم این کتاب، توضیح دربارۀ علل شکلگیری متون شگفت است. طبیعتاً باید پرسید چه چیزهایی نمایندۀ گفتمان مسلط هستند و کدام پارهگفتمانها با گفتمان مسلط تعارض دارند؟ هر تاریخی بر اساس گفتمانی که به طور ناخودآگاه در تبیین متن تاثیر میگذارد، متفاوت میشود. تاریخ امری تمامشده و مربوط به گذشته نیست. تبیین این گفتمانها راهی برای پرتوافکندن بر وضعیت تناقضآمیز یا پارادایمهای رفتاری است که آحاد ملت نشان میدهند. پس، پرداختن به گفتمان و نحوۀ بازنمایی گفتمان مهم است. برای تشخیص گفتمانها در کنار متنهای ادبی به متون دیگر هم توجه میشود؛ مثل آثار غیرادبی، گزارش سازمانها، فیلمهای مستند و ..... . در این پرده دیوها در کشاکش تخاصم و رقابت سیاسی بین مانویان و زرتشتیان دارای جایگاه ویژهای دانسته شدهاند. پرسش دیگری که مطرح میشود این است که آیا میتوان برای شگفتی کاربرد قائل بود؟ پس از پاسخ دادن به این پرسش باید بین «زبان شگفت» و «شگفتی در جهان ـ متن» تفاوت قائل شد. شگفتی در زبان ما را به زبان اعجاببرانگیز هدایت میکند؛ در حقیقت زبان اعجاببرانگیز متأثر از میل به شگفتی است. در فرهنگی که تغییرات اجتماعی و سیاسی شگفت انگیز چیزی به خود ندیده، کاربرد زبان اعجاببرانگیز بیشتر دیده میشود. در ادامۀ این پرده، مباحث دیوانگی و تخیل، حیات دوگانۀ دیوها، دیوان در لباس حریر، یادگار جاماسبی و دیوان، دیوان مازندران، دیوان خراسان جنوبی، دیو در روایتهای شفاهی مردمی شاهنامه، پری، اژدها، جن و خیال و جن در مناطق ایران آورده شده و به این مفاهیم که مرتبط با زبان شگفتی و ساخت سیاسی و اجتماعی جامعۀ ایرانی است، پرداخته شده است. | در پردۀ دوم کتاب، نقش و کارکرد سیاسی متون شگفت بررسی شده و دیو و پری و اژدها در ساختار قدرت واکاوی شده است. یکی از مباحث مهم این کتاب، توضیح دربارۀ علل شکلگیری متون شگفت است. طبیعتاً باید پرسید چه چیزهایی نمایندۀ گفتمان مسلط هستند و کدام پارهگفتمانها با گفتمان مسلط تعارض دارند؟ هر تاریخی بر اساس گفتمانی که به طور ناخودآگاه در تبیین متن تاثیر میگذارد، متفاوت میشود. تاریخ امری تمامشده و مربوط به گذشته نیست. تبیین این گفتمانها راهی برای پرتوافکندن بر وضعیت تناقضآمیز یا پارادایمهای رفتاری است که آحاد ملت نشان میدهند. پس، پرداختن به گفتمان و نحوۀ بازنمایی گفتمان مهم است. برای تشخیص گفتمانها در کنار متنهای ادبی به متون دیگر هم توجه میشود؛ مثل آثار غیرادبی، گزارش سازمانها، فیلمهای مستند و...... در این پرده دیوها در کشاکش تخاصم و رقابت سیاسی بین مانویان و زرتشتیان دارای جایگاه ویژهای دانسته شدهاند. پرسش دیگری که مطرح میشود این است که آیا میتوان برای شگفتی کاربرد قائل بود؟ پس از پاسخ دادن به این پرسش باید بین «زبان شگفت» و «شگفتی در جهان ـ متن» تفاوت قائل شد. شگفتی در زبان ما را به زبان اعجاببرانگیز هدایت میکند؛ در حقیقت زبان اعجاببرانگیز متأثر از میل به شگفتی است. در فرهنگی که تغییرات اجتماعی و سیاسی شگفت انگیز چیزی به خود ندیده، کاربرد زبان اعجاببرانگیز بیشتر دیده میشود. در ادامۀ این پرده، مباحث دیوانگی و تخیل، حیات دوگانۀ دیوها، دیوان در لباس حریر، یادگار جاماسبی و دیوان، دیوان مازندران، دیوان خراسان جنوبی، دیو در روایتهای شفاهی مردمی شاهنامه، پری، اژدها، جن و خیال و جن در مناطق ایران آورده شده و به این مفاهیم که مرتبط با زبان شگفتی و ساخت سیاسی و اجتماعی جامعۀ ایرانی است، پرداخته شده است. | ||
در پردۀ سوم «صورتهای شگفتی» معرفی شدهاند. امر شگفت در ادبیات فارسی متقدم خود را به صورتهای گوناگون نشان میدهد. صورتهای امر شگفتآور در ادبیات متقدم را میتوان به دو دستۀ کلی «عجایبنامهها» و «روایتهای اعجابانگیز» تقسیم کرد که دستۀ دوم خود شامل چهار دسته است: روایتهای شفاهی ـ مردمی شگفت یا فانتزی پالیمسستی (لایهلایه)، قصههای شگفت، رمانسهای عامیانۀ شگفت، حماسههای دینی شگفت. شاید این پرسش پیش بیاید که معیار تقسیمبندی صورتهای امر شگفتآور به دو دستۀ کلی عجایبنامهها و روایتهای اعجابانگیز در این کتاب چیست؟ گفتنی است مراد از ادبیات متقدم در این کتاب، تمامی متون منثور و منظومی است که از قرون اول بعد از اسلام تا دورۀ مشروطه به زبان فارسی نگارش شدهاند؛ اعم از اینکه نسخۀ خطی از آن موجود باشد یا نسخۀ چاپی. در این کتاب منظور از ادبیات فارسی متقدم، فقط متون منثور است؛ همچنین روایتهای شفاهی که تحریری از آنها در دسترس بوده و نیز طومارهای نقالی جزء ادبیات فارسی متقدم منثور شناخته شدهاند. | در پردۀ سوم «صورتهای شگفتی» معرفی شدهاند. امر شگفت در ادبیات فارسی متقدم خود را به صورتهای گوناگون نشان میدهد. صورتهای امر شگفتآور در ادبیات متقدم را میتوان به دو دستۀ کلی «عجایبنامهها» و «روایتهای اعجابانگیز» تقسیم کرد که دستۀ دوم خود شامل چهار دسته است: روایتهای شفاهی ـ مردمی شگفت یا فانتزی پالیمسستی (لایهلایه)، قصههای شگفت، رمانسهای عامیانۀ شگفت، حماسههای دینی شگفت. شاید این پرسش پیش بیاید که معیار تقسیمبندی صورتهای امر شگفتآور به دو دستۀ کلی عجایبنامهها و روایتهای اعجابانگیز در این کتاب چیست؟ گفتنی است مراد از ادبیات متقدم در این کتاب، تمامی متون منثور و منظومی است که از قرون اول بعد از اسلام تا دورۀ مشروطه به زبان فارسی نگارش شدهاند؛ اعم از اینکه نسخۀ خطی از آن موجود باشد یا نسخۀ چاپی. در این کتاب منظور از ادبیات فارسی متقدم، فقط متون منثور است؛ همچنین روایتهای شفاهی که تحریری از آنها در دسترس بوده و نیز طومارهای نقالی جزء ادبیات فارسی متقدم منثور شناخته شدهاند. | ||