ردّپای سبز: جستاری تحلیلی ـ تطبیقی در اندیشۀ خضر؛ دین، آیین، اسطوره: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

==ساختار==

با مفروض گرفتن و مسلم پنداشتن این داده‌ها و دریافت‌ها، این پرسش‌ها قابل طرح است که چه تحلیلی می‌توان ارائه داد که شکل‌گیری تاریخی و محتوایی این ایده را از ادوار گوناگون باورهای دینی بشر، تا ظهور آن در سنت روایی ما به‌خوبی تبیین کند؟ و با طرح این فرضیه که داستان خضر در منابع اسلامی تنها برگرفته از قرآن و احادیث نیست، بلکه خاستگاه‌های غیراسلامی و فرقرآنی داشته است، چه پاسخی برای پرسش‌هایی از این دست خواهیم داشت که پیشینۀ این ایده را در کدام باورها و برداشت‌های دینی، آیینی و اسطوره‌ای می‌توان یافت؟ این عناصر پیشینی چگونه به اذهان و اندیشۀ مفسران اسلامی راه یافته است؟ و اساساً آیا می‌توان گفت که روایت‌ها و داستان‌پردازی‌های محدثان و مفسران اسلامی دربارۀ خضر مقتبس از سنن پیشین است؟ اگر اینگونه است، آیا این اقتباس آگاهانه بوده است؟ چه عوامل یا اهدافی در این پروسۀ تاریخی ـ تفسیری (شکل‌گیری مفهوم خضر در ذهن مفسران اسلامی) دخیل بوده‌اند؟

در این نوشتار نخست توصیف و تحلیلی از نگرش‌های ادبی ـ عرفانی به داستان خضر که با تکیه بر مستندات قرآنی ـ روایی تبیین شده‌اند، ارائه گردیده است. بدین‌سان بخش آغازین به شرح مباحث و آرائی اختصاص یافته که در فرهنگ اسلامی، نه‌تنها در متون تفسیری، بلکه در حیطۀ ادبیات فارسی، عرفانی، حکمی و فلسفی متأثر از قرآن دربارۀ خضر و داستان او آمده است. پس از آن به جستجو و تحلیل پیشینه و خاستگاه این داستان و بن‌مایه‌های آن در ادبیات دینی ادیان دیگر و اساطیر کهن با ارائۀ نظریات محققان مختلف در این‌باره پرداخته شده است. این تأملات عرفانی و دینی با پویشی تطبیبقی و جستجوی پارالل‌ها یعنی شخصیت‌های همسان و مشابه با خضر، در کتاب مقدس و باورها و آیین‌های گوناگون از ایران و هند گرفته تا ترکیه، عراق، فلسطین، سوریه و دیگر مناطق مدیترانه‌ای حتی در اقصی نقاط منطقۀ بالکان ادامه می‌یابد که هر یک می‌تواند به منزلۀ شاهدی واقعی بر فرضیه‌ها و آراء نظری تلقی گردد. بخش انتهایی کتاب، به بحث و جستجو دربارۀ نقش و جایگاه عناصر و مفاهیم کلیدی داستان خضر در اساطیر باستان و آیین‌های کهن و نیز تشریح نظریه‌پردازی‌های اسطوره‌شناسان برای مقایسه و تطابق این نقش‌های اسطوره‌ای با نکاتی که داستان قرآنی خضر به دست می‌دهد، اختصاص دارد.<ref> [https://literaturelib.com/books/4741 ر.ک: پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref>