التوحيد للإمام علي بن الحسين بن أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

'''كتاب التوحيد للإمام علي بن الحسين بن أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع) '''، اثری است حدیثی که توسط سید رحیم حسینی گردآوری شده است. این اثر علاوه بر کتاب توحید، شش اثر دیگر منتسب به امام سجاد(ع) را نیز گرد آورده است.

محقق اثر، کتاب را با ذکر شرح‌ حال مختصر امام زین‌العابدین علی بن حسین(ع) آغاز کرده است. در طول حیات آن حضرت حوادث مهمی چون واقعه کربلا، واقعه حره، سنگ‌باران کعبه با منجنیق و آتش زدن آن رخ داده است<ref>ر.ک: تمهید، ص13-15</ref>. در مورد روز شهادت آن حضرت پنج قول وجود دارد که شیخ بهایی، دوازدهم محرم را ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>.

پس از شرح حال امام سجاد(ع)، آثار آن حضرت به‌اختصار معرفی شده است. این آثار عبارتند از: رساله حقوق، صحیفه سجادیه، احتجاجات، نامه آن حضرت به محمد بن مسلم زهری، صحیفه علی بن حسین(ع) درباره زهد، ندبه و کتاب توحید<ref>ر.ک: همان، ص41-100</ref>.

* رساله حقوق: این رساله را شاگرد امام زین‌العابدین(ع) ابوحمزه ثمالی از آن حضرت نقل کرده است. شیخ صدوق در کتاب خصال و دیگران این رساله را با سند آن ذکر کرده‌اند. گروهی از علما نیز به شرح آن پرداخته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص46-47</ref>.

* احتجاجات: احتجاج و مناظره علمی، فن عالی‌قدری است که اهل‌بیت(ع) به آن ممتاز بودند. علامه طبرسی تعدادی از احتجاجات معصومین از جمله امام زین‌العابدین(ع) را گرد آورده که در این کتاب به پنج احتجاج آن حضرت اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص69-74</ref>.

* نامه امام به محمد بن مسلم: محمد بن مسلم زهری (متوفی 124ق)، از فقها و محدثین مدینه بوده است. ابن شعبه حرانی، نامه‌ای را که امام زین‌العابدین(ع) به وی نوشته، در «تحف العقول» نقل کرده که با این عبارت آغاز شده است: «كفانا الله و إياك من الفتن...»<ref>ر.ک: همان، ص75-76</ref>. این نامه، از دو جهت دلالت بر سیاست امام دارد: یکی از جهت محتوای آن که دال بر این است که امام(ع) اوضاع زمانه خویش را بادقتی والا بررسی می‌فرموده و دیگر اینکه ارسال چنین نامه‌ای به فردی مثل زهری یقینا از چشم حاکمان پنهان نبوده است<ref>ر.ک: همان، ص79-80</ref>.

* صحیفه علی بن حسین در زهد: این صحیفه را نیز ابن شعبه در «تحف العقول» و شیخ کلینی در «کافی» ذکر کرده‌اند. امام زین‌العابدین(ع)، مدینه جدش رسول‌الله(ص) را ترک نکرد، بلکه در آنجا باقی ماند و به تربیت فکری و اخلاقی امت پرداخت و ایشان را از دنیا و مکاید آن که بسیاری از اهل زمانش اسیر آن بودند، برحذر می‌داشت<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>.

کتاب توحید با روایتی آغاز شده است که حکایت از ملاقات نجدة بن عامر حروری و دوستش عبدالله بن ازرق، با عبدالله بن عباس و پرسش از وی در موضوع معرفت به پروردگار دارد. در بخشی از این کتاب، چنین آمده که نجده، ابن عباس را با عبارت «سید بنی‌هاشم» خطاب می‌کند و ابن عباس قسم یاد می‌کند که سید بنی‌هاشم، علی بن حسین(ع) است<ref>ر.ک: همان، ص100-101</ref>.

در پایان کتاب توحید این مطلب ذکر شده که وقتی نجده پاسخ‌های امام سجاد را به پرسش‌های خویش به ابن عباس گفت، ابن عباس شادمان گردید و فرمود: «خدا داناتر است که رسالت خویش را در کجا قرار دهد. نجده گفت: آیا شما خانواده‌ای نیستید که کبار و بزرگانتان را بر صغارتان مقدم می‌دارید؟ گفت: بله، ولیکن ربانیون ما کبارمان هستند، اگرچه کودک باشند و علی بن حسین(ع) از ربانیون است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص212-214</ref>.

محقق اثر در این کتاب، شماره صفحات نسخه اصلی را در پرانتز ذکر کرده است. وی معنای بعضی از کلمات نامأنوس در متن را با استفاده از کتب لغت ذکر کرده و در صورت اشکال در متن به مصادر اصلی ارجاع داده است. در پانوشت کتاب نیز تعلیقات سید هاشم حسینی طهرانی، یا سید نعمت‌الله جزایری و برخی دیگر از محققان را ذکر نموده است<ref>ر.ک: همان، ص102-104</ref>.