التوحيد للإمام علي بن الحسين بن أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)
| التوحيد للإمام علي بن الحسين بن أمیر المؤمنین علي بن أبي طالب علیه‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علی بن حسین(ع)، امام چهارم (نويسنده) حسینی، رحیم (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الموحشات التي رویت عن الإمام زین العابدین علیه‌السلام ** الندب للإمام علي بن الحسین بن علي بن أبي طالب صلوات الله علیهم أجمعین ** کتاب التوحید للإمام زین العابدین علیه‌السلام |
| ناشر | محمدصادق خوانساری |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1436ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۲۱۷/ع۸،ک۲ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب التوحيد للإمام علي بن الحسين بن أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع) ، اثری است حدیثی که توسط سید رحیم حسینی گردآوری شده است. این اثر علاوه بر کتاب توحید، شش اثر دیگر منتسب به امام سجاد(ع) را نیز گرد آورده است.
محقق اثر، کتاب را با ذکر شرح حال مختصر امام زین‌العابدین علی بن حسین(ع) آغاز کرده است. در طول حیات آن حضرت حوادث مهمی چون واقعه کربلا، واقعه حره، سنگ‌باران کعبه با منجنیق و آتش زدن آن رخ داده است[۱]. در مورد روز شهادت آن حضرت پنج قول وجود دارد که شیخ بهایی، دوازدهم محرم را ذکر کرده است[۲].
پس از شرح حال امام سجاد(ع)، آثار آن حضرت به‌اختصار معرفی شده است. این آثار عبارتند از: رساله حقوق، صحیفه سجادیه، احتجاجات، نامه آن حضرت به محمد بن مسلم زهری، صحیفه علی بن حسین(ع) درباره زهد، ندبه و کتاب توحید[۳].
- رساله حقوق: این رساله را شاگرد امام زین‌العابدین(ع) ابوحمزه ثمالی از آن حضرت نقل کرده است. شیخ صدوق در کتاب خصال و دیگران این رساله را با سند آن ذکر کرده‌اند. گروهی از علما نیز به شرح آن پرداخته‌اند[۴].
- صحیفه سجادیه: از اسناد صحیفه چنین استفاده می‌شود که تعداد ادعیه آن، 75 دعا بوده است، اما تعداد ادعیه موجود در نسخ متداول کمتر از این رقم است؛ در نسخه متداول به روایت ابن مطهر، 54 دعا ذکر شده است[۵].
- احتجاجات: احتجاج و مناظره علمی، فن عالی‌قدری است که اهل‌بیت(ع) به آن ممتاز بودند. علامه طبرسی تعدادی از احتجاجات معصومین از جمله امام زین‌العابدین(ع) را گرد آورده که در این کتاب به پنج احتجاج آن حضرت اشاره شده است[۶].
- نامه امام به محمد بن مسلم: محمد بن مسلم زهری (متوفی 124ق)، از فقها و محدثین مدینه بوده است. ابن شعبه حرانی، نامه‌ای را که امام زین‌العابدین(ع) به وی نوشته، در «تحف العقول» نقل کرده که با این عبارت آغاز شده است: «كفانا الله و إياك من الفتن...»[۷]. این نامه، از دو جهت دلالت بر سیاست امام دارد: یکی از جهت محتوای آن که دال بر این است که امام(ع) اوضاع زمانه خویش را بادقتی والا بررسی می‌فرموده و دیگر اینکه ارسال چنین نامه‌ای به فردی مثل زهری یقینا از چشم حاکمان پنهان نبوده است[۸].
- صحیفه علی بن حسین در زهد: این صحیفه را نیز ابن شعبه در «تحف العقول» و شیخ کلینی در «کافی» ذکر کرده‌اند. امام زین‌العابدین(ع)، مدینه جدش رسول‌الله(ص) را ترک نکرد، بلکه در آنجا باقی ماند و به تربیت فکری و اخلاقی امت پرداخت و ایشان را از دنیا و مکاید آن که بسیاری از اهل زمانش اسیر آن بودند، برحذر می‌داشت[۹].
کتاب توحید با روایتی آغاز شده است که حکایت از ملاقات نجدة بن عامر حروری و دوستش عبدالله بن ازرق، با عبدالله بن عباس و پرسش از وی در موضوع معرفت به پروردگار دارد. در بخشی از این کتاب، چنین آمده که نجده، ابن عباس را با عبارت «سید بنی‌هاشم» خطاب می‌کند و ابن عباس قسم یاد می‌کند که سید بنی‌هاشم، علی بن حسین(ع) است[۱۰].
در پایان کتاب توحید این مطلب ذکر شده که وقتی نجده پاسخ‌های امام سجاد را به پرسش‌های خویش به ابن عباس گفت، ابن عباس شادمان گردید و فرمود: «خدا داناتر است که رسالت خویش را در کجا قرار دهد. نجده گفت: آیا شما خانواده‌ای نیستید که کبار و بزرگانتان را بر صغارتان مقدم می‌دارید؟ گفت: بله، ولیکن ربانیون ما کبارمان هستند، اگرچه کودک باشند و علی بن حسین(ع) از ربانیون است[۱۱].
از صفحه 215 تا 280 سه «موشّحه» ارائه شده که موشحه دوم آن مفصل و به‌ترتیب حروف الفباست. پس از آن تا پایان اثر تحت عنوان «الندب السجادية»، پنج ندبه منسوب به امام سجاد(ع) با عبارت «آه وانفساه، واحزناه، واخطيئتاه...» ارائه شده است.
محقق اثر در این کتاب، شماره صفحات نسخه اصلی را در پرانتز ذکر کرده است. وی معنای بعضی از کلمات نامأنوس در متن را با استفاده از کتب لغت ذکر کرده و در صورت اشکال در متن به مصادر اصلی ارجاع داده است. در پانوشت کتاب نیز تعلیقات سید هاشم حسینی طهرانی، یا سید نعمت‌الله جزایری و برخی دیگر از محققان را ذکر نموده است[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
تمهید و متن کتاب.