پرش به محتوا

آرزو، سراج‌الدین علی بن حسام‌الدین: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:
| توضیح تصویر=  
| توضیح تصویر=  
|سرشناسی =  
|سرشناسی =  
|نام کامل =  
|نام کامل =سراج‌الدین علی‌خان اکبرآبادی گوالیاری
|نام‌های دیگر=  
|نام‌های دیگر=  
|لقب =  
|لقب =  
خط ۶۲: خط ۶۲:
در تذکرۀ صبح گلشن از فردی به نام «تمکین» اسم برده شده است که گویا از حوالی کرمان و از احفاد شاه نعمت الله ولی است که در زمان حکومت فرّخ سیر وارد هند گردیده و مورد احترام پادشاه مذکور و بعد از وى مورد احترام محمّد شاه قرار گرفته است. ظاهراً آرزو نیز از محضر او کسب فیض کرده است.<ref> ر.ک: رحیم‌پور، مهدی، ص9</ref>
در تذکرۀ صبح گلشن از فردی به نام «تمکین» اسم برده شده است که گویا از حوالی کرمان و از احفاد شاه نعمت الله ولی است که در زمان حکومت فرّخ سیر وارد هند گردیده و مورد احترام پادشاه مذکور و بعد از وى مورد احترام محمّد شاه قرار گرفته است. ظاهراً آرزو نیز از محضر او کسب فیض کرده است.<ref> ر.ک: رحیم‌پور، مهدی، ص9</ref>


==فعالیت‌ها==
در ۱۱۳۲ق/۱۷۲۰م در دهلی اقامت گزید و به خدمت آنندرام (متوفای ۱۱۶۴ق) درآمد و از او منصب و «جاگیر» (تیول) یافت و سپس به خدمت اسحاق‌خان مؤتمن‌الدوله شوشتری ، پیشکار (خان سامان) محمدشاه (۱۱۳۱-۱۱۶۱ق) پیوست.
پس از مرگ شوشتری در ۱۱۵۲ق به دستگاه پسرش نجم‌الدوله و پس از کشته‌شدن نجم‌الدوله در شوال ۱۱۶۳ق به خدمت برادرش سالار جنگ، وارد شد و چون در محرم ۱۱۶۸ق/اکتبر ۱۷۵۴م سالار جنگ به «اوده» رفت، آرزو را نیز با خود برد.


==وفات==
آرزو در 23 ربیع‌الثانی ۱۱۶۹ق/ژانویۀ ۱۷۵۶م در لکهنو وفات یافت و پیکر او را بنابر وصیت خودش در لکهنو به امانت نهاده، پس از چندی آن را به دهلی بردند و در خانۀ شخصی او در «وکیل پوره» در نزدیکی رود «جَمْنا» به خاک سپردند.
==آثار==
الف)فرهنگ‌نامه‌ها
#غریب اللغات، یا تصحیح غرایب اللغات، فرهنگ اردو به فارسی و عربی و ترکی که اصلاح و تکمیل غرایب اللغات عبدالواسع نسوی است؛
#سراج اللغه، در لغت فارسی که از لحاظ انتقادهایی که بر برهان قاطع و فرهنگ رشیدی کرده، قابل ملاحظه است؛
#چراغ عدایت، تکلمه‌ای است بر سراج‌اللغه در لغاتی که شاعران متأخر به کار برده‌اند، این کتاب چندبار در هند بر حاشیۀ غیاث‌اللغات و نیز جداگانه در تهران به چاپ رسیده است؛
#زایدالفواید، ریشه‌های افعال فارسی و عربی آن شهرت ندارد.
استوری حدس می‌زند که این همان تصحیح غرایب‌اللغات است.
ب) نقد ادبی
#تنبیه الغافلین، نقد اشعار حزین؛
#احقاق‌الحق، دربارۀ اشعار حزین؛
#داد سخن، در محاکمۀ اشعار قصیدۀ قدسی و شیدای هندی؛
#سراج منیر، اجوبۀ اعتراضات ملامنیر بر اشعار بعضی متأخران؛
#سراج وهاج یا محاکمۀ شعرا؛ در صحف ابراهیم این اثر به نام «سراج وهاج در حل ابیات خواجه شیراز » ذکر شده است.
ج)شروح بر آثار گذشتگان
#خیابان یا شرح گلستان، در کانپور به چاپ رسیده است؛
#شرح قصاید عرفی؛
#شکوفه‌زار، شرح بخش اول اسکندرنامۀ چاپ کلکته و لکهنو نیز از آن استفاده شده است، در بعضی از نسخه‌های خطی عنوان آن «شرح ابیات اسکندرنامه» است؛
#شرح گلگشتی میرنجات.
د)صنایع ادبی و دستور زبان
#معیارالافکار، در قواعد صرفیه و نحویۀ فارسی؛
#عطیۀ کبری، در علم بیان، در کلکته و کانپور به چاپ رسیده است؛
#موهبت عظمی، در معانی و بیان که ذیل و تکلمۀ عطیۀ کبری است و به ضمیمۀ آن در کلکته چاپ شده است؛
#شرح مختصر المعانی؛
#مثمر، در علم و اصول لغت، آرزو در تصنیف آن به المزهر سیوطی نظر داشته است.
ه)آثار منظوم و منثور
#آبروی سخن، در وصف حوض و فواکه و تاک؛
#رسالۀ ادب عشق،
#مثنوی جوش و خروش، به مقابلۀ سوز و گداز ملانوعی؛
#سوز و ساز، یا شور عشق، در برابر محمود و ایاز ملازلالی؛
#عالم آب، ساقی‌نامه، در پاسخ ساقی‌نامۀ ظهوری؛
#عبرتِ فسانه، در تتبع قضا و قدر ملامحمدقلی سلیم؛
#گلزار خیال، در تعریف «هولی» هندوستان؛
#قصاید و رباعیات و خطب؛
#کلیات نظم و نثر؛
#مثنوی، در جواب حدیقۀ سنایی؛
#مثنوی مهر و ماه؛
#دیوان، مشتمل بر 5000 بیت.
ی)متفرقه
#نثر پیام شوق، در پاسخ مراسلات اعزه؛
#مجمع‌النفایس، تذکره‌ای است شامل منتخباتی از اشعار تقریباً ۱۵۰۰ شاعر از متقدمان و متأخران و معاصران که در ۱۱۴۶ق/۱۷۳۴م تدوین یافته است.


==پانويس ==
==پانويس ==