قصص الخاقانی: تاریخ صفویه از آغاز تا پایان عصر شاه عباس دوم: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

==گزارش کتاب==

نویسنده به جوانی خود هنگام نوشتن این اثر اشاره دارد و برای همین از خداوندان سخن می‌خواهد که اشتباهات او در این کتاب را اصلاح نمایند. هدف نخست نویسنده از نوشتن این کتاب، به نوعی پاسخ به «لطائف الاخبار» بوده است. آنچه نویسنده در انجامۀ کتاب ذکر می‌کند، نشان می‌دهد او با نوشتن این کتاب، به دنبال کسب جایگاه بهتری میان ارباب قلم بوده و آرزو داشته با اتمام این کتاب، از طریق یکی از ایستادگان دربار شاهی، کتاب را به نظر شاه عباس دوم برساند؛ اما از اقبال بد او، شاه عباس دوم فوت می‌کند و تمنای او به باد فنا می‌رود.

ولی‌قلی‌خان شاملو ساختار کتابش را در یک مقدمه، سه باب و خاتمه طرح‌ریزی کرده است. او در مقدمۀ کتاب دربارۀ نسب سیادت شاهان صفوی قلم زده است؛ پس از آن در باب نخست به شرح احوال اجداد شاه عباس دوم از سلطان فیروزشاه تا شاه اسماعیل اول پرداخته است. در باب دوم دربارۀ روزگار شاه اسماعیل اول تا زمانۀ شاه صفوی تاریخ سلسلۀ صفوی را به صورت خلاصه نوشته است و در باب سوم به روزگار شاه عباس دوم از شروع سلطنت او تا مرگ وی در سال 1077 قمری پرداخته است. خاتمۀ کتاب در سه تذکره تعریف شده است که دربارۀ سرگذشت عالمان دینی، شعرای نامدار و عرفای مشهور از جمله صوفیان و دراویش روزگار شاه عباس دوم است.

شاملو شعر نیز سروده است؛ بیشتر اشعار او فارسی، اما ابیات ترکی هم در کتاب از وی دیده می‌شود. اشعار از لحاظ قالب یا صورت شامل رباعی، مثنوی، قطعه، قصیده و ترجیع‌بند است و از لحاظ محتوا و معنی اشعار او حماسی، تعلیمی، تهنیت، مدحی، وصفی و مرثیه سروده شده است. او برخی رویدادهای تاریخی را به تفصیل در قالب نظم بیان کرده است؛ همچون اشعاری که دربارۀ وقایع فتح قندهار و نیز روزگار محاصرۀ این شهر توسط هندیان و نیز مرگ مطروداس راجپوت در هنگام جنگ قندهار و خودسوزی زنش پس از شنیدن خبر مرگ مطروداس یا گلایه‌های تربیت‌خان سفیر پادشاه گورکانی را که نمی‌خواست همراه شاه عباس دوم به مازندران برود، به نظم درآورده است. افزون بر آن در سروده ماده‌تاریخ نیز تبحر خود را نشان داده است.

این کتاب دارای ویژگی‌هایی است که در مقایسه با دیگر آثار نویسندگان هم‌عصر نویسنده این کتاب را متمایز می‌کند؛ به همین دلیل نویسنده کتاب خود را بی‌نظیر دانسته است. شاملو خود را جویای حکایات و روایات دانسته است و به همین دلیل کوشیده در این کتاب مطالب سودمندی را عرضه کند. ذکر کامل نام، کنیه و القاب افراد، ارائۀ آگاهی‌های سودمند جغرافیایی، استفاده از اسناد و فرمان‌های صادره از طرف شاه، برخی اطلاعات تاریخی زمان شاه عباس دوم، دربرگیرنده بودن تاریخ ادبیات و عرفان و دین این دوره و ... از برخی ویژگی‌های این کتاب است.