درآمدی بر حوزه‌ها و دپارتمان‌های ایران‌شناسی در اروپا، آمریکای شمالی و ژاپن: تفاوت میان نسخه‌ها

در حوزه مطالعات ایران شناسی نیز باز هم کشورهای انگلستان، فرانسه و آلمان پیشتاز بودند. بی تردید مهم‌ترین عامل توجه این کشورها به پژوهش در این زمینه، تحت تأثیر متغیرهای گوناگون است که این عوامل ریشه در تحولات سده‌ی بیستم میلادی داشت؛ عواملی نظیر رقابت دولت‌های بزرگ در خاورمیانه بر سر مسأله نفت و انرژی و مسائل ژئوپلیتیک، موجب اهمیت ایران در سیاست خارجی شان گشت که به همراه گزارش‌های فراوان سیاحان اروپایی از ایران سده‌ی هفدهم میلادی ارائه شده بود. ایران شناسی و خاورشناسی در انگلستان و فرانسه عصر استعمار را به جهت این که کشورهای یاد شده منافع فراوانی در شرق داشتند، باید به توسعه استعماری و منافع آنان در این زمینه تحلیل نمود، در حالی که خاورشناسان در آلمان با رویکرد علمی ودانشگاهی همراه بوده است؛ زیرا آلمانی ها در ایران و شرق دارای منافع سیاسی و اقتصادی نبودند. هم چنین آمریکا نیز شرق شناسی را به عنوان یکی از شاخصه‌های سیاست ملی از سده نوزدهم برای توسعه منافع ملی خود دنبال نمود. این سیاست کم و بیش در آمریکا در رویکرد به شرق شناسی و ایران شناسی تداوم دارد. با این وجود، شرق شناسی و ایران شناسی از نیمه دوم سده‌ی بیستم و بیست و یکم از شکل استعماری کم و بیش خارج گشت و وارد دوران نوینی شد. به ویژه این مسأله درباره‌ی فعالیت‌های ایرانی شناسی در چند دهه اخیر چشم گیر است. فعالیت ایرانیان مهاجر در اروپا جذابیت زیادی برای پژوهشگران اروپایی فراهم آورد و این موضوع موجب تربیت نسل بزرگی از ایران شناسان در نیمه دوم سده بیستم میلادی در اروپا شد. این ایران شناسان در حوزه‌ها و مسائل عمده ایران شناسی پژوهش‌های ارزنده‌ای انجام دادند و افزون بر آن نسلی از ایران شناسی ایرانی را تربیت نمودند که حاصل تلاش‌های آنان پژوهش‌های ارزنده‌ای است که در نیمه دوم سده بیستم از سوی آنان در حوزه‌های مختلف نسخه شناسی، باستان شناسی، معماری، تاریخ، ادبیات، مذهب و فرق اسلامی، عرفان و تصوف و سایر شاخه‌های فرهنگ و تمدن ایرانی به یادگار مانده است.