فلسفه‌ی اسلامی و جنبش‌های ملی ایرانیان در آینه‌ی الهیات سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

مطالعه‌ی تاریخ ایران و خاورمیانه، کاری سهل وممتنع است. می‌توان سیرخطی رویدادهای تاریخی را در چند روز یا چند هفته خواند. اما وقتی با جزئیات تاریخی و دستگاه‌های نظری و مفهومی در دوره‌های مختلف روبه رو می‌شویم، مشکل آغاز می‌شود. چون ما فاقد ابزار طبقه بندی مفهومی و دورانی هستیم. برای بررسی تاریخ شرق، ما چارچوبی نظری جهت مفصل بندی دورانی نداریم . روش‌شناسی خاصی هم نداریم. برخی محققان با استفاده از روش‌های فیلسوفان غربی، سعی کرده‌اند یک چارچوب نظری مناسب برای تحلیل و مفصل بندی تاریخ شرق بیابند، اما نتایج مطلوب نیست. این روش‌ها و قالب های نظری به تاریخی متفاوت تعلق دارند و با راحتی ظرفیت تطبیق با تاریخ ایران را ندارند. همی امر باعث می‌شود تاریخ ما در اطلاق این چارچوب های نظری مثله شده و به نتایجی نامنطبق برسیم. به همین خاطر در طول بررسی مسئله اصلی مان بارها با معضل چارچوب نظری و روش در خور بررسی موضوع برخوردیم و در نهایت سعی کردیم با ارائه‌ی پیشنهادی در این زمینه بپردازیم. مسئله زمانی پیچیده تر می‌شود که در جست و جوی یک روش‌شناسی مناسب، متوجه می‌شویم که به سمت یک چارچوب نظری - یا بهتر بگوییم یک منطق تاریخی- رهنمون هستیم و این دو مفهوم بسیار به هم نزدیک می‌شوند. چیزی که آن را از هم جدا می‌کند نه معنای مفهومی، بلکه مراحل پژوهش است. هر روش‌شناسی سرانجام به یک چارچوب نظری ختم می‌شود. برای انجام هر تحقیقی ناچاریم یک متدولوژی را در ابتدای کار اتخاذ کنیم. اما وقتی با آن به سراغ موارد جزئی می رویم، روش پیوسته ارتقا یافته و مفاهیم آن کلی تر و جامع تر می‌شوند. در پایان کار به یک چارچوب نظری رسیده‌ایم. این چارچوب دیگر آن متدولوژی اولیه نیست بلکه یک منطق و در اینجا یک منطق تاریخی عام در مورد موضوع است. می‌توان گفت که بین روش‌شناسی و چارچوب نظری عام یک دور هرمنوتیکی برقرار است. روش بر روی مواد جزئی تاریخی پیاده می‌شود، اما در پایان یک چارچوب نظری عام خود را نشان می‌دهد و این چارچوب عام به نوبه خود روش‌شناسی را اصلاح می‌کند.  

به دلیل فقدان منطق تاریخی و عقلی که مجری این منطق باشد، چند هزار سال تاریخ در پشت سر ما به مانند یک توده‌ی بی شکل بر روی هم ریخته است. لفظ کشکول برای توصیف این وضعیت مناسب است. تاریخ ما بدون هیچ استخوان بندی عقلانی، چونان یک کشکول بزرگ است. زیرا هیچ مفصل بندی و چارچوب نظری ای در این تاریخ وجود ندارد. این تاریخ گویی بختکی ازلی ست از بازی‌های مقدر و بازیگرانی رنجور. اندک نظریه پردازانی هم که در دوران معاصر تلاش‌هایی در باب فهم منطق آن کرده‌اند، به دلیل اینکه نظریاتشان ترجمه‌ی الگوهای غربیانی بوده که اصولا دغدغه‌ی این تاریخ را نداشته‌اند،به بیراهه رفته‌اند.  برخی دیگر از نظریات، مشکل فرمی و روش‌شناسی دارند. با توجه به این پیشینه، نویسنده قصد داشته است نوعی دیالکتیک شرقی برای گشودن بختک تاریخ شرق فراهم کند؛ تا ببینیم نرد الهه‌ی حقیقت چه اندازه با آن می‌خواند.<ref> [https://historylib.com/books/2613 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>