۱۵٬۳۱۳
ویرایش
ابن شریه، عبید جرهمی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (A-esmaili صفحهٔ اِبْن‌شَرْیه، عُبَیْد جُرْهُمی را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به ابن شریه، عبید جرهمی منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
| سبک نوشتاری = | | سبک نوشتاری = | ||
| آثار = | | آثار = | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| امضا = | | امضا = | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
}} | }} | ||
''' اِبْن‌شَرْیه، عُبَیْد جُرْهُمی ''' | '''اِبْن‌شَرْیه، عُبَیْد جُرْهُمی'''، از اخباریان و نسب‌شناسان دورۀ جاهلی که عصر اسلامی را درک کرد و در دوران خلافت عبدالملک ابن‌مروان (۶۵-۸۶ ق / ۶۸۵-۷۰۵ م) درگذشت. | ||
در نام وی اختلاف است. یاقوت صورت‌های متفاوت آن را بدین گونه آورده است: ابن‌سَرِیَّه، ابن‌ساریَة و ابن‌شَرْیَة. به جای سَرِیَّة، شَرِیَّة نیز خوانده‌انـد. تفـاوت ایـن دو صورت احتمالاً معلول شیوۀ نوشتن قدیم باشد که بر روی حرف «شین» نقطه نمی‌گذاشتند. ابن‌اثیر، ذیل عنوان عُبَید ابن‌شربه، صورت دیگر این نام را عُمَیر بن شبرمة، قید کرده است. ابن‌حجر عُمَیر را تصحیف سمعی عُبَید دانسته است. برخی نیز مانند بروکلمان آن را عَبید ضبط کرده‌اند. | |||
تاریخ ولادت ابن‌شریه شناخته نیست و به‌رغم شهرتی که در دورۀ اسلامی یافته است از سال درگذشت او نیز خبری در دست نیست. | تاریخ ولادت ابن‌شریه شناخته نیست و به‌رغم شهرتی که در دورۀ اسلامی یافته است از سال درگذشت او نیز خبری در دست نیست. | ||
==طول عمر== | ==طول عمر== | ||
ابن‌شریه به طول عمر شهرت یافته و در شمار سال‌خوردگان تاریخ عرب یاد شده است. سن او را به تفاوت ۲۲۰، ۲۴۰ تا ۳۰۰ سال آورده‌اند. سخن کوتاه دربارۀ او همان است که ابوحاتم سجستانی گفته است که او در جاهلیت زیست، دورۀ اسلام را درک کرد، اسلام آورد و با معاویه دیدار کرد، اما از کسانی بود که پیامبر اکرم را ندیدند و از او سخنی نشنیدند. ابن حجر نام او را در بخشی از الاصابة که مخصوص این قبیل معاصران پیامبر (ص) است آورده است. | ابن‌شریه به طول عمر شهرت یافته و در شمار سال‌خوردگان تاریخ عرب یاد شده است. سن او را به تفاوت ۲۲۰، ۲۴۰ تا ۳۰۰ سال آورده‌اند. سخن کوتاه دربارۀ او همان است که ابوحاتم سجستانی گفته است که او در جاهلیت زیست، دورۀ اسلام را درک کرد، اسلام آورد و با معاویه دیدار کرد، اما از کسانی بود که پیامبر اکرم را ندیدند و از او سخنی نشنیدند. ابن حجر نام او را در بخشی از الاصابة که مخصوص این قبیل معاصران پیامبر (ص) است آورده است. | ||
==شهرت== | ==شهرت== | ||
یکی از وجوه شهرت او آگاهیش دربارۀ تاریخ قدیم عرب و دورۀ جاهلی بوده است. از این رو ابن‌ندیم اخبار او در ضمن مقالۀ سوم الفهرست در زمرۀ اخباریان و نسب‌شناسان آورده است. او که در یمن می‌زیست آوازه‌اش تا شمالی‌ترین نقاط عربستان رسیده بود. معاویه، نخستین خلیفۀ اموی که به اخبار و قصص تاریخ علاقۀ فراوان داشت ابن‌شریه را به دمشق پیش خود خواند و او نیز پذیرفت. به روایتی دیگر، هنگامی که معاویه به عراق می‌رفت ابن‌شریه او در حیره دیدار کرد. این قدر هست که معاویه محضر او را نیکو یافت و او را داستان‌گوی خود ساخت. در این هنگام ابن‌شریه با وجود پیری، تن و جان سالم و بیان رسایی داشته است. یکی از عوامل مهم اشتهار ابن‌شریه در دورۀ اسلامی همین ملازمت او با معاویه بود. گفت‌و‌گوهای شبانۀ او با معاویه دربارۀ عربستان جنوبی پیش از اسلام منشأ معروفیت عبید به عنوان یکی از پیشگامان تاریخ‌نگاری عرب شده است. | |||
تجربه‌ها و آموخته‌های عمری دراز، سیمای مردی حکیم به ابن‌شریه بخشیده است. | تجربه‌ها و آموخته‌های عمری دراز، سیمای مردی حکیم به ابن‌شریه بخشیده است. | ||
سخنان حکمت‌آمیز ابن‌شریه خود یکی دیگر از موجبات آوازۀ او در ادب عربی است و او را به عنوان دانای امثال و داستان‌های امثال عرب شناسانده است. | سخنان حکمت‌آمیز ابن‌شریه خود یکی دیگر از موجبات آوازۀ او در ادب عربی است و او را به عنوان دانای امثال و داستان‌های امثال عرب شناسانده است. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۴: | ||
کتاب نخست مجموع پاسخ‌هایی است که عبید به پرسش‌های تاریخی معاویه داده است. | کتاب نخست مجموع پاسخ‌هایی است که عبید به پرسش‌های تاریخی معاویه داده است. | ||
در اثنای این گفت‌و‌شنود، هر جا که عبید از موضوع پرسش دور می‌شود، معاویه از او می‌خواهد که بر سر مطلب آید. | در اثنای این گفت‌و‌شنود، هر جا که عبید از موضوع پرسش دور می‌شود، معاویه از او می‌خواهد که بر سر مطلب آید. | ||
معاویه به نویسندگان دربار خود دستور داد تا این پرسش و پاسخ‌ها را به صورت کتابی درآوردند. | معاویه به نویسندگان دربار خود دستور داد تا این پرسش و پاسخ‌ها را به صورت کتابی درآوردند. | ||
خبرهای غریب ابن‌شریه گاه شگفت‌آور و گاه دلنشین است. | خبرهای غریب ابن‌شریه گاه شگفت‌آور و گاه دلنشین است. | ||
تدوین‌کنندگان این اخبار گاه خود روایاتی از مآخذ دیگر به مناسبت افزوده‌اند و چون به سخن عبید برمی‌گردند، بدین نکته اشاره می‌کنند. | تدوین‌کنندگان این اخبار گاه خود روایاتی از مآخذ دیگر به مناسبت افزوده‌اند و چون به سخن عبید برمی‌گردند، بدین نکته اشاره می‌کنند. | ||
لحن حماسی و اغراق‌آمیز بعضی خبرهای ابن‌شریه در مورد سلاطین حِمْیَر یادآور داستان‌های ایرانی دربارۀ کیکاووس است. به گزارش ابن‌شریه شَمر یَرْعَش، از ملوک حِمیری، تا خراسان و ماوراءالنهر پیش می‌رود و شهر سغد را تسخیر می‌کند. او و همراهانش به اسیر کردن مردم و ویران ساختن شهر اقدام می‌کنند. چون شهر به دست شَمر ویران گردید، مردم آن را به زبان عجمی «شمر کند» نامیدند و این همان شهر است که در زمان ابن‌شریه به سمرقند معروف بوده است. | لحن حماسی و اغراق‌آمیز بعضی خبرهای ابن‌شریه در مورد سلاطین حِمْیَر یادآور داستان‌های ایرانی دربارۀ کیکاووس است. به گزارش ابن‌شریه شَمر یَرْعَش، از ملوک حِمیری، تا خراسان و ماوراءالنهر پیش می‌رود و شهر سغد را تسخیر می‌کند. او و همراهانش به اسیر کردن مردم و ویران ساختن شهر اقدام می‌کنند. چون شهر به دست شَمر ویران گردید، مردم آن را به زبان عجمی «شمر کند» نامیدند و این همان شهر است که در زمان ابن‌شریه به سمرقند معروف بوده است. | ||
در گفته‌های ابن‌شریه مطالبی در مورد سرزمین ترکان در ناحیۀ خزر وجود دارد که ظاهراً بر پایۀ مشاهدات خود نوشته است. | در گفته‌های ابن‌شریه مطالبی در مورد سرزمین ترکان در ناحیۀ خزر وجود دارد که ظاهراً بر پایۀ مشاهدات خود نوشته است. | ||
ابن‌شریه در جای جای گزارش‌های خود اشاره می‌کند که مطلب را از ابن‌عباس شنیده است. | ابن‌شریه در جای جای گزارش‌های خود اشاره می‌کند که مطلب را از ابن‌عباس شنیده است. | ||
خبر مربوط به گرد آمدن گروهی از اولاد بربر ابن‌کنعان بن کوش بن حام بر مردی از فرزندان فاطمه (ع) و بردن او به مکه و اینکه این مرد همان دادگر آخر‌الزمان خواهد بود از خبرهایی است که در فاصلۀ گفته‌های عبید افزوده شده است. نسخههای این کتاب در قرن ۴ ق / ۱۰ م رایج بوده و مسعودی در بخش اخبار یمن و عرب عاربه از آن نقل کرده است و در این موضوعات عبید و روات اهل حیره و دیگران را مرجع خبر یاد می‌کند. | خبر مربوط به گرد آمدن گروهی از اولاد بربر ابن‌کنعان بن کوش بن حام بر مردی از فرزندان فاطمه (ع) و بردن او به مکه و اینکه این مرد همان دادگر آخر‌الزمان خواهد بود از خبرهایی است که در فاصلۀ گفته‌های عبید افزوده شده است. نسخههای این کتاب در قرن ۴ ق / ۱۰ م رایج بوده و مسعودی در بخش اخبار یمن و عرب عاربه از آن نقل کرده است و در این موضوعات عبید و روات اهل حیره و دیگران را مرجع خبر یاد می‌کند. | ||
این که مسعودی «صحت نقل‌های او [ابن‌شریه] را دربارۀ تاریخ عربستان جنوبی ظاهراً قبول ندارد»، از بیان مسعودی در مروج الذهب مستفاد نمی‌شود. مسعودی اخبار عبید را دربارۀ تاریخ یمن به عنوان روایت دیگری از یک خبر نقل می‌کند و نظری در رد یا قبول آن ابراز نمی‌کند. به علاوه، اگر این خبر عبید را مردود می‌دانست الزامی به نقل آن نداشت و یا مطرود بودن آن را تصریح می‌کرد. | این که مسعودی «صحت نقل‌های او [ابن‌شریه] را دربارۀ تاریخ عربستان جنوبی ظاهراً قبول ندارد»، از بیان مسعودی در مروج الذهب مستفاد نمی‌شود. مسعودی اخبار عبید را دربارۀ تاریخ یمن به عنوان روایت دیگری از یک خبر نقل می‌کند و نظری در رد یا قبول آن ابراز نمی‌کند. به علاوه، اگر این خبر عبید را مردود می‌دانست الزامی به نقل آن نداشت و یا مطرود بودن آن را تصریح می‌کرد. | ||
ابن‌حجر اشاره‌ای دارد به این که در قرن ۴ ق / ۱۰ م نسخههای کتاب اخبار عُبید بسیار متفاوت بوده‌اند و دو نسخۀ برابر از آن یافت نمی‌شد. گرچه تفاوت‌هایی در توالی نام‌های سلاطین یمن و سال‌های سلطنت آنان میان منقولات مسعودی از ابن‌شریه و نسخۀ چاپی «اخبار عبید» وجود دارد؛ باز نزدیکی آن دو چنان است که بتوان متن چاپ شده را صحیح دانست. | ابن‌حجر اشاره‌ای دارد به این که در قرن ۴ ق / ۱۰ م نسخههای کتاب اخبار عُبید بسیار متفاوت بوده‌اند و دو نسخۀ برابر از آن یافت نمی‌شد. گرچه تفاوت‌هایی در توالی نام‌های سلاطین یمن و سال‌های سلطنت آنان میان منقولات مسعودی از ابن‌شریه و نسخۀ چاپی «اخبار عبید» وجود دارد؛ باز نزدیکی آن دو چنان است که بتوان متن چاپ شده را صحیح دانست. | ||
شاکر مطالب کتاب منتسب به عبید را یک قصۀ صرف، ساختگی و از کارهای بی‌مدرک هشام بن محمد کلبی دانسته است. | شاکر مطالب کتاب منتسب به عبید را یک قصۀ صرف، ساختگی و از کارهای بی‌مدرک هشام بن محمد کلبی دانسته است. | ||
نسخههای خطی این اثر درکتابخانۀ آصفیه و موزۀ بریتانیا موجود است. کتاب الملوک از روی نسخۀ آصفیه، همراه با کتاب التیجان منسوب به وهب ابن‌منبّه، با عنوان «اخبار عُبَید بن شریة الجُرْهُمی فی اخبار الیمن و اشعارها و انساب‌ها» در حیدر‌آباد دکن، منتشر شده است. | نسخههای خطی این اثر درکتابخانۀ آصفیه و موزۀ بریتانیا موجود است. کتاب الملوک از روی نسخۀ آصفیه، همراه با کتاب التیجان منسوب به وهب ابن‌منبّه، با عنوان «اخبار عُبَید بن شریة الجُرْهُمی فی اخبار الیمن و اشعارها و انساب‌ها» در حیدر‌آباد دکن، منتشر شده است. | ||
| خط ۹۸: | خط ۱۰۵: | ||
رحیم‌لو، یوسف، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377 | رحیم‌لو، یوسف، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377 | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||