أصول التربیة الإسلامیة: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'صلّى اللّه علیه و اله' به 'صلّى‌اللّه‌علیه‌واله'
جز (جایگزینی متن - '\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به '{{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} ')
جز (جایگزینی متن - 'صلّى اللّه علیه و اله' به 'صلّى‌اللّه‌علیه‌واله')
خط ۴۰: خط ۴۰:
پس از این به اخلاق نظر مى‌کند و در شرح آن به نقش تربیت اخلاق در تمدن اشاره مى‌کند، ابعاد سه‌گانۀ آن را بازمى‌شکافد، رفتار اخلاقى در اسلام را مطرح مى‌کند و به شروط مسؤولیت‌آور بودن عمل مى‌پردازد. فرجامین بحث این فصل دربارۀ تحول فرهنگى و اجتماعى است که براى توضیح آن از مفهوم درست پیشرفت و تحول مى‌گوید، به رشد فرهنگى اشاره مى‌کند، از انقلاب فرهنگى در قرآن یاد مى‌کند، تحول نفسانى را شرط تحقق تحول اجتماعى مى‌خواند، از مراحل چهارگانۀ تحول نفسانى که مورد تأیید اسلام است مى‌گوید، به تعاون اجتماعى اشاره مى‌کند و با برشماردن ویژگی‌های رشد و توسعه در اسلام، نیم‌نگاهى هم به شورا در اسلام مى‌کند و فصل را به پایان مى‌برد.  
پس از این به اخلاق نظر مى‌کند و در شرح آن به نقش تربیت اخلاق در تمدن اشاره مى‌کند، ابعاد سه‌گانۀ آن را بازمى‌شکافد، رفتار اخلاقى در اسلام را مطرح مى‌کند و به شروط مسؤولیت‌آور بودن عمل مى‌پردازد. فرجامین بحث این فصل دربارۀ تحول فرهنگى و اجتماعى است که براى توضیح آن از مفهوم درست پیشرفت و تحول مى‌گوید، به رشد فرهنگى اشاره مى‌کند، از انقلاب فرهنگى در قرآن یاد مى‌کند، تحول نفسانى را شرط تحقق تحول اجتماعى مى‌خواند، از مراحل چهارگانۀ تحول نفسانى که مورد تأیید اسلام است مى‌گوید، به تعاون اجتماعى اشاره مى‌کند و با برشماردن ویژگی‌های رشد و توسعه در اسلام، نیم‌نگاهى هم به شورا در اسلام مى‌کند و فصل را به پایان مى‌برد.  


فصل دوم. صحابه رسول اللّه صلّى اللّه علیه و اله: فصل اول، اشارتى تلویحى بود به کتاب و سنت بعنوان دو منبع اصیل تربیت اسلامى. نگارنده در این فصل به گفتار و رفتار صحابه رسول اللّه صلّى اللّه علیه و اله بمثابه منبع بعدى مى‌نگرد و براى روشن شدن موضوع، ابتدا از طبقات دوازده‌گانۀ اصحاب رسول اللّه صلّى اللّه علیه و اله یاد مى‌کند و ضوابط و معیار و ملاک عام صحابه بودن را برمى‌شمارد و به ویژگی‌‌‌‌هایى که خاص برخى از اصحاب است اشاره مى‌کند؛ سپس، این نکته را وامى‌شکافد که اصولا چرا گفتار و رفتار اصحاب رسول اکرم صلّى اللّه علیه و اله از منابع تربیت اسلامى است‌؟ وى براى توجیه لزوم پیروى از آنها، به قرآن و قول نبى مکرم صلّى اللّه علیه و اله و دیدگاه متفکران مسلمان و نظر ائمه اربعۀ اهل سنت استناد مى‌کند و پس از اشاره به دیدگاه مخالف دیدگاه اول، به جنبه‌‌های تربیتى در گفتار و کردار صحابه مى‌پردازد و در این راستا از ابو بکر، عمر، على علیه السّلام و عایشه و ابو ذر یاد مى‌کند؛ آنگاه، به تلاش صحابه و تابعین براى یادگیرى و یاددهى سنت نبوى مى‌رسد و به آداب تضارب آرا در میان صحابه و نیز عوامل اختلاف دیدگاه‌های آنها اشاره مى‌کند.  
فصل دوم. صحابه رسول اللّه صلّى‌اللّه‌علیه‌واله: فصل اول، اشارتى تلویحى بود به کتاب و سنت بعنوان دو منبع اصیل تربیت اسلامى. نگارنده در این فصل به گفتار و رفتار صحابه رسول اللّه صلّى‌اللّه‌علیه‌واله بمثابه منبع بعدى مى‌نگرد و براى روشن شدن موضوع، ابتدا از طبقات دوازده‌گانۀ اصحاب رسول اللّه صلّى‌اللّه‌علیه‌واله یاد مى‌کند و ضوابط و معیار و ملاک عام صحابه بودن را برمى‌شمارد و به ویژگی‌‌‌‌هایى که خاص برخى از اصحاب است اشاره مى‌کند؛ سپس، این نکته را وامى‌شکافد که اصولا چرا گفتار و رفتار اصحاب رسول اکرم صلّى‌اللّه‌علیه‌واله از منابع تربیت اسلامى است‌؟ وى براى توجیه لزوم پیروى از آنها، به قرآن و قول نبى مکرم صلّى‌اللّه‌علیه‌واله و دیدگاه متفکران مسلمان و نظر ائمه اربعۀ اهل سنت استناد مى‌کند و پس از اشاره به دیدگاه مخالف دیدگاه اول، به جنبه‌‌های تربیتى در گفتار و کردار صحابه مى‌پردازد و در این راستا از ابو بکر، عمر، على علیه السّلام و عایشه و ابو ذر یاد مى‌کند؛ آنگاه، به تلاش صحابه و تابعین براى یادگیرى و یاددهى سنت نبوى مى‌رسد و به آداب تضارب آرا در میان صحابه و نیز عوامل اختلاف دیدگاه‌های آنها اشاره مى‌کند.  


فصل سوم. مصالح اجتماعى: مراد نگارنده از مصالح اجتماعى، بواقع همان مصالح مرسله در لسان فق‌های اهل سنّت است. وى در واکاوى این موضوع، نخست مصلحت را از زبان اهل لغت و برخى از اصولیان تعریف مى‌کند؛ سپس، به تقسیم‌بندى مصالح به اعتبارات گوناگون مى‌پردازد و از دو تقسیم‌بندى یاد مى‌کند: یکى مبتنى بر اهمیت و قوت مصالح و دیگرى براساس امضاى شرع. در تقسیم‌بندى اول مصالح را به ضرورى و مورد نیاز و تکمیلى تقسیم مى‌کند که نگارنده هریک را شرح داده است؛ به اعتبار دوم نیز مصالح را به سه دسته تقسیم مى‌کنند: آنچه در شرع معتبر است، آنچه شرع آن را معتبر نمى‌داند و آنچه شرع در باب اعتبار یا عدم اعتبار آن سکوت کرده است.  
فصل سوم. مصالح اجتماعى: مراد نگارنده از مصالح اجتماعى، بواقع همان مصالح مرسله در لسان فق‌های اهل سنّت است. وى در واکاوى این موضوع، نخست مصلحت را از زبان اهل لغت و برخى از اصولیان تعریف مى‌کند؛ سپس، به تقسیم‌بندى مصالح به اعتبارات گوناگون مى‌پردازد و از دو تقسیم‌بندى یاد مى‌کند: یکى مبتنى بر اهمیت و قوت مصالح و دیگرى براساس امضاى شرع. در تقسیم‌بندى اول مصالح را به ضرورى و مورد نیاز و تکمیلى تقسیم مى‌کند که نگارنده هریک را شرح داده است؛ به اعتبار دوم نیز مصالح را به سه دسته تقسیم مى‌کنند: آنچه در شرع معتبر است، آنچه شرع آن را معتبر نمى‌داند و آنچه شرع در باب اعتبار یا عدم اعتبار آن سکوت کرده است.