پرش به محتوا

تجلی ذکر در آینه‌ی وحی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ه های' به 'ه‌های'
جز (جایگزینی متن - 'واژه نامه' به 'واژه‌نامه')
جز (جایگزینی متن - 'ه های' به 'ه‌های')
خط ۶۱: خط ۶۱:
در همین بخش به دو مورد خاص از ذکر اشاره می‌کند که پسوند آن متفاوت است و بر این اساس باید برای هر کدام معنایی خاص و ویژه نیز در نظر گرفته شود. این دقّت در واژگان قرآنی ما را بر آن می‌دارد تا از الفاظ وحیانی قرآن کریم به سادگی عبور نکنیم و در ذیل آن محتوا و معانیِ خاصی را در نظر آوریم که قهراً صرفاً با تدبّر و اندیشه در آیات، آنهم در پیوستگی با دیگر آیات مجال فهم و ظهور معنا پدید می‌آید. به هر جهت این موارد دهگانه‌ی ذکر با پسوندهای متفاوت بدین گونه است: ذکر الله، ذکر رب، ذکر اسم الله، ذکر اسم رب، ذکر نعمة الله، ذکر نعمة رب، ذکر آلاء الله، ذکر آیات الله، ذکر آیات رب، و ذکر ایّام الله. آنگاه برای هر کدام از این موارد حدّ اقل یک شاهد قرآنی می‌آورد و اغلب به دو یا سه شاهد می‌رسد. <ref>متن، ص 19</ref>.
در همین بخش به دو مورد خاص از ذکر اشاره می‌کند که پسوند آن متفاوت است و بر این اساس باید برای هر کدام معنایی خاص و ویژه نیز در نظر گرفته شود. این دقّت در واژگان قرآنی ما را بر آن می‌دارد تا از الفاظ وحیانی قرآن کریم به سادگی عبور نکنیم و در ذیل آن محتوا و معانیِ خاصی را در نظر آوریم که قهراً صرفاً با تدبّر و اندیشه در آیات، آنهم در پیوستگی با دیگر آیات مجال فهم و ظهور معنا پدید می‌آید. به هر جهت این موارد دهگانه‌ی ذکر با پسوندهای متفاوت بدین گونه است: ذکر الله، ذکر رب، ذکر اسم الله، ذکر اسم رب، ذکر نعمة الله، ذکر نعمة رب، ذکر آلاء الله، ذکر آیات الله، ذکر آیات رب، و ذکر ایّام الله. آنگاه برای هر کدام از این موارد حدّ اقل یک شاهد قرآنی می‌آورد و اغلب به دو یا سه شاهد می‌رسد. <ref>متن، ص 19</ref>.


در آیات قرآن در خصوص انواع ذکر قهراً نکته هایی وجود دارد ولی اینکه مستقیماً بحث از مراتب هم در آن دخیل باشد شاید چندان قوّتی نداشته باشد. در عین حال وقتی که از ذکر دون الجهر یاد می‌کند و آوازی فروتر و بانگ را شاهد می‌آورد نشانی از ذکر و نوعی ادای آن می‌تواند محسوب بشود. به هر حال آنچه که در زبان اهل معرفت از انواع ذکر وجود دارد اشاره به زبانی و دلی و هر دو آنهاست. برخی به زبان و برخی به دل و در درون خدا را یاد می‌کنند و برخی هم هر دو و در عین حال برخی از اهل معرفت هم هستند که تمام وجودشان ذکر می‌گوید و ذکرشان محدود به زبان و دل نیست. در بخشی از این موارد به تقسیمی‌عارفانه در هفت قسم اشاره شده است که عبارتد از: ذکر لسان، ذکر نفس، ذکر روح، ذکر قلب، ذکر عقل، ذکر معرفت و ذکر سرّ. <ref>متن، ص 31</ref>.
در آیات قرآن در خصوص انواع ذکر قهراً نکته‌هایی وجود دارد ولی اینکه مستقیماً بحث از مراتب هم در آن دخیل باشد شاید چندان قوّتی نداشته باشد. در عین حال وقتی که از ذکر دون الجهر یاد می‌کند و آوازی فروتر و بانگ را شاهد می‌آورد نشانی از ذکر و نوعی ادای آن می‌تواند محسوب بشود. به هر حال آنچه که در زبان اهل معرفت از انواع ذکر وجود دارد اشاره به زبانی و دلی و هر دو آنهاست. برخی به زبان و برخی به دل و در درون خدا را یاد می‌کنند و برخی هم هر دو و در عین حال برخی از اهل معرفت هم هستند که تمام وجودشان ذکر می‌گوید و ذکرشان محدود به زبان و دل نیست. در بخشی از این موارد به تقسیمی‌عارفانه در هفت قسم اشاره شده است که عبارتد از: ذکر لسان، ذکر نفس، ذکر روح، ذکر قلب، ذکر عقل، ذکر معرفت و ذکر سرّ. <ref>متن، ص 31</ref>.


بخش دیگر کتاب از صفحه‌ی 47 تا صفحه‌ی 83 از اثر یاد خدا سخن می‌گوید ناظر به اثراتی است که ذکر برای ذاکر ایجاد می‌کند و نتایجی که در ذکر به فرد می‌رسد را مورد توجّه قرار می‌دهد، و هر نتیجه و فایده را هم با چندین آیه تثبیت و تأیید می‌کند. فهرست وار  9 مورد در این بحث با شواهد و دلایل زیاد بحثی عرفانی و فلسفی را در همین مقوله هدایت کرده که عبارتند از: 1- آرامش و اطمینان قلب 2- ترس در دل و وجل قلب 3- خشوع قلب 4- دوری شیطان از انسان 5- خداوند یادآور یادآوران می‌شود 6- پیدایش بصیرت 7- آگاهی بخش و مانع غفلت 8- رشد و تکامل انسان 9- فلاح و رستگاری. چنانکه بیان شد هر یک از این نتایج با آیاتی چند و روایاتی اصیل مورد شرح و تفسیر قرار گرفته است. در کنار آن نوع تفسیر و تبیین مطلب هم بسیار دقیق و علمی‌صورت پذیرفته است.
بخش دیگر کتاب از صفحه‌ی 47 تا صفحه‌ی 83 از اثر یاد خدا سخن می‌گوید ناظر به اثراتی است که ذکر برای ذاکر ایجاد می‌کند و نتایجی که در ذکر به فرد می‌رسد را مورد توجّه قرار می‌دهد، و هر نتیجه و فایده را هم با چندین آیه تثبیت و تأیید می‌کند. فهرست وار  9 مورد در این بحث با شواهد و دلایل زیاد بحثی عرفانی و فلسفی را در همین مقوله هدایت کرده که عبارتند از: 1- آرامش و اطمینان قلب 2- ترس در دل و وجل قلب 3- خشوع قلب 4- دوری شیطان از انسان 5- خداوند یادآور یادآوران می‌شود 6- پیدایش بصیرت 7- آگاهی بخش و مانع غفلت 8- رشد و تکامل انسان 9- فلاح و رستگاری. چنانکه بیان شد هر یک از این نتایج با آیاتی چند و روایاتی اصیل مورد شرح و تفسیر قرار گرفته است. در کنار آن نوع تفسیر و تبیین مطلب هم بسیار دقیق و علمی‌صورت پذیرفته است.