آشنایی با مکتب کبرویه: تفاوت میان نسخه‌ها

''' آشنایی با مکتب کبرویه''' نوشته‌ی [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] کتابی است که خواننده را با مکتب و طریقت کبرویه آشنا می‌کند. چنانکه از نام کتاب پیداست مطالب آن در حدّ آشنایی است و با این حساب نباید انتظار طول و تفصیل درازی را در تبیین مطلب داشت، با این حال آنچه که در اختیار ماست حجم قابل توجّهی است. در ایران و در جهان اسلام طریقتهای عرفانی مهمی‌ وجود دارد ولی در آن میان طریقت و یا چنانکه نویسنده بیان داشته مکتب کبرویه از ویژگیهایی خاص برخوردار است.  

این مکتب چنانکه از نام آن پیداست از نام بانی آن یعنی شیخ [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدّین کبری]] اخذ شده است و وی یکی از اکابر عرفا و از نامداران طریقت در تمام طول تاریخ عرفان و تصوّف است تا جایی که القابی چون پیر ولی تراش و طامّة الکبری را دارا گشته است و چنانکه از روایات صوفیانه و عرفانی بر می‌آید بارها در رؤیا و مکاشفه به زیارت حضرت ختمی‌مرتبت رسیده و در یکی از این مکاشفات لقب «ابوالجنّاب» را از حضرتش دریافت نموده است. نویسنده‌ی این کتاب، استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] پیش از این در باره‌ی زندگی و سلوک وی دو کتاب را نوشته است، یکی به نام [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم کبری]] و یکی هم [[نجم الدّین کبری پیر ولی تراش|نجم‌الدّین کبری پیر ولی تراش]]. غیر از این از خلفا و مشایخی که تحت تربیّت او بوده‌اند نیز برخی را مورد شرح و تفسیر قرار داده است که از آن میان می‌توان به [[بهاء الدین ولد، محمد بن حسین|بهاء الدّین ولد]] پدر مولانا، [[علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد|علاء الدوله سمنانی]]، [[سعدالدین حمویه، محمد بن مؤید|سعد الدّین حموی]]، [[محقق ترمذی، سید برهان‌الدین حسین|سیّد برهان‌الدّین محقّق ترمذی]]، اشاره کرد.

== ساختار ==

کتاب آشنایی با مکتب کبرویه که در یک جلد با صفحاتی قریب به 350 نوشته شده است و تماماً اختصاص به معرّفی این مکتب عرفانی دارد. کتاب دارای مقدّمه‌ای مفصّل بانضمام تمهیدی برای ورود به بحث اصلی است. آنگاه موضوع اصلی را سوّمین بخش، یعنی «آشنایی با مکتب کبرویه» در بر دارد که تا آخر کتاب را شامل می‌شود. آنچه که در تمهید مورد نظر قرار گرفته است نور و رنگ است، زیرا تئوری عرفانی نور و رنگ در این مکتب طرح و ارائه شده است و مشاهیر این مکتب نیز هر کدام در بسط دادن آن نقشی به سزا داشته‌اند، از جمله [[علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد|علاء الدّوله سمنانی]]، [[اسفراینی، عبدالرحمن بن محمد|عبدالرّحمن اسفراینی]] و [[سیّد محمّد نوربخش]].  

در بخش اصلی کتاب که با نام کتاب هم یکسان است مواردی را در ذیل آن بدین شرح می‌بینیم: قرآن گرایی، رویکرد تأویلی، بنیانگذار مکتب کبرویه، قرآن و انسان و تأویل، خلوت و ذکر، ذکر، رنگ و نور، عالم کبیر و عالم صغیر، شاهد آسمانی، نظریه‌ی محاضر، لطائف سبعه‌ی درونی، اجازه نویسی، فرمان نخست و فرمان دوّم، شریعت و مسأله‌ی اسقاط تکلیف. آخر کتاب هم کتابنامه جاوی منابع و مآخذ مورد استفاده‌ی نویسنده و نمایه‌ی کتاب را می‌بینیم.

== گزارش محتوا==

کتاب آشنایی با مکتب کبرویه تحقیقی گسترده و عالمانه‌ی از استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] است و این کتاب با این معنا و مبنا برای نخستین بار در طول این هشتصد سال است که به نگارش در می‌آید و مؤلّف که خود وارث معنوی این مکتب عرفانی است همان راه را نیز در عصر حاضر تجدید و تداوم می‌بخشد. این مکتب بر نام و معنویت عرفانیِ شخصیّت نامدار جهان عرفان، شیخ [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدّین کبری]] بنا شده است و آنچه که در این کتاب جمع شده بر مبنای آموزه‌های او و دیگر خلفای عارفِ اوست که معنعن تا به امروز حضور و تداوم یافته است.

بخش مربوط به لطائف سبعه یا اطوار مافوق عقل از جمله مواردی است که صرفاً در این مکتب طرح پرداخته شده و از تئوریهای ویژه‌ی آن محسوب می‌شود که مشایخ نامدار این مکتب در آثار خود به شرح و تفسیر آن پرداخته‌اند. از دیگر موارد که به این مکتب مختص است ایجاد رسم اجازه نویسی برای طریقت و سلوک است. شاید اوّلین اجازه نامه‌ی طریقی را جناب شیخ [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدّین کبری]] رقم زده باشد که بعدها این شیوه در دیگر طریقتها نیز کما بیش مرسوم شد. نهایت این که از آن بزرگ دو اجازه وجود دارد یکی برای شیخ [[سعدالدین حمویه، محمد بن مؤید|سعدالدین حموی]] و یکی هم برای شیخ [[باخرزی، سعید بن مطهر|سیف‌الدین باخرزی]]، که متن اجازه‌ی این هر دو عارف در همین کتاب درج شده است<ref>متن، صص 277-272</ref>. چنانکه رسم شیخ [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدّین کبری]] بوده است در اجازاتی که می‌نوشته شجره‌ی مشایخ خود را نیز به طور معنعن درج می‌کرده است. در این کتاب نیز به دقّت شجره‌ی طریقت و مکتب کبرویه از زمان [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدّین کبری]] تا به امروز یکی پس از دیگری درج شده است<ref>مقدّمه، صص 281-280</ref>. همین شجره از قبل از شیخ تا [[امام علی علیه‌السلام|امیرمؤمنان]] و رسول خدا نیز در متن اجازه دیده می‌شود<ref>متن، ص 279</ref>.

آخرین بحث کتاب در خصوص تکالیف شرعی و مسئله‌ی اسقاط تکلیف است که اغلب طرق از روی انحراف به رفع تکلیف و اسقاط آن قائلند امّا چنانکه در متن کتاب توضیح داده شده مشایخ این طریقت همگی معتقد به شریعت بوده و اغلب دارای اجتهاد فقهی بوده‌اند. نماز و روزه و دیگر عبادات از مقیّدات و باورهای سلوکی آنان محسوب می‌شده و این روش تا کنون نیز بر قرار بوده و وارث این مکتب نیز به‌همین طریق راه را ادامه می‌دهد. چنانکه نویسنده در بخشی از این فصل می‌نویسد: از جمله اختصاصات مکتب کبرویه شریعتمدار بودن و پایبندی تام و تمام به تمام شریعت محمّدی است. و این امری است که باید تمام طریقتها بدان وابسته و دلبسته باشند ولی متأسّفانه برخی از فرق و طُرُق صوفیه از این مقوله فاصله گرفته و از خود رفع تکلیف کرده‌اند، برخی به توهّم رفته و می‌گویند که ما «نماز» نداریم و فقط «نیاز» داریم، برخی نیز به انحراف مبتلا شده و از احکام شرعی فاصله گرفته و به کاهلی تمام و یا به ترک آن روی آورده‌اند و می‌گویند که: «دل اگر صاف باشد کفایت می‌کند». این افراد اسباب انحراف دیگران را نیز با این توهّم و پندارِ خطا باعث می‌شوند<ref>متن، صص 285-284</ref>. از منابع اصلی مشایخ مکتب کبرویه شواهد متعدّدی برای اثبات این مقوله روایت شده که قهراً برای خوانندگان مشتاق نیز قابل توجّه خواهد بود.

==ویژگیها==

کتاب آشنایی با مکتب کبرویه‌هم برای خود برجستگیهایی دارد که می‌توان برخی از آنها را برشمرد:

# نوآوری در بیان مطلب.

# استفاده از منابع گسترده و معرّفی بهاء ولد و به کار گیری نقل و نقد از امتیازات این اثر است.

==وضعیت کتاب==

[[آشنایی با مکتب کبرویه]]، تألیف [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]]

کتاب در یک جلد با مقدّمه‌ای مهمّ و بلند و تمهیدی برای ورود به بحث نوشته شده است. متن کتاب فارسی است و دارای 354 صفحه است. کتاب حاضر در قطع رقعی و با جلد نرم و کاغذ مرغوب منتشر شده. در آغاز، فهرست مطالب درج شده و در انتهای اثر هم فهرست جامعی از منابع و مأخذ و همینطور نمایه‌ی کامل دیده می‌شود.

==پانویس ==

<references />