المصباح المنير: تفاوت میان نسخه‌ها

'''المصباح المنير فی غریب الشرح الكبیر للرافعی'''، نوشتۀ احمد بن محمد فیومی مقری(متوفای 770ق)، معروف به ابوالعباس فیومی، لغوي، خطیب و فقیه مصری است. این اثر، فرهنگ لغت عربی به عربی است که فیومی در آن، واژه‌های غريب و ناآشنای کتاب «العزیز، شرح الوجيز» یا همان الشرح الکبیر [[رافعى]](623ق) را گرد‌آورى و معنی كرده است. الشرح الکبیر نیز، شرحی بر کتاب [[الوجیز في فقه الإمام الشافعی]] اثر فقهی [[ابوحامد غزالی]] (متوفی 505ق) است.

هدف اولی فیومی شرح لغات غریب شرح کبیر رافعی و آسان‌سازی استفاده از آن شرح است. سپس تصاریف کلمه، لغات دیگر و الفاظ مشتبه و متماثل را بدان افزوده است<ref>ر.ک: مقدمه مولف، ص 5 و عوید شاطی البلوی، ناصر، ص 648</ref> یعنی پایه معجم خود را بر اصل لغت متداول کتب لغوی پیش از خود بنا ننهاد بلکه بر اساس الفاظ یک کتاب فقهی بنیان کرد و این از امتیازات تالیف اوست امتیاز دیگر وی این است که تمایز الفاظ را بر اساس حرکات متداول بین لغویین قبل از خود که فتحه، کسره، ضمه، تشدید و سکون بود، قرار نداد بلکه بر اساس فعل و اسم باب مشهور قرار داده است مانند: <<بثر الجلد بثرا من باب قتل>>، <<البهرج مثل جعفر>>، دیگر امتیاز وی، نمایاندن ارزش استعمال الفاظ با جداسازی لغات اصیل، ضعیف، عامی، شاذ و اشتباه از همدیگر است.<ref>ر.ک: رجب عبد الجواد، ص 92-91</ref>   

نگاه گزینشی فیومی به واژه‌ها حجم کتاب را بسیار کم کرده و آن را ویژۀ کسانی گردانیده که بر ادبیات عرب چیرگی داشته باشند. فیومی برای انجام این كار از هفتاد كتاب -که مطول و مختصر در شمار آن‌ها است- بهره گرفته است. این فرهنگ‌نامه امتیازهای بسیاری دارد که شاید مهم‌ترین آن استشهاد فیومی به احادیث و رویکرد او در نمایاندن معانی فقهی الفاظ از معانی لغوی‌شان است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص 4</ref> او المصباح المنیر را در سال 734 هجری قمری به پایان رسانده است.  

فیومی برای آسان سازی استفاده از تالیف خود دسته‌بندی آن‌را مانند فراهیدی به کتب و فصول تقسیم کرده است. <ref>ر.ک:عوید شاطی البلوی، ناصر، ص 650</ref>

محقق این لغت‌نامه را مانند فرهنگ‌نامه‌های امروزی شکل داده است؛ او اعراب‌های سه‌گانۀ «ضمه، فتحه و کسره» را در حرف‌هایی که احتمال می‌رود هر سه را به خود بگیرند، آشکار کرده است؛ همچنین، حروف اصلی واژه‌هایی را که یک ریشه دارند، با تکیه بر معجم‌های معتبری مانند لسان العرب، المحیط و مختار الصحاح، در میان علامت [ ] گذارده است.<ref>ر.ک: همان</ref>