۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
پژوهشی در علم درایة الحدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
این‌جانب این توفیق را داشتم که در جمع گروهی از دانش‌پژوهان حوزه علمیه قم در دروس علم درایه الحدیث این استاد فرزانه در سال‌های 1354-55 شرکت کرده و از محضر پربرکتش بهره برم. در همان زمان با عنایت الهی موفق به تقریر دروس ایشان شدم و اکنون بعد از گذشت سالیانی یادداشت‌های آن ایام را تدوین و نگارش کرده و تقدیم محققان و درایه‌پژوهان گرامی می‌کنم. شایان ذکر است که این کتاب، حاوی نظریات دقیق استاد فرزانه درباره بیشتر مباحث درایی بوده و برای کسانی که به کار تحقیق در این علم پایه مشغولند، مفید و مغتنم می‌باشد. | این‌جانب این توفیق را داشتم که در جمع گروهی از دانش‌پژوهان حوزه علمیه قم در دروس علم درایه الحدیث این استاد فرزانه در سال‌های 1354-55 شرکت کرده و از محضر پربرکتش بهره برم. در همان زمان با عنایت الهی موفق به تقریر دروس ایشان شدم و اکنون بعد از گذشت سالیانی یادداشت‌های آن ایام را تدوین و نگارش کرده و تقدیم محققان و درایه‌پژوهان گرامی می‌کنم. شایان ذکر است که این کتاب، حاوی نظریات دقیق استاد فرزانه درباره بیشتر مباحث درایی بوده و برای کسانی که به کار تحقیق در این علم پایه مشغولند، مفید و مغتنم می‌باشد. | ||
در قسمت پایانی کتاب، تحقیقات عمیق استاد درباره مبحث مهم توثیقات عام مطرح شده و نظریه برخی بزرگان درباره دو کتاب كامل الزيارات و تفسیر علی بن ابراهیم مورد نقد قرار گرفته است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص7-8</ref>. | در قسمت پایانی کتاب، تحقیقات عمیق استاد درباره مبحث مهم توثیقات عام مطرح شده و نظریه برخی بزرگان درباره دو کتاب كامل الزيارات و تفسیر علی بن ابراهیم مورد نقد قرار گرفته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18127/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB?pageNumber=7&viewType=html ر.ک: مقدمه کتاب، ص7-8]</ref>. | ||
فصل اول کتاب در تعریف علم حدیث نگاشته شده و حاوی مباحث ذیل است: پیدایش علم الحدیث، انگیزه‌های جعل حدیث، واژه‌شناسی حدیث، مبحث خبر متواتر شامل تعریف خبر متواتر، شروط آن، تعداد راویان در خبر متواتر، علم راوی به خبر متواتر، کفایت تواتر در طبقه اول، اوصاف راویان خبر متواتر، سایر شروط خبر متواتر، مبحث تواتر لفظی و معنوی، بحث اجماع و تواتر معنوی و اجمالی، خبر غیر علمی و همچنین مباحث خبر واحد، مانند ادله حجیت خبر واحد، آیه نبأ، روایات در این ارتباط و روایات دال بر حجیت خبر ثقه، شرایط اعتبار خبر، بحث عدالت راوی، امامی بودنش، شرط حصول اطمینان شخصی، شرط ایجاد اطمینان نوعی، خبر عدل واحد در موضوعات، تعارض جرح و تعدیل، شک در بقای وثاقت راوی، جابر بودن عمل مشهور، بحث اخبار من بلغ، دلالت حسن ظاهر بر عدالت، اقسام خبر واحد، خبر مستفیض، خبر صحیح، ابداع اقسام حدیث معتبر و نامعتبر، روایات اصحاب اجماع، اقسام خبر صحیح، شرایط صحت خبر، امامی بودن راوی، ضابط بودنش، عدم شذوذ خبر، خبر معارض با مشهور، مخالفت کتاب در اخبار علاجیه، خبر حسن، نسبت اوصاف متضاد به راوی، خبر موثق، خبر قوی، خبر مسند، اقسام خبر غیر صحیح، خبر عزیز و غریب، خبر ضعیف، خبر مرفوع، معنعن، معلق، عالی‌السند، رطنیات و جنیات، اقسام خبر عالی‌السند، تقدم سماعی راوی، تقدم وفاتی و ولادتی راوی، خبر مزید سندی، خبر مزید متنی، خبرهای موقوف، مقطوع، منقطع، معضل و مضمر، عوامل اضمار، خبر مرسل و پنج نظریه درباره حجیت خبر مرسل، مراسیل ابن ابی‌عمیر، راه‌های تصحیح مراسیل وی، الفاظ مدح، امامی، ثقه، اوصاف مندرج در عنوان ثقه، ثقة في الرواية، ثقه في الحديث، صحيح الحديث، حجت، عین، وجه، وجه أصحابنا، شيخ الإجازة، هو من مشايخ الإجازة، ممدوح، وکیل، أسند عنه با صیغه مجهول و معلوم، کثرت روایت از امامان، روایت محمد بن احمد بن یحیی و روایت جعفر بن بشیر و...<ref>ر.ک: فهرست مطالب کتاب، ص2-6</ref>. | فصل اول کتاب در تعریف علم حدیث نگاشته شده و حاوی مباحث ذیل است: پیدایش علم الحدیث، انگیزه‌های جعل حدیث، واژه‌شناسی حدیث، مبحث خبر متواتر شامل تعریف خبر متواتر، شروط آن، تعداد راویان در خبر متواتر، علم راوی به خبر متواتر، کفایت تواتر در طبقه اول، اوصاف راویان خبر متواتر، سایر شروط خبر متواتر، مبحث تواتر لفظی و معنوی، بحث اجماع و تواتر معنوی و اجمالی، خبر غیر علمی و همچنین مباحث خبر واحد، مانند ادله حجیت خبر واحد، آیه نبأ، روایات در این ارتباط و روایات دال بر حجیت خبر ثقه، شرایط اعتبار خبر، بحث عدالت راوی، امامی بودنش، شرط حصول اطمینان شخصی، شرط ایجاد اطمینان نوعی، خبر عدل واحد در موضوعات، تعارض جرح و تعدیل، شک در بقای وثاقت راوی، جابر بودن عمل مشهور، بحث اخبار من بلغ، دلالت حسن ظاهر بر عدالت، اقسام خبر واحد، خبر مستفیض، خبر صحیح، ابداع اقسام حدیث معتبر و نامعتبر، روایات اصحاب اجماع، اقسام خبر صحیح، شرایط صحت خبر، امامی بودن راوی، ضابط بودنش، عدم شذوذ خبر، خبر معارض با مشهور، مخالفت کتاب در اخبار علاجیه، خبر حسن، نسبت اوصاف متضاد به راوی، خبر موثق، خبر قوی، خبر مسند، اقسام خبر غیر صحیح، خبر عزیز و غریب، خبر ضعیف، خبر مرفوع، معنعن، معلق، عالی‌السند، رطنیات و جنیات، اقسام خبر عالی‌السند، تقدم سماعی راوی، تقدم وفاتی و ولادتی راوی، خبر مزید سندی، خبر مزید متنی، خبرهای موقوف، مقطوع، منقطع، معضل و مضمر، عوامل اضمار، خبر مرسل و پنج نظریه درباره حجیت خبر مرسل، مراسیل ابن ابی‌عمیر، راه‌های تصحیح مراسیل وی، الفاظ مدح، امامی، ثقه، اوصاف مندرج در عنوان ثقه، ثقة في الرواية، ثقه في الحديث، صحيح الحديث، حجت، عین، وجه، وجه أصحابنا، شيخ الإجازة، هو من مشايخ الإجازة، ممدوح، وکیل، أسند عنه با صیغه مجهول و معلوم، کثرت روایت از امامان، روایت محمد بن احمد بن یحیی و روایت جعفر بن بشیر و...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18127/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB?pageNumber=2&viewType=html ر.ک: فهرست مطالب کتاب، ص2-6]</ref>. | ||
در فصل دوم کتاب، از توثیق‌های عام، بحث می‌شود و پس از آن کتاب كامل الزيارات بررسی می‌شود و سپس تفسیر علی بن ابراهیم بررسی می‌گردد<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>. | در فصل دوم کتاب، از توثیق‌های عام، بحث می‌شود و پس از آن کتاب كامل الزيارات بررسی می‌شود و سپس تفسیر علی بن ابراهیم بررسی می‌گردد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18127/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB?pageNumber=6&viewType=html ر.ک: همان، ص6]</ref>. | ||
در نظریه نهایی درباره کتاب تفسیر علی بن ابراهیم که متن آن به‌عنوان نمونه متن کتاب ارائه می‌شود، چنین می‌خوانیم: با توجه به اینکه تعدادی از راویان کتاب، از ائمه ضلال بوده و برخی از آنها مانند عطا جزو فقهای مشهور عامه‌اند و مسلما از «ثقاتنا» محسوب نمی‌شوند، مقصود مصنف از «ثقاتنا» چه گروهی از روات کتاب هستند؟ | در نظریه نهایی درباره کتاب تفسیر علی بن ابراهیم که متن آن به‌عنوان نمونه متن کتاب ارائه می‌شود، چنین می‌خوانیم: با توجه به اینکه تعدادی از راویان کتاب، از ائمه ضلال بوده و برخی از آنها مانند عطا جزو فقهای مشهور عامه‌اند و مسلما از «ثقاتنا» محسوب نمی‌شوند، مقصود مصنف از «ثقاتنا» چه گروهی از روات کتاب هستند؟ | ||
به نظر ما مقصود وی شمول این کلمه نسبت به تمام راویانی که در اسناد کتاب آمده‌اند نیست، بلکه مراد [[قمی، علی بن ابراهیم|علی بن ابراهیم]] مواردی است که یا خود از مشایخ ثقاتند و یا [[قمی، علی بن ابراهیم|علی بن ابراهیم]] بلاواسطه از شیخ و ثقه‌ای نقل کرده و یا از کتابش استفاده کرده است. همان گونه که وجود ضعف در اسانید کافی با جمع‌آوری روایات کتاب از ثقات منافات ندارد؛ زیرا همان طور که مقصد [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] جمع‌آوری روایاتی بوده که از نظر او اعتبارش ثابت بوده، مقصود [[قمی، علی بن ابراهیم|علی بن ابراهیم]] هم از این عبارت این بوده که نشان دهد که روایات کتابش را از هر فرد نامعتبری نقل نمی‌کند و این روایات کاملا معتبر و موثقند. بنابراین مانعی ندارد که وی در مواردی که قرینه کافی برای اعتبار روایت وجود دارد از راویان غیر ثقه هم نقل کند؛ مانند اینکه روایاتی را از دشمنان [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] درباره فضایل آن حضرت نقل کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص149</ref>. | به نظر ما مقصود وی شمول این کلمه نسبت به تمام راویانی که در اسناد کتاب آمده‌اند نیست، بلکه مراد [[قمی، علی بن ابراهیم|علی بن ابراهیم]] مواردی است که یا خود از مشایخ ثقاتند و یا [[قمی، علی بن ابراهیم|علی بن ابراهیم]] بلاواسطه از شیخ و ثقه‌ای نقل کرده و یا از کتابش استفاده کرده است. همان گونه که وجود ضعف در اسانید کافی با جمع‌آوری روایات کتاب از ثقات منافات ندارد؛ زیرا همان طور که مقصد [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] جمع‌آوری روایاتی بوده که از نظر او اعتبارش ثابت بوده، مقصود [[قمی، علی بن ابراهیم|علی بن ابراهیم]] هم از این عبارت این بوده که نشان دهد که روایات کتابش را از هر فرد نامعتبری نقل نمی‌کند و این روایات کاملا معتبر و موثقند. بنابراین مانعی ندارد که وی در مواردی که قرینه کافی برای اعتبار روایت وجود دارد از راویان غیر ثقه هم نقل کند؛ مانند اینکه روایاتی را از دشمنان [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] درباره فضایل آن حضرت نقل کند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18127/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB?pageNumber=149&viewType=html ر.ک: متن کتاب، ص149]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:حدیث]] | |||
[[رده:علم الحدیث]] | |||
[[رده:آثار کلی علم الحدیث]] | |||
[[رده:فروردین(1401)]] | |||