علم الرجال تعريفه و كتبه: تفاوت میان نسخه‌ها

در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و اهمیت آن، به موضوع فصول نیز اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص7-‌11</ref>.

در تمهید، به تعریف لغوی و اصطلاحی اسناد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص15</ref> و بیان اهمیت آن<ref>ر.ک: همان، ص16</ref> و عنایت و توجه محدثین به این موضوع، پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص18</ref> و کتاب «الإسناد من الدين» عبدالفتاح ابوغده (متوفی 1417ق) از مهم‌ترین کتبی که در این زمینه، به رشته تحریر درآمده، شناخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>.

در قسمت نخست، ابتدا واژه «الراوی»، از لحاظ لغت<ref>ر.ک: همان، ص25</ref> و اصطلاح محدثین، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> و سپس، ضمن بیان و توضیح شروط راوی، که عبارتند از: اسلام<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>، عقل<ref>ر.ک: همان، ص29</ref>، بلوغ<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>، عدالت<ref>ر.ک: همان، ص32</ref> و ضبط<ref>ر.ک: همان، ص38</ref>، به اهمیت علم رجال در شناخت درجه صحت روایات و اعتبار آن‌ها، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص43</ref>.

در قسمت دوم، به القاب علمی راویان اشاره و پیرامون هریک، توضیحاتی، ارائه شده است. این القاب، عبارتند از: مسند<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>، محدث<ref>ر.ک: همان</ref>، حافظ<ref>ر.ک: همان، ص49</ref>، مفید<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>، حجت<ref>ر.ک: همان، ص53</ref> و حاکم<ref>ر.ک: همان</ref>.

از جمله دیگر القابی که بدان، راویان را توصیف نموده‌اند، عبارت است از «امیرالمؤمنین در حدیث» که از جمله افرادی که به این لقب، ستوده شده‌اند، عبارتند از: ابوالزناد عبدالله بن ذکوان مدنی تابعی (متوفی 130ق)، ابوبکر هشام بن ابی‌عبدالله دستوایی بصری (متوفی 153ق)، ابوبسطام شعبة بن حجاج واسطی بصری (متوفی 160ق)، ابوعبدالله سفیان بن سعید ثوری کوفی (متوفی 161ق)، ابوسلمه حماد بن دینار بصری (متوفی 167ق) و ابوعبدالله مالک بن انس اصبحی مدنی (متوفی 179ق)<ref>ر.ک: همان، ص54-‌55</ref>.

# «صفة من تقبل روايته و من ترد» (صفت کسی که روایتش قبول و کسی که روایتش رد می‌شود): این نوع از علوم حدیث، دارای اهمیت خاصی است؛ زیرا به‌وسیله آن، شروط راوی و محدثی که روایت او قبول شده و بدان احتجاج می‌گردد، مشخص می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>.

# «الجرح و التعديل»: بر طبق تعریفی عام از حاکم نیشابوری در کتاب «معرفة علوم الحديث»، نوع هجدهم از علوم حدیث شناخت جرح و تعدیل است و این دو در اصل، دو نوعند و هر نوعی از آنها دانشی است مستقل <ref>ر.ک: همان، ص76</ref>.

# «معرفة الصحابة»: بر طبق تعریف مشهور، صحابی کسی است که به ملاقات پیامبر(ص)، درحالی‌که مؤمن به ایشان بوده، نائل آمده و بر دین اسلام، از دنیا رفته باشد<ref>ر.ک: همان، ص134</ref>.

# «معرفة الثقات و الضعفاء»: «ثقه» به معنی عادل ضابط بوده و «ضعیف» اسم عامی است که مشتمل بر تمام کسانی که در ضبط و عدالتشان، طعن وجود داشته باشد، می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص169</ref>.

# «معرفة الوحدان»: «الوحدان» در لغت، جمع «واحد» بوده و در اصطلاح علم حدیث، به راویانی اطلاق می‌گردد که از هریک از آنها، فقط یک راوی، روایت نقل کرده باشد<ref>ر.ک: همان، ص175</ref>.

# «معرفة الرواة المختلطين»: منظور از راوی مختلط، کسی است که اختلالی بر ضبط وی عارض شده، حال یا به دلیل فساد عقل وی بر اثر کهولت سن، یا نابینا شدن یا سوختن و از بین رفتن کتب و یا مواردی نظیر آن<ref>ر.ک: همان، ص187</ref>.

# «معرفة الرواة المدلسين»: تدلیس در روایت، به معنای پوشاندن عیب موجود در اسناد روایت و تحسین ظاهر آن می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص200</ref>.

# شناخت تابعین و اتباع آنها و مخضرمین<ref>ر.ک: همان، ص235</ref>؛

# تاریخ روات<ref>ر.ک: همان، ص247</ref>؛

# طبقات روات<ref>ر.ک: همان، ص273</ref>؛

# شناخت «الإخوة» و «الأخوات»<ref>ر.ک: همان، ص301</ref>؛

# شناخت مدبج<ref>همان، ص305</ref>؛

# شناخت روایت اقران<ref>ر.ک: همان، ص307</ref>؛

# شناخت اکابر از اصاغر<ref>ر.ک: همان، ص311</ref>؛

# شناخت روایت پدران از پسران<ref>ر.ک: همان، ص313</ref>؛

# شناخت روایت پسران از پدران<ref>ر.ک: همان، ص315</ref>؛

# شناخت سابق و لاحق<ref>ر.ک: همان، ص321</ref>.

# شناخت مبهمات (شناسایی رجال یا بانوانی که از ذکر نام آنها در حدیث، غفلت شده است)<ref>ر.ک: همان، ص329</ref>؛

# شناخت اسامی، کنیه و القاب مفرده (منحصربه‌فرد)<ref>ر.ک: همان، ص353</ref>؛

# شناسایی اسامی و کنیه‌ها<ref>ر.ک: همان، ص359</ref>؛

# شناخت کسانی که به اسامی مختلف یا صفت‌های متعددی، معرفی شده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص387</ref>؛

# شناخت القاب<ref>ر.ک: همان، ص391</ref>؛

# شناخت انساب<ref>ر.ک: همان، ص405</ref>؛

# شناسایی کسانی که به غیر پدرانشان منسوب شده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص421</ref>؛

# شناسایی کسانی که به ‌خلاف ظاهر منسوب شده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص427</ref>؛

# شناخت روات و علمایی که جزو موالی بوده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص430</ref>؛

# شناخت وطن و شهر راویان<ref>ر.ک: همان، ص439</ref>؛

# شناخت مختلف و مؤتلف<ref>ر.ک: همان، ص445</ref>؛

# شناخت متفق و مفترق<ref>ر.ک: همان، ص455</ref>؛

# شناخت متشابه<ref>ر.ک: همان، ص467</ref>؛

# شناخت متشابه مقلوب<ref>ر.ک: همان، ص489</ref>.

در پاورقی‌ها، به ذکر منابع، پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقی، ص384</ref>.