۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تاريخ التمدن الإسلامي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'فـ' به 'ف'
جز (جایگزینی متن - 'یـ' به 'ی') |
جز (جایگزینی متن - 'فـ' به 'ف') |
||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
نخستین مورّخ اسلامی که نقل نسنجیده حوادث را ناپسند دانست و اعتقاد داشت که رویدادهای تاریخی را باید با موازین نوامیس طبیعت و عمران بشری ارزیابی کرد، ابن خلدون بود. اما شیوه تاریخ‌نگاری خود ابن خلدون با دیگر مورّخان تفاوتی ندارد و از ساختار «سال‌نگار» برخوردار است. [[زیدان، جرجی|زیدان]] ایده [[ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد|ابن خلدون]] را گرفت و آن را در شیوه‌ای جدید برای نگارش تاریخ به کار بست. او می‌نویسد: ... برای این منظور کتاب‌های تاریخی و ادبی را که با اسلوبی ساده و نقل زنجیروار وقایع نگاشته‌اند مطالعه می‌کنیم و پس از تدبّر در آنچه خوانده‌ایم، فلسفه این تمدن شگفت را همانند نی شکر از نی استخراج می‌کنیم، چرا که مورّخان اسلام، با وجود همه تلاشی که در تحقیق حوادث و تنقیح اسناد و مدارک آن‌ها کرده‌اند، به ارتباط میان آن‌ها توجه کم‌تری نشان داده‌اند و به کشف علل حوادث نپرداخته‌اند و تنها به نقل حوادث برجسته، به‌ویژه آنچه به سیاست دولت و چگونگی انتقال حکومت از خـاندانی به خـاندان دیگر، یا از ملّتی به ملّت دیگر و یا از دسته‌ای به دسته دیگر بسنده کرده‌اند. | نخستین مورّخ اسلامی که نقل نسنجیده حوادث را ناپسند دانست و اعتقاد داشت که رویدادهای تاریخی را باید با موازین نوامیس طبیعت و عمران بشری ارزیابی کرد، ابن خلدون بود. اما شیوه تاریخ‌نگاری خود ابن خلدون با دیگر مورّخان تفاوتی ندارد و از ساختار «سال‌نگار» برخوردار است. [[زیدان، جرجی|زیدان]] ایده [[ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد|ابن خلدون]] را گرفت و آن را در شیوه‌ای جدید برای نگارش تاریخ به کار بست. او می‌نویسد: ... برای این منظور کتاب‌های تاریخی و ادبی را که با اسلوبی ساده و نقل زنجیروار وقایع نگاشته‌اند مطالعه می‌کنیم و پس از تدبّر در آنچه خوانده‌ایم، فلسفه این تمدن شگفت را همانند نی شکر از نی استخراج می‌کنیم، چرا که مورّخان اسلام، با وجود همه تلاشی که در تحقیق حوادث و تنقیح اسناد و مدارک آن‌ها کرده‌اند، به ارتباط میان آن‌ها توجه کم‌تری نشان داده‌اند و به کشف علل حوادث نپرداخته‌اند و تنها به نقل حوادث برجسته، به‌ویژه آنچه به سیاست دولت و چگونگی انتقال حکومت از خـاندانی به خـاندان دیگر، یا از ملّتی به ملّت دیگر و یا از دسته‌ای به دسته دیگر بسنده کرده‌اند. | ||
البته تمدنی‌بودن تاریخ زیدان به معنای مغفول ماندن مباحث سیاسی تاریخ اسلام در کار وی نیست، بلکه به مفهوم اصل بودن تمدن و فرع بودن سیاست است. او بخش سیاسی تاریخ اسلام را زیر عنوان «سیاست دولت‌های اسلامی» به بحث گذارده و به اعتقاد خودش، این بخش، مهم‌ترین و دشوارترین بخش کار اوست، زیرا برای دست‌یابی به اسباب و علل وقایع سیاسی باید از گردنه‌هایی دشوار گذشت و به‌ویژه در آنچه به انتقال خلافت از دولتی به دولت دیگر، رقابت بر سر دست‌یابی به قدرت و نیز تأثیر اخـتلاف‌های مذهبی در این کار مربوط می‌گردد، پرده‌های ابهام | البته تمدنی‌بودن تاریخ زیدان به معنای مغفول ماندن مباحث سیاسی تاریخ اسلام در کار وی نیست، بلکه به مفهوم اصل بودن تمدن و فرع بودن سیاست است. او بخش سیاسی تاریخ اسلام را زیر عنوان «سیاست دولت‌های اسلامی» به بحث گذارده و به اعتقاد خودش، این بخش، مهم‌ترین و دشوارترین بخش کار اوست، زیرا برای دست‌یابی به اسباب و علل وقایع سیاسی باید از گردنه‌هایی دشوار گذشت و به‌ویژه در آنچه به انتقال خلافت از دولتی به دولت دیگر، رقابت بر سر دست‌یابی به قدرت و نیز تأثیر اخـتلاف‌های مذهبی در این کار مربوط می‌گردد، پرده‌های ابهام فراوانی باید کنار زده شود. اما [[زیدان، جرجی|زیدان]] مدعی است که این راه دشوار را پیموده و علت بسیاری از آن‌ها را کشف کرده و با اسلوب بحث فلسفی و احکام عقلی و قیاس‌های تمثیلی به اندازه توان خـویش حقیقت را روشن ساخته است.<ref>ر.ک: همان»، ص43-46</ref> | ||
[[زیدان، جرجی|زیدان]] در این کتاب تاریخ اسلام را به دو دوره بزرگ تقسیم می‌کند: دوره نخست: دوره تمدنی است که او درصدد تبیین آن است. این دوره با ظهور اسلام آغاز می‌شود و با زوال دولت بنی‌عباس در عراق و آشفتگی مملکت اسلامی و تسلط مغولان بر آن پایان می‌پذیرد. | [[زیدان، جرجی|زیدان]] در این کتاب تاریخ اسلام را به دو دوره بزرگ تقسیم می‌کند: دوره نخست: دوره تمدنی است که او درصدد تبیین آن است. این دوره با ظهور اسلام آغاز می‌شود و با زوال دولت بنی‌عباس در عراق و آشفتگی مملکت اسلامی و تسلط مغولان بر آن پایان می‌پذیرد. | ||
دوره دوّم: دوره نهضت سیاسی است که پس از | دوره دوّم: دوره نهضت سیاسی است که پس از فروپاشی خـلافت عباسی، با چیره شدن عثمانی‌ها و احیای خلافت اسلامی از طریق گروه‌های سُنّی و پراکنده اسلامی و نیز ظهور دولت صفوی در ایران، و گرد آمدن گـروه‌های شیعی در زیر پرچم آن‌ها ایجاد گـردید. | ||
وی سپس دوره نخست را به پنج دوره زیر تقسیم می‌کند: | وی سپس دوره نخست را به پنج دوره زیر تقسیم می‌کند: | ||