تاريخ التمدن الإسلامي: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

[[زیدان، جرجی|زیدان]] نه یک مورخ روایتی، نه یک وقایع‌نگار و نه یک سالنامه‌نگار‌ است‌، بلکه او را باید فیلسوف و جامعه‌شناس تاریخ خواند که یکی از دوره‌های مهم تاریخی جهان، یعنی دوره تمدن اسلامی را با شیوه‌ای علمی به نگارش در آورده است.

در چنین فضایی که‌ تاریخ‌ اسلام‌ کاری تازه را طلب می‌کرد‌، کار‌ [[زیدان، جرجی|زیدان‌]] ابتکاری بود که انجام آن در وهله نخست با انکار مورخان مغرب زمین روبه‌رو شد، ولی با دانش گـسترده و پشتکار فراوان‌ [[زیدان، جرجی|زیدان‌]]، این‌ مهم عملی گـردید و او چـنان اثری پدید آورد‌ که‌ به چندین زبان اروپایی و شرقی (علاوه بر عربی که زبان اصلی کتاب است) ترجمه گردید.<ref>ر.ک: بینش، عبدالحسین، ص40-41</ref>

[[زیدان، جرجی|زیدان]] در ارزیابی تاریخ اسلامی می‌نویسد: بدون شک تاریخ اسلام از مهم‌ترین تاریخ‌های فراگیری است، زیرا در بردارنده تاریخ دنیای متمدن در قرون‌ وسطی‌ است یا به تعبیر‌ بهتر‌ حلقه اتصال تاریخ قدیم و تاریخ جدید است؛ که تمدن قدیم با آن پایان یافت و تمدن جدید از آن سر برآورد.

پیش از [[زیدان، جرجی|زیدان‌]]، تاریخ‌نگار‌ اسلامی در اشکال «تاریخ خبر»، «صورت وقایع نگاشتی» و اشکال فرعی، یعنی «تاریخ‌نگاری دودمانی»، «تقسیم برحسب طبقات» و «تنظیم تبارشناختی» خلاصه می‌شد و آثار تاریخی در قالب «تواریخ عالم»، «تواریخ محلی یا ناحیه‌ای» و «تواریخ‌ معاصر و خاطرات» ارائه می‌گردید، اما [[زیدان، جرجی|زیدان]] نه یک مورخ روایتی، نه یک وقایع‌نگار و نه یک سالنامه‌نگار‌ است‌، بلکه او را باید فیلسوف و جامعه‌شناس تاریخ خواند که یکی از دوره‌های مهم تاریخی جهان، یعنی دوره تمدن اسلامی را با شیوه‌ای علمی به نگارش در آورده است. وی همچون‌ ابن‌ خـلدون، فیلسوف بزرگ تاریخ اسلامی، در پی یافتن علل حوادث است، نه نقل وقایع. او می‌نویسد: مورخان در نگارش تاریخ اسلام تنها ‌ ‌به نقل وقایع مهم می‌پردازند، اما به‌ اسباب‌ ارتباط دهنده آن‌ها با یکدیگر کم‌تر اشاره می‌کنند و به‌گونه‌ای نیست که علت‌یابی و دقت در آن‌ها موجب آسودگی خرد آدمی گردد و یا ذهن خـواننده به حقیقت حال آن امّت‌ پی‌ ببرد‌. با وجود این ما آنان‌ را‌ در‌ این کار معذور می‌پنداریم؛ چرا که اوضـاع زمانه، آن‌ها را از پرداختن به علل حوادث باز می‌داشته است؛ زیرا رویدادها به‌‌گونه‌ای‌ هستند‌ که مورخ باید یکی از دو سوی آن‌ها‌ را‌ پیروز بداند، و آنان از همین مطلب پرهیز داشته‌اند. شاید عذرهای دیگری نیز در کار بوده است، اما امروزه دیگر‌ چنین‌ موانعی‌ وجود ندارد.  

به‌ این ترتیب، [[زیدان، جرجی|زیدان]] با نگاه فلسفی و علمی خویش، تاریخ‌نگاری را، هم در صورت‌ متحوّل‌ ساخت‌ و هم در محتوا. او به جای همه اَشکال تاریخ‌نگاری، شیوه نگارش تمدنی را برگزید و با دخالت دادن عنصر عقل و علم، بسیاری‌ از‌ خرافه‌ها‌ و گزافه‌ها را از صحنه تاریخ اسلام زدود. او به جای تاریخ «رویدادنگار» به نگارش «تاریخ‌ مفهومی‌» پرداخت و به جای «تاریخ رسمی»، «تاریخ علمی» نگاشت، و گـویی که این شیوه‌ بیش‌ از‌ هر چیز به روشن شدن مسائل مربوط به شئون مدنی و احوال اداری و مذهبی جامعه اسلامی‌ کمک‌ کرده‌ است.

#عصر عربی اوّل: از ظهور اسلام تا پایان دولت اموی به ‌‌سال‌ 132ق ؛

#عصر ایرانی اوّل: از قیام دولت بنی عباس در سال 132ق تا‌ خـلافت‌ متوکل‌ (سال 233ق)؛

#عصر عربی‌ دوّم: از ظـهور تا سقوط دولت فاطمی؛

#عصر مغولی: از وفات چنگیز خان‌ تا درگذشت تیمور لنگ‌.

===اصول روش زیدان===

به‌‌طور‌ کلی [[زیدان، جرجی|زیدان]] در نگارش تاریخ تمدن اسلامی سه‌اصل ذیل را‌ مبنای کار خویش قرارداده است:  

#تعلیل حوادث و رویدادها تاریخی؛

#کشف حقیقت تمدن اسلامی.<ref>ر.ک: همان»، ص47</ref>

اولاً : چنین تقسیم‌بندی‌ای از تاریخ تمدن اسلامی، در اصل باید در جلد اول‌ صورت‌ می‌گرفت و نه در جلد چهارم ؛

ثالثا : به‌رغم این‌که معیار تقسیم باید تمدنی باشد و نه تاریخی، ایشان از مباحث مربوط به تمدن اسلام‌ در‌ دوران پس از سقوط بنی‌عباس تا زمان حاضر چشم پوشیده که این به مفهوم تلقی پایان یافتگی تمدن اسلامی تا آن تاریخ است.

==وضعیت  کتاب==