نزهة الأنظار في عجائب التواريخ والأخبار: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

آنچه باعث اهمیت اثر حاضر شده، آن است که نویسنده نسبت به بخشی از مطالب مطرح‌شده در مقدمه، همچون: مطالب گفته‌شده در مورد مناطقی مثل اسکندریه، تونس، الجزایر، مهدیه، صفاقس و... و نیز نسبت به اکثر اموری که در خاتمه بیان شده، به مشاهدات خود و گفته‌های معاصرین خویش از جمله دوستان و مردمان همان مناطق، اکتفا نموده، که این مطلب، بر غنای محتوا و مستند بودن آن‌ها، افزوده است (ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص19).

==ساختار==

این منابع، حدودا بیش از 36 اثر مهم می‌باشد که برخی از آن‌ها عبارتند از: «الإعلام بأعلام بيت‌الله الحرام»، قطب نهروالی؛ «بشائر أهل الإيمان»، حسین خوجه؛ «تاريخ الخلفاء»، سیوطی؛ «تاريخ الطبري»؛ «جامع مسائل الأحكام»، برزلی؛ «جذوة المقتبس»، حمیدی؛ «حسن المحاضرة»، سیوطی؛ «خريدة العجائب»، ابن وردی؛ «رقم الحلل في نظم الدول»، ابن خطیب اندلسی؛ «رياض النفوس»، مالکی؛ «زبدة التواريخ»، بیضاوی؛ «سمط اللآل»، محمد قویسم نواوری؛ «عجائب المخلوقات»، قزوینی؛ «قصص الأنبياء المسمی عرائس المجالس»، ثعلبی؛ «كتاب العبر»، ابن خلدون؛ «الكامل»، ابن اثیر؛ «المختصر في أخبار البشر»، ابوالفداء ایوبی؛ «مروج الذهب»، مسعودی؛ «مسالك الأبصار» ابن فضل‌الله عمری و... (ر.ک: همان، ص18).  

==گزارش محتوا==

در مقدمه محقق، مطالب جامع و مفیدی درباره کتاب، نوشته شده است.

نویسنده در مقدمه، ضمن اشاره به روش کار خود، به بیان مفهوم تاریخ مد نظر خود، که عبارت است از: «ضبط وقایع و حوادث مهمی از اعصار گذشته و حال که شأن و ارزش نقل داشته باشد»، پرداخته و در ادامه، منفعت تاریخ (معرفت احوال پیشینیان) و غایت آن (که عبارت است از عبرت) را مورد بحث و بررسی قرار داده است (ر.ک: همان، ص20).

# تعیین موقعیت جغرافیایی اندلس.

نویسنده در این مقاله، به بحث پیرامون جغرافیای انسانی و اقتصادی این مناطق پرداخته و ضمن توصیف آن‌ها، امور زیرا را بررسی نموده است: اساطیر مختلفی که در مورد اندلس نقل شده است، اصول بربر و علت تسمیه این قوم به این نام، اساطیر و داستان‌هایی که مربوط به تسمیه آفریقا می‌باشد و بیان تفاسیر مختلف پیرامون حرکت دریا. نویسنده در این موارد، به صرف بیان تفاسیر پرداخته و خود نظریه خاصی را ارائه نداده و یا از تفسیر خاصی، طرف‌داری ننموده است، بلکه آراء وی، به تحدید حوزه جغرافیایی مغرب که به نظر او، از «بحر الظلمات» (دریای تاریکی) تا سواحل اندلس و از جزایر اسکندریه تا صحرای آفریقا، امتداد دارد، خلاصه می‌گردد. (ر.ک: همان).

مقاله دوم، در سه باب زیر، تنظیم شده است:

در باب اول، ضمن تعریف خلافت و بررسی مفهوم آن و تفاوت بین خلیفه و پادشاه، آدم(ع) اولین خلیفه خدا معرفی شده، سپس ذریه او تا برسد به حضرت محمد(ص) دنبال شده و تاریخ خلفای اربعه و... بیان گردیده است.  

باب دوم، به بیان تاریخ خلافت بنی‌امیه اختصاص یافته است.  

در باب سوم، فتوحاتی که در دوران صحابه و همچنین بنی‌امیه، اتفاق افتاده، بیان گردیده است (ر.ک: همان، ص20-21).