پرش به محتوا

رساله وقف: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۳۱ دسامبر ۲۰۲۰
جز
جایگزینی متن - 'شفتی بیدآبادی، محمدباقر' به 'شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر'
جز (جایگزینی متن - '== وابسته‌ها == ' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} ')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز (جایگزینی متن - 'شفتی بیدآبادی، محمدباقر' به 'شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر')
خط ۴: خط ۴:
| عنوان‌های دیگر =
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران =  
| پدیدآوران =  
[[شفتی بیدآبادی، محمدباقر]] (نويسنده)
[[شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر]] (نويسنده)


[[تویسرکانی، سید احمد]] (مصحح)
[[تویسرکانی، سید احمد]] (مصحح)
خط ۲۸: خط ۲۸:
}}  
}}  
   
   
'''رساله وقف'''، تألیف [[شفتی بیدآبادی، محمدباقر|سید محمدباقر شفتی اصفهانی]] معروف به «حجة الاسلام» (متوفی 1260ق)، این رساله علمی و تحقیق در پاسخ به استفتائی‌ در بیان عدم لزوم قبض و اقباض در تمام موارد وقف نوشته شده است. کتاب با مقدمه، تصحیح و تعلیق [[تویسرکانی، سید احمد|سید احمد تویسرکانی]] (متولد 1313ش) منتشر شده است.
'''رساله وقف'''، تألیف [[شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر|سید محمدباقر شفتی اصفهانی]] معروف به «حجة الاسلام» (متوفی 1260ق)، این رساله علمی و تحقیق در پاسخ به استفتائی‌ در بیان عدم لزوم قبض و اقباض در تمام موارد وقف نوشته شده است. کتاب با مقدمه، تصحیح و تعلیق [[تویسرکانی، سید احمد|سید احمد تویسرکانی]] (متولد 1313ش) منتشر شده است.


==ساختار==
==ساختار==
خط ۴۰: خط ۴۰:
بدون تردید اگر به مقوله وقف به‌طور همه‌جانبه نگریسته شود و اهمیت این سنت نبوی در تزکیه نفوس، کاهش فاصله طبقاتی، گسترش دانش، ماندگاری هنر و تقویت بنیان‌های عقیدتی و فکری و دیگر آثار حیات‌بخش آن تبیین و تدوین گردد، سهم عمده‌ای در تحول ساختار فرهنگی جامعه ایفا خواهد کرد و شکوه تمدن دیرینه اسلامی را در پیوند با غرور ملی و انگیزش‌های فطری به نمایش خواهد گذاشت<ref>ر.ک: همان</ref>‏.
بدون تردید اگر به مقوله وقف به‌طور همه‌جانبه نگریسته شود و اهمیت این سنت نبوی در تزکیه نفوس، کاهش فاصله طبقاتی، گسترش دانش، ماندگاری هنر و تقویت بنیان‌های عقیدتی و فکری و دیگر آثار حیات‌بخش آن تبیین و تدوین گردد، سهم عمده‌ای در تحول ساختار فرهنگی جامعه ایفا خواهد کرد و شکوه تمدن دیرینه اسلامی را در پیوند با غرور ملی و انگیزش‌های فطری به نمایش خواهد گذاشت<ref>ر.ک: همان</ref>‏.


کتاب حاضر که برای اولین بار به زیور طبع آراسته می‌گردد مناظره‌ای است مکتوب بین [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقی]] (متوفی 1245ق) و [[شفتی بیدآبادی، محمدباقر|حجت‌الاسلام شفتی]] (متوفی 1260ق) دو عالم و فقیه برجسته قرن سیزدهم که نکات عملی و دقایق فقهی فراوانی را در مباحث وقفی بخصوص در برخورد با مسائل اجرایی آن دربر دارد<ref>ر.ک: همان</ref>‏.
کتاب حاضر که برای اولین بار به زیور طبع آراسته می‌گردد مناظره‌ای است مکتوب بین [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقی]] (متوفی 1245ق) و [[شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر|حجت‌الاسلام شفتی]] (متوفی 1260ق) دو عالم و فقیه برجسته قرن سیزدهم که نکات عملی و دقایق فقهی فراوانی را در مباحث وقفی بخصوص در برخورد با مسائل اجرایی آن دربر دارد<ref>ر.ک: همان</ref>‏.


موضوع رساله وقف، بحث و تحقیق در مسئله قبض و اقباض در وقف است که آیا شرط لزوم وقف است یا شرط صحت و درهرصورت آیا در همه موارد شرط است یا مواردی یافت می‌شود که صحت و یا لزوم وقف مشروط بر آن نیست. مؤلف با استناد به ادله و نقل نظریه فقهای اسلامی بالأخص فقهای امامیه کلیت لزوم آن را مردود دانسته و در مثل وقف بر اولاد صغار که واقف در زمان حیات خود تولیت و نظارت آن را به‌عهده دارد و یا وقف بر جهت و یا واقف خود متولی موقوف باشد قبض و اقباض را شرط ندانسته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص18</ref>‏.
موضوع رساله وقف، بحث و تحقیق در مسئله قبض و اقباض در وقف است که آیا شرط لزوم وقف است یا شرط صحت و درهرصورت آیا در همه موارد شرط است یا مواردی یافت می‌شود که صحت و یا لزوم وقف مشروط بر آن نیست. مؤلف با استناد به ادله و نقل نظریه فقهای اسلامی بالأخص فقهای امامیه کلیت لزوم آن را مردود دانسته و در مثل وقف بر اولاد صغار که واقف در زمان حیات خود تولیت و نظارت آن را به‌عهده دارد و یا وقف بر جهت و یا واقف خود متولی موقوف باشد قبض و اقباض را شرط ندانسته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص18</ref>‏.


تألیف این رساله در پی استفتایی است از [[شفتی بیدآبادی، محمدباقر|سید حجةالاسلام]] در مورد املاکی که شخص خیر و نیکوکاری به نام لطف‌علی‌خان ترشیزی، فرزند محمد امیرخان عرب میش‌مست از اعراب عامری ساکن ترشیز خراسان (کاشمر کنونی) آن را برای ساختمان و تهیه اسباب و لوازم جهت طلاب علوم دینی در قصبه زواره اردستان اصفهان با تولیت خود مادام‌الحیاة وقف می‌کند و وقف‌نامه آن هم به سال 1215ق تنظیم می‌گردد<ref>ر.ک: همان، ص18-19؛ تویسرکانی، سید احمد، ص48</ref>‏.
تألیف این رساله در پی استفتایی است از [[شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر|سید حجةالاسلام]] در مورد املاکی که شخص خیر و نیکوکاری به نام لطف‌علی‌خان ترشیزی، فرزند محمد امیرخان عرب میش‌مست از اعراب عامری ساکن ترشیز خراسان (کاشمر کنونی) آن را برای ساختمان و تهیه اسباب و لوازم جهت طلاب علوم دینی در قصبه زواره اردستان اصفهان با تولیت خود مادام‌الحیاة وقف می‌کند و وقف‌نامه آن هم به سال 1215ق تنظیم می‌گردد<ref>ر.ک: همان، ص18-19؛ تویسرکانی، سید احمد، ص48</ref>‏.


اقلام رقبات موقوفه عبارت بوده از: شش‌دانگ مزرعه موسومه به مزدآباد سفلی، شش‌دانگ مزرعه موسومه به حسن‌آباد و تمامی تقریباً ربع شایع کامل از تمامی مزرعه شهراب...؛ ولی نظر به‌ اینکه به هنگام اجرای صیغه وقف رقبای یادشده در اجرای مستأجری بوده و همو به اجازه و نمایندگی از طرف واقف، منافع و اجاره حاصله را در این جهت به مصرف می‌رسانده، و با درگذشت شخص واقف، املاک یادشده چند سالی در اختیار ورثه بوده و در این مدت بین آنان و مرحوم عالم فاضل بزرگوار مولی عبدالعظیم زواره‌ای که تولیت، پس از فوت واقف، به عهده او بوده، در مورد موقوفه اختلاف و درگیری شدیدی روی داده و ورثه به زعم این‌که رقبات موقوفه فاقد شرط قبض و اقباض بوده، و از طرف مالک به تصرف وقف داده نشده، با گرفتن فتوایی از عالم جلیل [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|محمدحسن گیلانی]] معروف به [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی]] (متوفی 1331ق) صاحب کتب معروف به «[[قوانين الأصول (طبع قديم)|قوانين الأصول]]» و «[[جامع الشتات]]» و «[[غنائم الأيام في مسائل الحلال و الحرام|غنائم الأیام]]» و غیره مبنی بر بطلان و فساد وقف، موقوفه را به یکی از منتقدین اردستان به نام میرزا سید حسین اردستانی، طبیب فتحعلی‌شاه قاجار (متوفی 1250ق) می‌فروشند و در نتیجه مدرسه نوبنیاد تعطیل و امور آن متوقف و متروک می‌ماند. در این خصوص نیز از محضر [[شفتی بیدآبادی، محمدباقر|حجةالاسلام شفتی]] که در آن موقع از اکابر و مقتدرین علمای اصفهان بوده، سؤال می‌شود، نامبرده هم در جواب می‌فرماید: به علت عدم تحویل و اقباض عین موقوفه، رقبات مزبور در ملک ورثه است ولی پس از اعلام این حکم با تعقیب و پیگیری عده‌ای از رجال معروف اردستان بالأخص شخصی به نام میرزا محمدعلی طباطبایی زواره‌ای شاعر متخلص به «وفا» (متوفی 1248ق) که طبیب و شاعر و از معنونین آن دیار و ارادتمندان سید حجةالاسلام بوده و با تأمل و بررسی و دقت بیشتری از طرف سید در خصوصیات مسئله، نظر و فتوای ایشان تغییر می‌یابد، و به ورثه اعلام می‌فرماید املاک و رقبات مزبور ملک آنان نیست، و تماماً وقف و متعلق به مدرسه و طلاب است. تضاد حکم جدید با حکم قبلی ایشان و حکم عالم جلیل [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی(ره)]] سبب می‌شود که خریدار و فروشندگان موقوفه، دعوا را در کاشان در محضر شرع فقیه محقق مدقق علم الاعلام [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|مولی احمد نراقی]] (متوفی 1245ق) صاحب کتاب معروف «[[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعة]]» و «[[عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام و مهمات مسائل الحلال و الحرام|عوائد الأیام]]» مطرح نمایند.
اقلام رقبات موقوفه عبارت بوده از: شش‌دانگ مزرعه موسومه به مزدآباد سفلی، شش‌دانگ مزرعه موسومه به حسن‌آباد و تمامی تقریباً ربع شایع کامل از تمامی مزرعه شهراب...؛ ولی نظر به‌ اینکه به هنگام اجرای صیغه وقف رقبای یادشده در اجرای مستأجری بوده و همو به اجازه و نمایندگی از طرف واقف، منافع و اجاره حاصله را در این جهت به مصرف می‌رسانده، و با درگذشت شخص واقف، املاک یادشده چند سالی در اختیار ورثه بوده و در این مدت بین آنان و مرحوم عالم فاضل بزرگوار مولی عبدالعظیم زواره‌ای که تولیت، پس از فوت واقف، به عهده او بوده، در مورد موقوفه اختلاف و درگیری شدیدی روی داده و ورثه به زعم این‌که رقبات موقوفه فاقد شرط قبض و اقباض بوده، و از طرف مالک به تصرف وقف داده نشده، با گرفتن فتوایی از عالم جلیل [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|محمدحسن گیلانی]] معروف به [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی]] (متوفی 1331ق) صاحب کتب معروف به «[[قوانين الأصول (طبع قديم)|قوانين الأصول]]» و «[[جامع الشتات]]» و «[[غنائم الأيام في مسائل الحلال و الحرام|غنائم الأیام]]» و غیره مبنی بر بطلان و فساد وقف، موقوفه را به یکی از منتقدین اردستان به نام میرزا سید حسین اردستانی، طبیب فتحعلی‌شاه قاجار (متوفی 1250ق) می‌فروشند و در نتیجه مدرسه نوبنیاد تعطیل و امور آن متوقف و متروک می‌ماند. در این خصوص نیز از محضر [[شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر|حجةالاسلام شفتی]] که در آن موقع از اکابر و مقتدرین علمای اصفهان بوده، سؤال می‌شود، نامبرده هم در جواب می‌فرماید: به علت عدم تحویل و اقباض عین موقوفه، رقبات مزبور در ملک ورثه است ولی پس از اعلام این حکم با تعقیب و پیگیری عده‌ای از رجال معروف اردستان بالأخص شخصی به نام میرزا محمدعلی طباطبایی زواره‌ای شاعر متخلص به «وفا» (متوفی 1248ق) که طبیب و شاعر و از معنونین آن دیار و ارادتمندان سید حجةالاسلام بوده و با تأمل و بررسی و دقت بیشتری از طرف سید در خصوصیات مسئله، نظر و فتوای ایشان تغییر می‌یابد، و به ورثه اعلام می‌فرماید املاک و رقبات مزبور ملک آنان نیست، و تماماً وقف و متعلق به مدرسه و طلاب است. تضاد حکم جدید با حکم قبلی ایشان و حکم عالم جلیل [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی(ره)]] سبب می‌شود که خریدار و فروشندگان موقوفه، دعوا را در کاشان در محضر شرع فقیه محقق مدقق علم الاعلام [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|مولی احمد نراقی]] (متوفی 1245ق) صاحب کتاب معروف «[[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعة]]» و «[[عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام و مهمات مسائل الحلال و الحرام|عوائد الأیام]]» مطرح نمایند.


در پاسخ ایشان نظر و فتوای [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی]] را تأیید و حکم جدید سید را نقض و ردیه‌ای بر آن مکتوب می‌دارند. مرحوم سید با رؤیت این ردیه اقدام به تألیف و نگارش این رساله می‌فرماید و در مسئله شرطیت قبض و اقباض در صحت و یا لزوم وقف و موارد آن به‌تفصیل و مستدل با بیان آراء و عقاید متقدمین از فقهای شیعه به تحقیق و بررسی می‌پردازد<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص20-18</ref>‏.
در پاسخ ایشان نظر و فتوای [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی]] را تأیید و حکم جدید سید را نقض و ردیه‌ای بر آن مکتوب می‌دارند. مرحوم سید با رؤیت این ردیه اقدام به تألیف و نگارش این رساله می‌فرماید و در مسئله شرطیت قبض و اقباض در صحت و یا لزوم وقف و موارد آن به‌تفصیل و مستدل با بیان آراء و عقاید متقدمین از فقهای شیعه به تحقیق و بررسی می‌پردازد<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص20-18</ref>‏.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش