۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR07796.jpg|بندانگشتی|خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن]] | [[پرونده:NUR07796.jpg|بندانگشتی|خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" | | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |عبدالرحمان | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |شعبان 666ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |موصل | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |15 جمادى‌الاولى 739 | ||
یا نيمه جمادى‌الآخره 739 | |||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |[[شهاب‌الدين اَربِلى]] | ||
[[شمس‌الدين اَيْكى]] | |||
شيخ عزالدين فاروثى | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[مختصر المعانی]] | ||
|-class= | |||
[[المدرس الأفضل فیما یرمز و یشار إلیه في المطول]] | |||
[[حاشیة الدسوقي علی مختصر المعاني]] | |||
[[الإیضاح في علوم البلاغة، المعاني و البیان و البدیع]] | |||
[[حاشیة السیالکوتي علی کتاب المطول]] | |||
[[آئین بلاغت: شرح مختصر المعانی]] | |||
|- class="articleCode" | |||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" | | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''جلال‌الدين محمد بن عبدالرحمان خطيب قزوينى'''، اديب، نظريه‌پرداز بلاغت، خطيب و قاضى‌القضات مصر و شام در سده‌هاى هفتم و هشتم است. | '''جلال‌الدين محمد بن عبدالرحمان خطيب قزوينى''' (666-739ق)، اديب، نظريه‌پرداز بلاغت، خطيب و قاضى‌القضات مصر و شام در سده‌هاى هفتم و هشتم است. | ||
== ولادت == | |||
نام وى در تمام منابع، «محمد» آمده، ولى [[خواند‌میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین|خواندمير]] نام او را محمود و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] در يك جا نام پدر وى را «عبدالرحيم» ذكر كرده است. كنيه‌هاى او را ابوالمعالى و ابوعبداللّه نوشته‌اند و به سبب عهده‌دارى منصب خطابت در دمشق و مصر او را خطيب دمشق و خطيب مصرى نيز گفته‌اند. در برخى منابع، خطيب قزوينى را از خاندان ابودلف عجلى (متوفى 226)، اديب، شاعر، موسيقى‌دان و از اميران دوره عباسيان، دانسته‌اند. خاندان ابودلف به دليل شورش بر خلافت عباسيان، به طبرستان و قزوين كوچ كردند. از بازماندگان اين خاندان در قزوين عبدالكريم رافعى قزوينى، مؤلف كتاب «التدوين في أخبار قزوين» (متوفى 623) بود كه با خانواده خطيب قزوينى نسبت خويشاوندى داشت. | نام وى در تمام منابع، «محمد» آمده، ولى [[خواند‌میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین|خواندمير]] نام او را محمود و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] در يك جا نام پدر وى را «عبدالرحيم» ذكر كرده است. كنيه‌هاى او را ابوالمعالى و ابوعبداللّه نوشته‌اند و به سبب عهده‌دارى منصب خطابت در دمشق و مصر او را خطيب دمشق و خطيب مصرى نيز گفته‌اند. در برخى منابع، خطيب قزوينى را از خاندان ابودلف عجلى (متوفى 226)، اديب، شاعر، موسيقى‌دان و از اميران دوره عباسيان، دانسته‌اند. خاندان ابودلف به دليل شورش بر خلافت عباسيان، به طبرستان و قزوين كوچ كردند. از بازماندگان اين خاندان در قزوين عبدالكريم رافعى قزوينى، مؤلف كتاب «التدوين في أخبار قزوين» (متوفى 623) بود كه با خانواده خطيب قزوينى نسبت خويشاوندى داشت. | ||
خطيب قزوينى در شعبان 666ق، در موصل زاده شد. پدر و پدربزرگ خطيب نيز قاضى‌القضات بودند. معاصران خطيب؛ يعنى [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبى]]، ابن فضل‌اللّه عمرى، ابن وردى، صَفَدى، ابن نُباته، يافعى، سُبْكى، اسنوى، محمد بن رافع سلامى و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] از وى ياد كرده‌اند. به تصريح ابن وردى، نويسندگان معاصر خطيب قزوينى نسبت به ذكر جزئيات زندگانى او احساس نياز نكرده‌اند و ازاين‌رو آگاهى ما از زندگانى وى چندان فراوان نيست. | خطيب قزوينى در شعبان 666ق، در موصل زاده شد. پدر و پدربزرگ خطيب نيز قاضى‌القضات بودند. معاصران خطيب؛ يعنى [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبى]]، ابن فضل‌اللّه عمرى، ابن وردى، صَفَدى، ابن نُباته، يافعى، سُبْكى، اسنوى، محمد بن رافع سلامى و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] از وى ياد كرده‌اند. به تصريح ابن وردى، نويسندگان معاصر خطيب قزوينى نسبت به ذكر جزئيات زندگانى او احساس نياز نكرده‌اند و ازاين‌رو آگاهى ما از زندگانى وى چندان فراوان نيست. | ||
خطيب نزد پدرش دانش اندوخت و دانش‌هاى رايج عصر خود را از منقول و معقول نزد شمس‌الدين | == تحصیلات == | ||
خطيب نزد پدرش دانش اندوخت و دانش‌هاى رايج عصر خود را از منقول و معقول نزد [[شمس‌الدين اَيْكى]]، [[شهاب‌الدين اَربِلى]]، شيخ عزالدين فاروثى و ديگران فراگرفت. او از فاروثى و ديگران حديث نيز نقل كرده است. خطيب قزوينى به گفته تمام منابع، شافعى و به‌تصريح [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، اشعرى‌مسلك بوده است. خطيب را فردى ذوالفنون، علامه، جامع معقول و منقول، امام در بلاغت و استاد در فقه، لغت، تدريس و خطابت معرفى كرده‌اند. | |||
از جمله شاگردان خطيب در علوم بلاغى، ابن فضل‌اللّه و بهاءالدين سُبْكى بوده‌اند. سبکى، «تلخيص المفتاح» خطيب قزوينى را نيز روايت كرده است. بسيارى نيز نزد خطيب اصول فقه آموختند. خطيب از مشايخ اجازه [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و ابوعبداللّه ابن مرزوق نيز بوده است. بِرْزالى نيز از خطيب حديث نقل كرده است. | از جمله شاگردان خطيب در علوم بلاغى، ابن فضل‌اللّه و بهاءالدين سُبْكى بوده‌اند. سبکى، «تلخيص المفتاح» خطيب قزوينى را نيز روايت كرده است. بسيارى نيز نزد خطيب اصول فقه آموختند. خطيب از مشايخ اجازه [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و ابوعبداللّه ابن مرزوق نيز بوده است. بِرْزالى نيز از خطيب حديث نقل كرده است. | ||
| خط ۴۷: | خط ۶۵: | ||
در 724 قاضى‌القضاتى شام به خطيب قزوينى پيشنهاد شد، اما به سبب بدهى‌هاى فراوان خطيب و كردار زشت فرزندش عبداللّه، او را براى اين شغل مناسب نديدند. البته ملك ناصر محمد بن قلاوون، حاكم وقت، با پرداخت بدهى‌هاى خطيب كه سى هزار يا صد هزار درهم بود و صدور دستور براى ماندن فرزندش در مصر، در رجب 724 خطيب را به قاضى‌القضاتى شام برگزيد. خطيب در اين سمت به يارى فقيران شتافت و دارایى‌هاى اوقاف را صرف آنان كرد. وى همزمان در مدارس عادليه و غزاليه نيز به تدريس پرداخت. | در 724 قاضى‌القضاتى شام به خطيب قزوينى پيشنهاد شد، اما به سبب بدهى‌هاى فراوان خطيب و كردار زشت فرزندش عبداللّه، او را براى اين شغل مناسب نديدند. البته ملك ناصر محمد بن قلاوون، حاكم وقت، با پرداخت بدهى‌هاى خطيب كه سى هزار يا صد هزار درهم بود و صدور دستور براى ماندن فرزندش در مصر، در رجب 724 خطيب را به قاضى‌القضاتى شام برگزيد. خطيب در اين سمت به يارى فقيران شتافت و دارایى‌هاى اوقاف را صرف آنان كرد. وى همزمان در مدارس عادليه و غزاليه نيز به تدريس پرداخت. | ||
به گفته [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]]، در 726، مسجد دمشق سيزده امام جماعت داشت و خطيب، امام جماعت شافعيان و مقدّم بر همه بود و در دارالخطابه سكنا گزيده بود. در جمادى‌الآخره 727، خطيب قزوينى قاضى‌القضات مصر شد و يازده سال در اين سمت ماند و در مدارس ناصريه، صالحيه و دارالحديث الكاملية مصر نيز به تدريس پرداخت. به تعبير [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، خطيب بيشتر شبيه وزير بود تا قاضى؛ زيرا آنچه مى‌خواست، نزد سلطان عملى مى‌كرد. در سال‌هاى قاضى‌القضاتى خطيب، كردار نادرست فرزند خطيب، عبداللّه، به جايى رسيد كه مردم نزد سلطان از او شكايت كردند و به همين سبب سلطان در 738، خطيب قزوينى را از سمت قاضى‌القضاتى مصر عزل كرد. به گفته ابن وردى، خانه خطيب قزوينى در مصر كه بيش از يك ميليون درهم ارزش داشت، مصادره شد. خطيب پس از عزل، به‌عنوان قاضى و جانشين شهاب‌الدين محمد اربلى راهى شام شد، ولى پس از مدتى فلج شد و بر اثر بيمارى درگذشت. به هنگام بيمارى خطيب، فرزندش بدرالدين محمد عهده‌دار كارهاى او بود. بيشتر منابع، درگذشت وى را در 15 جمادى‌الاولى 739 در 73 سالگى و در دمشق دانسته‌اند.ابن فضل‌للّه عمرى سن او را هنگام وفات 74 نوشته است. ابن تغرى بردى نيمه جمادى‌الآخره 739 را تاريخ درگذشت وى ذكر كرده است. پيكر خطيب قزوينى را با شكوه بسيار تشييع كردند و در مقبره صوفيه در دمشق به خاک سپردند. | به گفته [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]]، در 726، مسجد دمشق سيزده امام جماعت داشت و خطيب، امام جماعت شافعيان و مقدّم بر همه بود و در دارالخطابه سكنا گزيده بود. در جمادى‌الآخره 727، خطيب قزوينى قاضى‌القضات مصر شد و يازده سال در اين سمت ماند و در مدارس ناصريه، صالحيه و دارالحديث الكاملية مصر نيز به تدريس پرداخت. به تعبير [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، خطيب بيشتر شبيه وزير بود تا قاضى؛ زيرا آنچه مى‌خواست، نزد سلطان عملى مى‌كرد. در سال‌هاى قاضى‌القضاتى خطيب، كردار نادرست فرزند خطيب، عبداللّه، به جايى رسيد كه مردم نزد سلطان از او شكايت كردند و به همين سبب سلطان در 738، خطيب قزوينى را از سمت قاضى‌القضاتى مصر عزل كرد. | ||
== وفات == | |||
به گفته ابن وردى، خانه خطيب قزوينى در مصر كه بيش از يك ميليون درهم ارزش داشت، مصادره شد. خطيب پس از عزل، به‌عنوان قاضى و جانشين شهاب‌الدين محمد اربلى راهى شام شد، ولى پس از مدتى فلج شد و بر اثر بيمارى درگذشت. به هنگام بيمارى خطيب، فرزندش بدرالدين محمد عهده‌دار كارهاى او بود. بيشتر منابع، درگذشت وى را در 15 جمادى‌الاولى 739 در 73 سالگى و در دمشق دانسته‌اند.ابن فضل‌للّه عمرى سن او را هنگام وفات 74 نوشته است. ابن تغرى بردى نيمه جمادى‌الآخره 739 را تاريخ درگذشت وى ذكر كرده است. پيكر خطيب قزوينى را با شكوه بسيار تشييع كردند و در مقبره صوفيه در دمشق به خاک سپردند. | |||
خطيب قزوينى علاوه بر عبداللّه و بدرالدين محمد، دو فرزند ديگر به نام‌هاى عبدالرحيم تاج‌الدين و عبدالكريم صدرالدين داشت كه هر دو به خطابت و تدريس اشتغال داشتند. | خطيب قزوينى علاوه بر عبداللّه و بدرالدين محمد، دو فرزند ديگر به نام‌هاى عبدالرحيم تاج‌الدين و عبدالكريم صدرالدين داشت كه هر دو به خطابت و تدريس اشتغال داشتند. | ||
== آثار== | == آثار== | ||
#تلخيص المفتاح (تلخيصى است از باب سوم مفتاح العلوم [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر|سكّاكى]] در علم بلاغت)؛ | #تلخيص المفتاح (تلخيصى است از باب سوم مفتاح العلوم [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر|سكّاكى]] در علم بلاغت)؛ | ||
#الإيضاح (آن را إيضاح التلخيص و الإيضاح في المعاني و البيان نيز گفته‌اند)؛ | #الإيضاح (آن را إيضاح التلخيص و الإيضاح في المعاني و البيان نيز گفته‌اند)؛ | ||