المعرفة و التاريخ: تفاوت میان نسخه‌ها

'''المعرفة و التاريخ'''، اثر یعقوب بن سفیان فسوی، کتابی است سه جلدی، به زبان عربی با موضوع تراجم و تاریخ اسلام. این اثر به تحقیق اکرم ضیاء عمری رسیده و مؤسسه الرساله آن را چاپ کرده است.

ابن قیم جوزیه درباره این اثر گفته: کتابی است بزرگ، مشتمل بر دانشی فراوان و فوایدی بسیار. ابن کثیر نیز این اثر را از آثار مفید برشمرده است. علما به سماع آن اهتمام ورزیده و از میان مصنفین بزرگ، آنان که آن را سماع نموده‌اند، عبارتند از: خطیب بغدادی و عبدالرحمن بن جوزی و ابن عساکر و...<ref>ر.ک: مقدمه تحقیق، ج1، ص22</ref>.

سمعانی اکثر این کتاب را بر ابوالفتوح عبدالله بن علی بن سهل بن عباس خرگوشی خوانده است. اهتمام علما به تاریخ یعقوب تا دوران‌ متأخر هم وجود داشته و برخی از عالمان برای نقل مطالبش اجازه دریافت می‌کنند؛ مثلا محمد بن سلیمان مغربی ردانی، متوفی 1094ق، اجازه‌اش به روایت این اثر را ذکر می‌کند و سندش را تا خطیب بغدادی از محمد بن حسین بن قطان از عبدالله بن جعفر بن درستویه از یعقوب فسوی بالا می‌برد<ref>ر.ک: همان، ج1، ص23</ref>.

سپس عهد مدنی در این جلد از کتاب بیان می‌شود که در آن، اتخاذ هجرت به عنوان شروع تاریخ اسلامی، و تاریخ ازدواج آن حضرت(ص) با عایشه و ازدواج علی(ع) با فاطمه زهرا(س) بیان می‌شود. پس از آن فرزندان آن حضرت از وی و تعداد غزواتش و نام‌های برخی از آنها، جدولی که نام‌های شهدای بدر در آن آمده و تواریخ بدر و احد و بدر موعد و خندق و تاریخ خروج آن حضرت به سمت حدیبیه و تاریخ فتح مکه و هزیمت مسلمانان در ابتدای غزوه حنین و رسیدن وفد تمیم به مدینه و... ارائه شده است. مغازی در تاریخش موضوعاتی دیگر در سیره آن حضرت را نیز بیان کرده؛ مانند: بیان اوصاف آن حضرت(ص) و دلایل نبوت و خاتم‌الانبیا بودن ایشان، صفتشان نزد یهود و بشارت‌ عیسی بن مریم(ع) و قصه اسلام سلمان فارسی و برخی معجزات و بشارت آن حضرت صحابه را به فتوح و... پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص24-26</ref>.

پس از بیان مطالبی درباره سه نفر پیشین، نویسنده به بیان مطالبی درباره امیر مؤمنان، علی بن ابی‌طالب(ع) می‌پردازد. در این بخش، عمر ایشان در هنگامی که در غزوه بدر حضور داشتند، تحذیر عبدالله بن سلام علی را از رفتن به عراق، بیان حدیث نبوی در تحذیر صحابه از فتنه‌ها، کشته شدن طلحه به دست مروان در روز جمل، کثرت تصدق زبیر و کشته شدنش در روز جمل، تاریخ واقعه صفین و اخبار آن و برخی کشتگان آن، بیان تعداد دو سپاه و برخی اخبار آن، زنده بودن عمار در صفین و میزان عمر او، بیان وقایع مربوط به واقعه نهروان، تعداد خوارج در نهروان، احادیث نبوی و اقوال صحابه در بیان فضایل آن حضرت(ع)، زهد ایشان تا جایی که شمشیرش را هم فروخت، منتظر شهادت بودنش، تاریخ شهادت آن حضرت و بیان عمرش و اینکه در زمان بدر و فتح مکه چند ساله بود، بیان وقایع مربوط به شهادت آن حضرت و نماز خواندن امام حسن بر ایشان ، بیان محاوره میان زهری و عبدالملک درباره وجود خون زیر هر سنگی که در بیت‌المقدس در صبح روز شهادت ایشان از زمین برداشته می‌شد و... بیان می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص26-34</ref>.