۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الحبل المتين في إحكام أحكام الدين: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'مىش' به 'می‌ش'
جز (جایگزینی متن - 'هاند' به 'هاند') |
جز (جایگزینی متن - 'مىش' به 'می‌ش') |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
مؤلف تمام احادیث را از جهت وضعیت راویان بررسى کرده و در سه دسته: صحاح، حسان و موثقات قرار داده است. او خود در حاشیه «ختام» مىنویسد: آنچه در ارزیابى روایات صحیح، حسن یا موثق شمرده شده است بر پایه نظرات و مبانى خودم مىباشد که پس از تلاش و تتبع به این نتایج دست یازیده‌ام. و چه‌بسا دیگران با این ارزیابى موافق نباشند <ref>ر.ک: غلامعلی، مهدی، ص54</ref>. تعداد این احادیث بالغ‌بر 1580 حدیث غیرتکراری می‌باشد <ref>ر.ک: مقدمه تحقیق، ص5</ref>. | مؤلف تمام احادیث را از جهت وضعیت راویان بررسى کرده و در سه دسته: صحاح، حسان و موثقات قرار داده است. او خود در حاشیه «ختام» مىنویسد: آنچه در ارزیابى روایات صحیح، حسن یا موثق شمرده شده است بر پایه نظرات و مبانى خودم مىباشد که پس از تلاش و تتبع به این نتایج دست یازیده‌ام. و چه‌بسا دیگران با این ارزیابى موافق نباشند <ref>ر.ک: غلامعلی، مهدی، ص54</ref>. تعداد این احادیث بالغ‌بر 1580 حدیث غیرتکراری می‌باشد <ref>ر.ک: مقدمه تحقیق، ص5</ref>. | ||
او در ابتداى هر باب، تمام احادیث صحیح را ذیل عنوان «من الصحاح» آورده و سپس با عنوان «من الحسان» احادیث حَسَن و آنگاه احادیث موثق را ذیل عنوان «من الموثقات» می‌آورد. در بیشتر مباحث، دو عنوان نخست آمدهاند و گاهى نیز هر سه عنوان دیده | او در ابتداى هر باب، تمام احادیث صحیح را ذیل عنوان «من الصحاح» آورده و سپس با عنوان «من الحسان» احادیث حَسَن و آنگاه احادیث موثق را ذیل عنوان «من الموثقات» می‌آورد. در بیشتر مباحث، دو عنوان نخست آمدهاند و گاهى نیز هر سه عنوان دیده می‌شود<ref>ر.ک: غلامعلی، مهدی، همان، ص55-54</ref>. | ||
شیخ بهایى بیشتر به دنبال بیان روایات فقهى است. و بیان مباحث رجالى را خارج از چارچوب کتاب مىداند؛ ازاین‌رو، مسائل رجالى را در حاشیه یاد کرده است. مىدانیم که از بایستههاى مباحث فقهى، تمسک یا طرد یک روایت است. بنابراین، گاهى در متنِ مباحث نیز مؤلف ناگزیر است که وجه ضعف روایت یا قوّت آن را تبیین کند. در مواردى اندک، توصیفاتى مختصر درباره یک راوى را ضرورى مىداند؛ برای مثال، ذیل صحیحه زراره که از امام باقر علیه‌السلام مىپرسد: «شما از کجا دانستید و به چه دلیل می‌گویید که مسح سر، تنها به بخشی از سر اختصاص دارد و نه به همه آن؟» در دفاع از شخصیت زراره و عدم سوءنیت یا جسارت وى، به‌طور مفصل مطالبى را ایراد مىکند. از نکات بارز مطالب رجالى مؤلف آن است که وى به بررسى طرق، اهتمام ویژه داشته و گاهی نیز در توثیقات اجتهاد مىکند. در مواردى هم خواننده را به دیگر آثار خود همانند تعلیقاتش بر خلاصة الأقوال یا حاشیه بر کتاب من لا یحضره الفقیه و تهذيب الأحکام ارجاع مىدهد<ref>ر.ک: غلامعلی، مهدی، همان، ص55</ref>. | شیخ بهایى بیشتر به دنبال بیان روایات فقهى است. و بیان مباحث رجالى را خارج از چارچوب کتاب مىداند؛ ازاین‌رو، مسائل رجالى را در حاشیه یاد کرده است. مىدانیم که از بایستههاى مباحث فقهى، تمسک یا طرد یک روایت است. بنابراین، گاهى در متنِ مباحث نیز مؤلف ناگزیر است که وجه ضعف روایت یا قوّت آن را تبیین کند. در مواردى اندک، توصیفاتى مختصر درباره یک راوى را ضرورى مىداند؛ برای مثال، ذیل صحیحه زراره که از امام باقر علیه‌السلام مىپرسد: «شما از کجا دانستید و به چه دلیل می‌گویید که مسح سر، تنها به بخشی از سر اختصاص دارد و نه به همه آن؟» در دفاع از شخصیت زراره و عدم سوءنیت یا جسارت وى، به‌طور مفصل مطالبى را ایراد مىکند. از نکات بارز مطالب رجالى مؤلف آن است که وى به بررسى طرق، اهتمام ویژه داشته و گاهی نیز در توثیقات اجتهاد مىکند. در مواردى هم خواننده را به دیگر آثار خود همانند تعلیقاتش بر خلاصة الأقوال یا حاشیه بر کتاب من لا یحضره الفقیه و تهذيب الأحکام ارجاع مىدهد<ref>ر.ک: غلامعلی، مهدی، همان، ص55</ref>. | ||
واژگان نامأنوس و کم‌کاربرد، در احادیث فقهى، کمتر از دیگر احادیث به چشم مىخورد، چراکه بیشتر آنها، بیان‌گر دستورالعملهاى روزمره هستند. اما به فراخور موضوعات فقهى، لغاتى دیده | واژگان نامأنوس و کم‌کاربرد، در احادیث فقهى، کمتر از دیگر احادیث به چشم مىخورد، چراکه بیشتر آنها، بیان‌گر دستورالعملهاى روزمره هستند. اما به فراخور موضوعات فقهى، لغاتى دیده می‌شود که خواننده، معانى لغوى یا اصطلاحى آنها را نمىداند. شیخ بهاءالدین در شرح احادیث به این نکته توجه داشته است و سعى کرده تا بعضى از واژگان را توصیف کند؛ برای نمونه، او واژگانى همچون الاسدال، الذقن، القصاص؛ التور، الکعب و... را تبیین کرده است. روش مؤلف در تبیین، گاه بیان اجمالى معناى واژه است و گاهى نیز مؤلف به مباحث فقه‌اللغة واژه‌ای مىپردازد؛ برای مثال معانى چهارگانه «کعب» را بیان مىکند و سپس به‌‌صورت مفصل به بررسى یکایک معانى آنها و تطور معانی پرداخته و در پایان قول مختارش را تبیین می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>. | ||
مؤلف ارجمند به‌ندرت در مباحث ادبی به اقوال دانشمندان اشاره مىکند، و در اینجا نیز همان مبناى پیش‌گفته در اربعین حدیث را دنبال کرده و چنانچه اقوال دانشمندان با سخنان معصومان سازگار نباشد، گفتههاى دانشمندان را نادرست مىداند. برای نمونه، در معناى باء در آیه شریفه: «اِمْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ» (سوره مائده آیه 6)، امام باقر(ع) آن را براى تبعیض مىداند، و حال‌آنکه نحویان و مفسران اهل‌سنت معناى آن را براى «الصاق» مىپندارند. [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] این گمان را ابتدا این‌چنین ردّ مىکند: «به کلام کسی که «باء» را در اینجا تنها به معنای الصاق می‌داند، توجه نمی‌شود» و آنگاه مىنویسد: سیبویه در هفده جا از کتابش تصریح کرده که «باء» به معناى تبعیض، در لغت عرب نیامده است و حال‌آنکه اَصمعى، شدیداً اصرار دارد که «باء» به معناى تبعیض استعمال مىگردد و حال‌آنکه اصمعى بیشتر و بهتر از سیبویه به کلمات عرب و مقاصد آنها آگاه است؛ بنابراین، بسیارى از نحویون با اَصمعى همداستان شده و «باء» در آیه شریفه: «عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اَللّهِ» (سوره انسان، آیه 6) را نیز تبعیضیه خواندهاند. و سپس مىافزاید که روایت امام باقر(ع) براى نحویون حجت است و کفایت مىکند<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>. | مؤلف ارجمند به‌ندرت در مباحث ادبی به اقوال دانشمندان اشاره مىکند، و در اینجا نیز همان مبناى پیش‌گفته در اربعین حدیث را دنبال کرده و چنانچه اقوال دانشمندان با سخنان معصومان سازگار نباشد، گفتههاى دانشمندان را نادرست مىداند. برای نمونه، در معناى باء در آیه شریفه: «اِمْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ» (سوره مائده آیه 6)، امام باقر(ع) آن را براى تبعیض مىداند، و حال‌آنکه نحویان و مفسران اهل‌سنت معناى آن را براى «الصاق» مىپندارند. [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] این گمان را ابتدا این‌چنین ردّ مىکند: «به کلام کسی که «باء» را در اینجا تنها به معنای الصاق می‌داند، توجه نمی‌شود» و آنگاه مىنویسد: سیبویه در هفده جا از کتابش تصریح کرده که «باء» به معناى تبعیض، در لغت عرب نیامده است و حال‌آنکه اَصمعى، شدیداً اصرار دارد که «باء» به معناى تبعیض استعمال مىگردد و حال‌آنکه اصمعى بیشتر و بهتر از سیبویه به کلمات عرب و مقاصد آنها آگاه است؛ بنابراین، بسیارى از نحویون با اَصمعى همداستان شده و «باء» در آیه شریفه: «عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اَللّهِ» (سوره انسان، آیه 6) را نیز تبعیضیه خواندهاند. و سپس مىافزاید که روایت امام باقر(ع) براى نحویون حجت است و کفایت مىکند<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
هم‌چنین بر شارح روایات فقهى لازم است تمام مطالبى را که در لایههاى زیرین روایات مربوط به افعال عباد نهفته است، را تبیین کند؛ برای نمونه، در همین باب شیخ بهایى با بررسى دو حدیث، زمان غسل جمعه را چنین برداشت مىکند: و از حدیث پنجم و هشتم در این باب می‌توان دریافت که وقت غسل جمعه بعد از طلوع فجر تا قبل از زوال روز جمعه است...<ref>ر.ک: همان، ص59-58</ref>. | هم‌چنین بر شارح روایات فقهى لازم است تمام مطالبى را که در لایههاى زیرین روایات مربوط به افعال عباد نهفته است، را تبیین کند؛ برای نمونه، در همین باب شیخ بهایى با بررسى دو حدیث، زمان غسل جمعه را چنین برداشت مىکند: و از حدیث پنجم و هشتم در این باب می‌توان دریافت که وقت غسل جمعه بعد از طلوع فجر تا قبل از زوال روز جمعه است...<ref>ر.ک: همان، ص59-58</ref>. | ||
استخراج احکام خمسه تکلیفیه، وظیفه اصلى شارح روایت فقهى است. این ویژگى در سرتاسر حبل‌المتین دیده | استخراج احکام خمسه تکلیفیه، وظیفه اصلى شارح روایت فقهى است. این ویژگى در سرتاسر حبل‌المتین دیده می‌شود. گاهى مطلب بسیار روشن و تقریباً مورد اتفاق است؛ بنابراین، نیازى به شرح کامل و بیان نکات گوناگون نیست؛ برای نمونه، در بحث «مکان مصلى» دو حدیث آمده است: «لَا تُصَلَّى الْمَکتُوبَة فی الْکعبَة»؛ داخل خانه کعبه، خواندن نماز فریضه روا نیست، و «لا تصلح صلاه المکتوبه فی جوف الکعبه»؛ خواندن نماز فریضه در درون خانه کعبه، سزاوار نیست. شیخ بهایى در متنى موجز چنین مىنویسد: آنچه این دو حدیث در ممنوعیت خواندن نماز واجب در کعبه در بر دارند، در نزد بیشتر امامیه تنها بر کراهت دلالت دارد<ref>ر.ک: همان، ص59</ref>. | ||
مؤلف در شرح حدیث پنجم همین فصل، به این پرسش که: آیا خواندن نماز جلوتر از ضریح معصوم جایز است؟ پاسخ مفصلی را بیان داشته است. این شیوه متعارف نویسنده در تمام کتاب دیده می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>. | مؤلف در شرح حدیث پنجم همین فصل، به این پرسش که: آیا خواندن نماز جلوتر از ضریح معصوم جایز است؟ پاسخ مفصلی را بیان داشته است. این شیوه متعارف نویسنده در تمام کتاب دیده می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>. | ||