۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''الحبل المتين في إحكام أحكام الدين'''، تألیف فقیه شیعه بهاءالدین محمد بن حسین عاملی (متوفی 1031ق) مشهور به شیخ بهایی، حاوی برگزیدهای از احادیث معتبر کتب اربعه در راستای استنباط احکام شرعی است. این کتاب به زبان عربی در دو جلد با تحقیق سید بلاسم موسوی حسینی منتشر شده است. | '''الحبل المتين في إحكام أحكام الدين'''، تألیف فقیه شیعه [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|بهاءالدین محمد بن حسین عاملی]] (متوفی 1031ق) مشهور به [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]]، حاوی برگزیدهای از احادیث معتبر کتب اربعه در راستای استنباط احکام شرعی است. این کتاب به زبان عربی در دو جلد با تحقیق سید بلاسم موسوی حسینی منتشر شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
کتاب شریف حبل المتین از شهیرترین کتب شیخ بهایی در سبک فقه مأثور است. در این کتاب، احادیث معتبر در دو باب «طهارة» و «صلاة» گردآورى و بررسى شده است. برخی از عبارات نویسنده حاکی از آن است که هدف وی نگارش کتابی مشتمل بر تمامی ابواب فقه بوده است، ولی جز کتاب طهارت و صلاة را از او نمییابیم. ظاهراً شرایط حاکم بر زمانش فرصت تکمیل خواسته و محقق کردن آرزوی مطلوب را به او نداده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص6</ref>. | کتاب شریف حبل المتین از شهیرترین کتب [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] در سبک فقه مأثور است. در این کتاب، احادیث معتبر در دو باب «طهارة» و «صلاة» گردآورى و بررسى شده است. برخی از عبارات نویسنده حاکی از آن است که هدف وی نگارش کتابی مشتمل بر تمامی ابواب فقه بوده است، ولی جز کتاب طهارت و صلاة را از او نمییابیم. ظاهراً شرایط حاکم بر زمانش فرصت تکمیل خواسته و محقق کردن آرزوی مطلوب را به او نداده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص6</ref>. | ||
مؤلف بر این باور است که گلچینى از احادیث معتبر را که براى استنباط احکام مفید هستند، از کتب اربعه برگزیده است. اگرچه نگاه نویسنده شرح حدیث نیست، اما به تبع مشکلاتى که در سر راه فهم روایات پیش مىآید، او لازم دیده که بخشى از آنها را تبیین کند، چنانچه در توصیف اثرش مىنویسد: این کتاب خلاصهای از روایات راویان شیعه را در بر دارد که با اسنادی صحیح از معصومان گزارش شده است. این کتاب گنجینهای از روایات صحیح و حَسَن و دریایی آکنده از مرواریدها و مرجانهای درخشان روایات است که تفسیر مبانی و تقریر معانی و بیان نکات و توضیح مغلقات، آن را در برگرفته است و... <ref>ر.ک: غلامعلی، مهدی، ص54؛ مقدمه دوم مؤلف، ص40</ref>. | مؤلف بر این باور است که گلچینى از احادیث معتبر را که براى استنباط احکام مفید هستند، از کتب اربعه برگزیده است. اگرچه نگاه نویسنده شرح حدیث نیست، اما به تبع مشکلاتى که در سر راه فهم روایات پیش مىآید، او لازم دیده که بخشى از آنها را تبیین کند، چنانچه در توصیف اثرش مىنویسد: این کتاب خلاصهای از روایات راویان شیعه را در بر دارد که با اسنادی صحیح از معصومان گزارش شده است. این کتاب گنجینهای از روایات صحیح و حَسَن و دریایی آکنده از مرواریدها و مرجانهای درخشان روایات است که تفسیر مبانی و تقریر معانی و بیان نکات و توضیح مغلقات، آن را در برگرفته است و... <ref>ر.ک: غلامعلی، مهدی، ص54؛ مقدمه دوم مؤلف، ص40</ref>. | ||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
واژگان نامأنوس و کمکاربرد، در احادیث فقهى، کمتر از دیگر احادیث به چشم مىخورد، چراکه بیشتر آنها، بیانگر دستورالعملهاى روزمره هستند. اما به فراخور موضوعات فقهى، لغاتى دیده مىشود که خواننده، معانى لغوى یا اصطلاحى آنها را نمىداند. شیخ بهاءالدین در شرح احادیث به این نکته توجه داشته است و سعى کرده تا بعضى از واژگان را توصیف کند؛ برای نمونه، او واژگانى همچون الاسدال، الذقن، القصاص؛ التور، الکعب و... را تبیین کرده است. روش مؤلف در تبیین، گاه بیان اجمالى معناى واژه است و گاهى نیز مؤلف به مباحث فقهاللغة واژهای مىپردازد؛ برای مثال معانى چهارگانه «کعب» را بیان مىکند و سپس بهصورت مفصل به بررسى یکایک معانى آنها و تطور معانی پرداخته و در پایان قول مختارش را تبیین میکند<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>. | واژگان نامأنوس و کمکاربرد، در احادیث فقهى، کمتر از دیگر احادیث به چشم مىخورد، چراکه بیشتر آنها، بیانگر دستورالعملهاى روزمره هستند. اما به فراخور موضوعات فقهى، لغاتى دیده مىشود که خواننده، معانى لغوى یا اصطلاحى آنها را نمىداند. شیخ بهاءالدین در شرح احادیث به این نکته توجه داشته است و سعى کرده تا بعضى از واژگان را توصیف کند؛ برای نمونه، او واژگانى همچون الاسدال، الذقن، القصاص؛ التور، الکعب و... را تبیین کرده است. روش مؤلف در تبیین، گاه بیان اجمالى معناى واژه است و گاهى نیز مؤلف به مباحث فقهاللغة واژهای مىپردازد؛ برای مثال معانى چهارگانه «کعب» را بیان مىکند و سپس بهصورت مفصل به بررسى یکایک معانى آنها و تطور معانی پرداخته و در پایان قول مختارش را تبیین میکند<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>. | ||
مؤلف ارجمند بهندرت در مباحث ادبی به اقوال دانشمندان اشاره مىکند، و در اینجا نیز همان مبناى پیشگفته در اربعین حدیث را دنبال کرده و چنانچه اقوال دانشمندان با سخنان معصومان سازگار نباشد، گفتههاى دانشمندان را نادرست مىداند. برای نمونه، در معناى باء در آیه شریفه: «اِمْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ» (سوره مائده آیه 6)، امام باقر(ع) آن را براى تبعیض مىداند، و حالآنکه نحویان و مفسران اهلسنت معناى آن را براى «الصاق» مىپندارند. شیخ بهایی این گمان را ابتدا اینچنین ردّ مىکند: «به کلام کسی که «باء» را در اینجا تنها به معنای الصاق میداند، توجه نمیشود» و آنگاه مىنویسد: سیبویه در هفده جا از کتابش تصریح کرده که «باء» به معناى تبعیض، در لغت عرب نیامده است و حالآنکه اَصمعى، شدیداً اصرار دارد که «باء» به معناى تبعیض استعمال مىگردد و حالآنکه اصمعى بیشتر و بهتر از سیبویه به کلمات عرب و مقاصد آنها آگاه است؛ بنابراین، بسیارى از نحویون با اَصمعى همداستان شده و «باء» در آیه شریفه: «عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اَللّهِ» (سوره انسان، آیه 6) را نیز تبعیضیه خواندهاند. و سپس مىافزاید که روایت امام باقر(ع) براى نحویون حجت است و کفایت مىکند<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>. | مؤلف ارجمند بهندرت در مباحث ادبی به اقوال دانشمندان اشاره مىکند، و در اینجا نیز همان مبناى پیشگفته در اربعین حدیث را دنبال کرده و چنانچه اقوال دانشمندان با سخنان معصومان سازگار نباشد، گفتههاى دانشمندان را نادرست مىداند. برای نمونه، در معناى باء در آیه شریفه: «اِمْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ» (سوره مائده آیه 6)، امام باقر(ع) آن را براى تبعیض مىداند، و حالآنکه نحویان و مفسران اهلسنت معناى آن را براى «الصاق» مىپندارند. [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] این گمان را ابتدا اینچنین ردّ مىکند: «به کلام کسی که «باء» را در اینجا تنها به معنای الصاق میداند، توجه نمیشود» و آنگاه مىنویسد: سیبویه در هفده جا از کتابش تصریح کرده که «باء» به معناى تبعیض، در لغت عرب نیامده است و حالآنکه اَصمعى، شدیداً اصرار دارد که «باء» به معناى تبعیض استعمال مىگردد و حالآنکه اصمعى بیشتر و بهتر از سیبویه به کلمات عرب و مقاصد آنها آگاه است؛ بنابراین، بسیارى از نحویون با اَصمعى همداستان شده و «باء» در آیه شریفه: «عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اَللّهِ» (سوره انسان، آیه 6) را نیز تبعیضیه خواندهاند. و سپس مىافزاید که روایت امام باقر(ع) براى نحویون حجت است و کفایت مىکند<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>. | ||
تبلور اصلى کتاب حبلالمتین، مباحث مهم فقهى است. مؤلف، توانمندى خود را در فقاهت و فهم دقیق روایت به نمایش گذاشته است. او براى استنباط احکام الهى گاه در رفع تعارض چند روایت مىکوشد و گاه بهناچار تسلیم روایتى ضعیف مىگردد و عمل اصحاب را جابر ضعف سند مىداند. و گاه برداشتهاى عالمان پیشین از روایتی را تأیید و یا رد مىکند. او – چنانکه لازمه مباحث فقهى است - گاهى روایاتى را بهعنوان دلیل یا مؤید استنباط خود ذکر مىکند<ref>ر.ک: همان، ص58</ref>. | تبلور اصلى کتاب حبلالمتین، مباحث مهم فقهى است. مؤلف، توانمندى خود را در فقاهت و فهم دقیق روایت به نمایش گذاشته است. او براى استنباط احکام الهى گاه در رفع تعارض چند روایت مىکوشد و گاه بهناچار تسلیم روایتى ضعیف مىگردد و عمل اصحاب را جابر ضعف سند مىداند. و گاه برداشتهاى عالمان پیشین از روایتی را تأیید و یا رد مىکند. او – چنانکه لازمه مباحث فقهى است - گاهى روایاتى را بهعنوان دلیل یا مؤید استنباط خود ذکر مىکند<ref>ر.ک: همان، ص58</ref>. | ||
خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
مؤلف در شرح حدیث پنجم همین فصل، به این پرسش که: آیا خواندن نماز جلوتر از ضریح معصوم جایز است؟ پاسخ مفصلی را بیان داشته است. این شیوه متعارف نویسنده در تمام کتاب دیده میشود<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>. | مؤلف در شرح حدیث پنجم همین فصل، به این پرسش که: آیا خواندن نماز جلوتر از ضریح معصوم جایز است؟ پاسخ مفصلی را بیان داشته است. این شیوه متعارف نویسنده در تمام کتاب دیده میشود<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>. | ||
شیخ بهایی نگارش کتاب حبل المتین را داخل بقعه مبارکه امام رضا(ع) پس از تعقیب نماز صبح جمعه هجدهم شوال 1007ق به اتمام رسانده تا ختم به سعادت شود و موردپذیرش آنحضرت واقع شود<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد2، ص496-495</ref>. | [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] نگارش کتاب حبل المتین را داخل بقعه مبارکه [[امام رضا(ع)]] پس از تعقیب نماز صبح جمعه هجدهم شوال 1007ق به اتمام رسانده تا ختم به سعادت شود و موردپذیرش آنحضرت واقع شود<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد2، ص496-495</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== |
ویرایش