۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۰۷: | خط ۲۰۷: | ||
'''ج) در علم كلام:''' | '''ج) در علم كلام:''' | ||
# «كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد»: اين كتاب كه در حدود سالهاى 690 تا 696ق، تأليف شده، شرحى است غير مزجى بر كتاب «تجريد الاعتقاد» خواجه نصير الدين طوسى. | |||
# «كشف الفوائد في شرح قواعد العقائد»: اين كتاب، شرحى است غير مزجى بر كتاب «قواعد العقائد» خواجه نصير الدين طوسى. | |||
# «منهاج الكرامة أو تاج الكرامة في إثبات الإمامة»: كتابى است در اثبات امامت حضرت على(ع) و رد امامت ديگران. | |||
# «نهج الحق و كشف الصدق»: در اين كتاب، در باره تمام اصول دين (توحيد، نبوت، امامت، عدل و معاد) بحث شده است، ليكن اكثر مطالب آن به بحث امامت اختصاص يافته و امامت حضرت على(ع)، اثبات و امامت ديگران، رد شده است. دو فصل پايانى كتاب، به رد مذهب اهل سنت از طريق طرح مباحث فقهى و اصولى اختصاص دارد. | |||
# «الباب الحادي عشر في أصول الدين»: هنگامى كه علامه، كتاب «مصباح المتهجد» شيخ طوسى را تلخيص نمود، بر ده باب آن، يك باب ديگر افزود و آن را به اصول دين اختصاص داد. اين باب، چون جامع مسائل اصول عقائد بود و مردم، بسيار به آن احتياج داشتند، خود مستقلا طبع گرديد و محققان، به شرح و تعليقه و ترجمه آن اهتمام ورزيدند و بعضى از اديبان آن را به نظم كشيدند. (علامه تهرانى، نزديك به 35 شرح و حاشيه براى آن ذكر مىكند). | |||
# «السعدية»: رسالهاى است مختصر، مشتمل بر اصول و فروع دين كه به درخواست سعد الدين، محمد ساوجى، وزير غازانخان و سلطان محمد خدابنده، نوشته شده است. علامه خود مىگويد: در رساله سعديه، آنچه را بايد مرجع هر عاقلى در اصول و فروع دين باشد، بيان كردم و ترك اين مطالب و مخالفت با آنها در هيچ حالى جايز نيست). | |||
# «كشف اليقين في فضائل أميرالمؤمنين(ع)»: اين كتاب كه نام ديگر آن، «منهاج اليقين» است، به درخواست سلطان محمد خدابنده، در سلطانيه نوشته شده است. | |||
# «استقصاء النظر في القضاء و القدر»: اين كتاب كه نام ديگر آن، «رساله بطلان الجبر» است، در پاسخ به درخواست سلطان محمد خدابنده، مبنى بر بيان ادلهاى در مورد اختيار انسان نوشته شده است. علماى اهل سنت، به رد اين كتاب پرداخته و شهيد قاضى نور الله شوشترى، كتاب «النور الأنور» و «النور الأزهر» را در دفاع از آن نوشته است. | |||
# «أنوار الملوك في شرح الياقوت»: اين كتاب، شرحى است غير مزجى بر كتاب «الياقوت» تأليف ابراهيم بن نوبخت، از متكلمان خاندان نوبختى. عميد الدين، پسر خواهر علامه، بر اين شرح، شرحى نوشته است. | |||
# «إيضاح مخالفة السنة لنص الكتاب و السنة»: اين كتاب، به روشى بديع، مخالفت اهل سنت با تمام آيات قرآن را بيان نموده است. از اين كتاب تنها جلد دوم به دست ما رسيده است كه شامل سوره آل عمران مىباشد. | |||
# «نظم البراهين في أصول الدين». | |||
# «معارج الفهم في شرح النظم»: اين كتاب، شرح كتاب «نظم البراهين في أصول الدين» است. | |||
# «الألفين الفارق بين الصدق و المين»: علامه، در اين كتاب كه به درخواست پسرش نوشته است، هزار دليل بر امامت حضرت على(ع) و هزار دليل بر رد مخالفان ذكر كرده است. اين كتاب، در اصل، مرتب نبوده و فخر المحققين آن را مرتب كرده و اكنون از هزار دليل دوم، تنها سى و اندى در دست است و احتمالا فخر المحققين به بيشتر از اين دسترسى نيافته است. اين كتاب، در سال 712ق، نوشته شده است. | |||
# «منهاج اليقين في أصول الدين»: ابن عتائقي، شرحى بر اين كتاب نوشته و آن را «الإيضاح و التبيين» ناميده است. | |||
# «الخلاصة في أصول الدين». | |||
# «نهاية المرام في علم الكلام»: عبد الحميد اعرجى، پسر خواهر علامه، در باره آن گفته است: هركس مىخواهد به نهايت علم كلام دسترسى يابد، به اين كتاب مراجعه كند. | |||
# «واجب الاعتقاد على جميع العباد»: كتابى است حاوى جميع مسائل اجماعى بين علماى شيعه اماميه، پيرامون آنچه اعتقاد به آن واجب است. شروح متعددى بر اين كتاب نوشته شده است كه از جمله آنها «تحصيل السداد» است. (الذريعه، 5 شرح براى اين كتاب ذكر نموده است). | |||
# «نهج المسترشدين في أصول الدين»: كتاب كلامى كوچكى است كه علامه آن را به درخواست پسرش نگارش نموده است. شروح بسيارى بر اين كتاب نوشته شده است (الذريعه، 9 شرح را نقل كرده است). از معروفترين شرحهايش، «إرشاد الطالبين إلى نهج المسترشدين»، تأليف فاضل مقداد مىباشد. | |||
# «الأربعين في أصول الدين». | |||
# «الأبحاث المفيدة في تحصيل العقيدة». | |||
# «خلق الأعمال». | |||
# «تسليك النفس إلى حضيرة القدس». | |||
# «التناسب بين الأشعرية و فرق السوفسطائي». | |||
# «مقصد الواصلين في أصول الدين». | |||
# «تنقيح قواعد الدين المأخوذ عن آل يس». | |||
# «منتهى الوصول إلى علمي الكلام و الأصول». | |||
# «منهاج الهداية». | |||
# «معراج الدراية». | |||
'''د) در علم منطق و فلسفه:''' | '''د) در علم منطق و فلسفه:''' | ||
# «بسط الإشارات في شرح الإشارات». | |||
# «الإشارات إلى معاني الإشارات». | |||
# «إيضاح المعضلات من شرح الإشارات»: در اين شرح، متن «اشارات» و شرح خواجه بر آن، هر دو، تبيين شده است. | |||
# «الأسرار الخفية في العلوم العقلية»: اين كتاب را علامه، به نام هارون بن شمس الدين جوينى (متوفاى سال 685ق) نوشته است و مشتمل بر منطق و طبيعيات و الهيات است. | |||
# «إيضاح المقاصد من حكمه عين القواعد»: متن اين كتاب، از كاتبى قزوينى، از علماى معاصر خواجه نصير الدين طوسى است و علامه آن را شرح كرده است. | |||
# «تحصيل الملخص»: تنها يك جلد از آن موجود است و مثل شرح براى «ملخص» فخر الدين رازى مىماند كه در حكمت و منطق نوشته شده است. | |||
# «حل المشكلات من كتاب التلويحات»: اين كتاب كه نام ديگرش، «كشف المشكلات من كتاب التلويحات» است، شرح كتاب «تلويحات» شيخ شهاب الدين سهروردى است. | |||
# «كشف الخطأ من كتاب الشفاء». | |||
# «مراصد التدقيق و مقاصد التحقيق»: كتابى است در سه موضوع منطق و طبيعيات و الهيات و نسخهاى از آن در دانشگاه تهران موجود است. | |||
# «المحاكمات بين شراح الإشارات». | |||
# «القواعد و المقاصد في المنطق و الطبيعي و الإلهي». | |||
# «تحرير الأبحاث في معرفة العلوم الثلاث (منطق، طبيعيات و إلهيات)». | |||
# «تنقيح الأبحاث في معرفة العلوم الثلاث». | |||
# «المباحث السنية و المعارضات النصيرية». | |||
# «إيضاح التلبيس من كلام الرئيس». | |||
# «الجوهر النضيد في شرح منطق التجريد». | |||
# «القواعد الجلية في شرح الشمسية»: شرحى است غير مزجى بر كتاب «الشمسية» كاتبى قزوينى كه علامه آن را در سن 30 سالگى؛ يعنى سال 677ق، نوشته است و مىتوان آن را مختصر علامه در منطق ناميد، زيرا او در هر علمى به نوشتن كتابهاى مختصر و متوسط و مفصل اقدام نموده است. | |||
# «آداب البحث». | |||
# «الدر المكنون في علم القانون». | |||
# «نهج العرفان في علم الميزان». | |||
# «نور المشرق في علم المنطق». | |||
'''ه) در علم تفسير:''' | '''ه) در علم تفسير:''' | ||
# «نهج الإيمان في تفسير القرآن». | |||
# «السر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز | |||
»: نام ديگر آن، «القول الوجيز في تفسير الكتاب العزيز» است. آنچه اكنون از اين كتاب موجود است، شامل سوره فاتحه و بقره مىباشد كه آن هم قبل از آيه مالك يوم الدين و آخر سوره بقره از آيه آمن الرسول را در بر ندارد. | |||
'''و) در علم حديث:''' | '''و) در علم حديث:''' | ||
# «استقصاء الاعتبار في تحرير معاني الأخبار»: علامه مىگويد: در اين كتاب، هر حديثى را كه به دست ما رسيده است ذكر كردهايم و در مورد آن بحث نمودهايم كه صحيح السند است يا نه و متنش متشابه است يا نه و آنگاه در باره مطالبى كه متن روايت، مشتمل بر آنهاست، مثل مطالب اصولى و ادبى و هر آنچه از متن استنباط مىشود، مثل احكام شرعى و غير آن تحقيق نمودهايم. | |||
# «مصابيح الأنوار»: اين كتاب، اكنون موجود نيست. | |||
# «الدر و المرجان في الأحاديث الصحاح». | |||
# «جامع الأخبار». | |||
# «شرح الكلمات الخمس»: پنج كلمه از حضرت على(ع) در جواب كميل بن زياد، در اين كتاب شرح داده شده است. | |||
# «مختصر شرح نهج البلاغه»: بعضى گفتهاند: اين كتاب، خلاصه شرح كمال الدين بن ميثم، استاد علامه، است. | |||
# «النهج الوضاح في الأحاديث الصحاح»: اين كتاب، اكنون موجود نيست. | |||
'''ز) در دعا:''' | '''ز) در دعا:''' | ||
# «منهاج الصلاح في اختصار المصباح»: اين كتاب، تلخيص «مصباح المتهجد» شيخ طوسى است و علامه آن را به خواهش وزير، عز الدين، محمد بن محمد قوهرى نوشته است. | |||
# «الأدعية الفاخرة عن الأئمة الطاهرة(ع)». | |||
'''ح) در علم رجال:''' | '''ح) در علم رجال:''' | ||
# «إيضاح الاشتباه في أسماء الرواة»: اين كتاب كه «إيضاح الاشتباه في ضبط تراجم الرجال» نيز ناميده شده است، در موضوع ضبط صحيح اسامى مختلف راويان مىباشد و در آن، به ترتيب حروف الفبا، اول، اسم خود شخص، سپس پدران او و در نهايت، شهر وى آمده است و براى رفع اشتباه، حركات حروف اسماء نيز ذكر شده است. | |||
# جد صاحب روضات، كتاب مزبور را به نظم كنونى كه در حروف دوم و سوم نيز ترتيب لحاظ شده است، منظم كرد و آن را «تقسيم الإفصاح» ناميد و شيخ علم الهدى، پسر محقق فيض، آن را تكميل نمود و «نضد الإيضاح» خواند. | |||
جد صاحب روضات، كتاب مزبور را به نظم كنونى كه در حروف دوم و سوم نيز ترتيب لحاظ شده است، منظم كرد و آن را «تقسيم الإفصاح» ناميد و شيخ علم الهدى، پسر محقق فيض، آن را تكميل نمود و «نضد الإيضاح» خواند. | # «خلاصة الأقوال في معرفة الرجال»: فصل اول اين كتاب، در مورد افراد مورد وثوق و اطمينان و فصل دوم آن، در مورد ضعفاء و كسانى است كه سخنشان مردود است يا علامه در باره آنها توقف نموده است. | ||
# «كشف المقال في معرفة الرجال»: اين كتاب، اكنون موجود نيست. | |||
'''ط) در علم نحو:''' | '''ط) در علم نحو:''' | ||
# «بسط الكافية»: كتابى است يك جلدى كه در آن، «شرح كافيه» خلاصه شده است. | |||
# «كشف المكنون من كتاب القانون»: اين كتاب، خلاصه شرح جزوليه در نحو است. | |||
# «المطالب العلية في علم العربية». | |||
# «المقاصد الوافية بفوائد القانون و الكافية»: در اين كتاب، بين كتاب «جزوليه» و «كافيه»، جمع شده و هر جا نياز به مثال بوده، امثلهاى اضافه گرديده است. | |||
# «لب الحكمة في النحو». | |||
'''ى) در تاريخ:''' | '''ى) در تاريخ:''' |
ویرایش