شرح حال محقق اردبیلی و معرفی تألیفات او: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محقق اردبیلی'''، به کوشش دفتر کنگره مقدس اردبیلی، مجموعه‌ای است دربردارنده چندین مقاله پیرامون ابعاد مختلف زندگانی علمی و معنوی محقق اردبیلی که به زبان فارسی نوشته شده است.

بخش‌های کتاب، ارتباط منطقی خاصی با یکدیگر نداشته و تقریبا هر بخش، نوشته یک نویسنده می‌باشد. بخش ششم، دربردارنده مجموعا شش مقاله در مورد محقق اردبیلی است.

در بخش نخست، به معرفی کتب تراجم و رجالی پرداخته شده که به شرح‌حال و گزارش جنبه‌های مختلف زندگی محقق اردبیلی مبادرت نموده‌اند. از جمله این کتب، عبارتند از: «[[روضة المتقين في شرح من‌لايحضره‌الفقيه|روضة المتقين]]» محمدتقی مجلسی (متوفی 1070ق)؛ «فائق المقال» احمد بن عبدالرضا (متوفی 1085ق)؛ «الزهر الربيع» سید جزائری؛ «حدائق المقربين» خاتون‌آبادی (متوفی1116ق)؛ «رياض السياحة» شیروانی (متوفی 1253ق) و..<ref>متن کتاب، ص7-113</ref>

فصل دوم: معرفی آثاری که منسوب به محقق اردبیلی است. البته اکثر کتاب‌های این بخش، اشتباها به مقدس اردبیلی نسبت داده شده و تعدادی از آن‌ها هم مردد است که آیا از آثار محقق اردبیلی است یا نه و بعضی عناوین نیز نام دوم یا سومی هستند برای شناخت کتاب‌های قطعی مقدس اردبیلی؛ بدین نحو که یک کتاب از مقدس اردبیلی یا دو یا چند نام در کتاب‌های شرح‌حال‌نگاری و کتاب‌شناسی ذکر شده است<ref>همان، ص153-154</ref>

بخش چهارم، رساله‌ای است نوشته حسن‌زاده مراغه‌ای، پیرامون «حديقة الشيعة» مقدس اردبیلی. این کتاب، از همان سال‌های تألیف، از میان کتاب‌های فارسی که در امامت و فضائل ائمه(ع) نگارش یافته، از شهرت و مقبولیت خاص و بسزایی برخوردار گشته است و نسخه‌های خطی فراوانی از آن در کتابخانه‌ها موجود است و در فهرست‌ها با عنوان‌های: «حديقة الشيعة في تفصيل أحوال النبي و الأئمة»، «حديقة الشيعة في أصول‌الدين» و «زبدة الشيعة في تفصيل أحوال النبي و الأئمة» معرفی شده است. این کتاب، شرح زندگانی پیامبر و ائمه(ع) و دفاع از حقانیت شیعه می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص311</ref>

درباره مقدس اردبیلی، بیش از بیست داستان، کرامت، حکایت، سلوک اخلاقی و... در کتب تراجم و شرح‌حال‌نگاری ذکر شده که ممکن است داستان را چند نفر از علما در کتاب‌هایشان به گونه‌های مختلف، نوشته باشند. نویسنده بدون تصرف، عین مطالبی را که نوشته‌اند، در بخش پنجم، تحت عنوان «داستان‌هایی از زندگی مقدس اردبیلی» آورده و خود به این نکته اشاره کرده که شاید برخی از این داستان‌ها، واقعیت نداشته باشد و یا مربوط به سایر علما بوده و به مرور زمان، به مقدس اردبیلی نسبت داده شده باشد. فهرست عناوین برخی از داستان‌ها به‌نحو اختصار عبارت است از: لباس شستن مقدس اردبیلی؛ بحث مقدس اردبیلی با مولی عبدالله تستری؛ یاری بیچارگان در قحطی؛ بخشش عمامه؛ اهمیت تحصیل علم؛ برنامه مطالعه مقدس اردبیلی؛ عدم صدور فعل مباح و مکروه؛ مراعات حقوق حیوانات؛ داستان مرکب و نامه و پیاده رفتن؛ نامه به شاهان و..<ref>ر.ک: همان، ص391</ref>

#:نویسنده در این مقاله به این نکته اشاره نموده که مقدس اردبیلی از جمله کسانی است که علی‌رغم شهرت فراوانی که داشته، به‌طور شایسته و سزاوار، شناخته نشده است. به اعتقاد وی، در مقایسه با خدمات ارزنده او، شناساندن شخصیت واقعی این بزرگ‌مرد علمی، چندان هم آسان نیست؛ چنان‌که محدثین و تذکره‌نویسان برجسته هم به این موضوع معترفند که نمی‌توان تمامی فضایل اخلاقی و کمالات انسانی وی را بیان کرد. لیکن در این مقاله، شمه‌ای از حالات و خصوصیات زندگی ایشان، عرضه شده است<ref>همان، ص553-554</ref>

#:در این مقاله، ابتدا اردبیل در عصر محقق اردبیلی معرفی گردیده و در ادامه، به موضوعات زیر پرداخته شده است: محیط خانواده محقق اردبیلی؛ حرکت به عتبات عالیه؛ اساتید مسلم و مشخص محقق اردبیلی؛ شخصیت علمی محقق اردبیلی؛ شخصیت علمی محقق اردبیلی در نظر اهل فن؛ محقق اردبیلی در نگاه «تکمله أمل الآمل»؛ شاگردان محقق اردبیلی؛ تألیفات و صفات برجسته علمی و اجتماعی<ref>ر.ک: همان، ص601-635</ref>

# «شرح حال مقدس اردبیلی»، نوشته حجت‌الاسلام [[حسن‌زاده، صادق|صادق حسن‌زاده]] مراغه‌ای:

#:در این مقاله نیز به شرح حال مقدس اردبیلی پرداخته شده است. عناوین مطرح‌شده در این مقاله، عبارتند از: اساتید محقق اردبیلی؛ شاگردان اردبیلی؛ حکایات و کرامات؛ مقدس اردبیلی و سلاطین صفویه؛ نامه مقدس اردبیلی به شاه عباس اول؛ تألیفات و مکتب اردبیلی<ref>همان، ص641-667</ref>

# «شرح حال مقدس اردبیلی و مسئله ولایت فقیه»، نوشته حجت‌الاسلام محامد یزدی:

#:نویسنده در این مقاله، بر آن است تا حدودی ابعاد وجودی و فضایل و مکارم اخلاقی و کرامات و مقامات عرفانی و نیز مکانت علمی و فقهی والای مقدس اردبیلی را در چند بخش نوشته تا شمه‌ای از حقوق معنوی این شخصیت بزرگ را ادا کرده باشد<ref>ر.ک: همان، ص671</ref>

# «زندگانی مقدس اردبیلی»، نوشته حمیدرضا قنبری‌نژاد اصفهانی:

#:نویسنده در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف زندگی مقدس اردبیلی پرداخته است. عناوین این مقاله عبارتند از: زادگاه مقدس؛ غفلت تاریخ؛ تحصیل؛ سید علی صائغ؛ خدمات علمی و فرهنگی مقدس؛ ابتکار در تعلیم؛ درخشش نبوغ؛ تألیف شرح ارشاد و شاگردان؛ پندنامه محقق و اخلاص مردان خدا<ref>همان، ص720-729</ref>

آخرین بخش، کتابنامه اردبیل و محقق اردبیلی می‌باشد که از جمله این کتاب‌ها، عبارتند از: «آثار البلاد و أخبار العباد» تألیف زکریا بن محمد بن محمود قزوینی؛ «آثار باستانی آذربایجان» تألیف سید جمال ترابیطباطبائی؛ «إثبات الهداة» تألیف [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]]؛ «آذربایجان در سیر تاریخ ایران» تألیف رحیم رئیس‌نیا و..<ref>همان، ص740</ref>