المختصر في علم التاريخ: تفاوت میان نسخه‌ها

مؤلف، در مقدمه خود، ضمن اشاره به فايده علم تاريخ؛ بدين بيان كه اين دانش، از جمله علوم نافع و سودمند در شناخت مبدأ، معاد و ما بين آنها مى‌باشد، به بيان انگيزه تأليف، عنوان اثر، نحوه تنظيم مواد كتاب و غرض از تأليف كه عبارت است از تحفه دادن آن به دوستان، پرداخته است.

#تعريف لغوى و اصطلاحى تاريخ: وى، از ميان تعاريفى كه براى تاريخ بيان شده است، «تعيين وقت براى نسبت دادن مطلق زمان به آن، چه در گذشته، چه در حال و چه در آينده»، را پسنديده و ساير تعاريف را نيز مورد بررسى قرار داده است. ديگر تعاريف، عبارتند از: «مدتى معلوم بين حدوث امر ظاهر و بين اوقات حوادث ديگر»، «تعريف وقت به واسطه اسناد آن به اول حدوث امرى شايع، مانند ظهور ملت يا واقعه‌اى عظيم، همچون طوفان، زلزله بزرگ و...».

از آن‌جا كه نویسنده، باب دوم را پيرامون اصول و مسائل علم تاريخ تدوين نموده است، در خلال مباحث، به اين نكته اشاره دارد كه مقصود مورخ، بر دو نوع مى‌باشد:

#تبعى.

به اعتقاد وى، حصر استقرايى اين اعتبارات، بنا بر وجه غلبه ظن، بر پنج وجه زير، امكان‌پذير خواهد بود: