پرش به محتوا

تفسير الإمام مجاهد بن جبر: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ه‎ن' به 'ه‌ن'
جز (جایگزینی متن - 'م‎آ' به 'م‌آ')
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ن' به 'ه‌ن')
خط ۵۱: خط ۵۱:
# دانش فراگیر وی که شامل قرائات و فقه و حدیث می‌شود؛ در قرائت مشاهیری مانند ابن کثیر داری، ابوعمرو بن علا بر وی قرائت کرده‌اند و ذهبی وی را شیخ القراء و المفسرین لقب داده. در فقه ائمه‌ای مانند شافعی بر وی اعتماد کرده‌اند و در حدیث نیز وی از اعلام صحابه نقل حدیث کرده و جمعیت فراوانی از علما و محدثین از وی روایت کرده‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص23-24</ref>
# دانش فراگیر وی که شامل قرائات و فقه و حدیث می‌شود؛ در قرائت مشاهیری مانند ابن کثیر داری، ابوعمرو بن علا بر وی قرائت کرده‌اند و ذهبی وی را شیخ القراء و المفسرین لقب داده. در فقه ائمه‌ای مانند شافعی بر وی اعتماد کرده‌اند و در حدیث نیز وی از اعلام صحابه نقل حدیث کرده و جمعیت فراوانی از علما و محدثین از وی روایت کرده‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص23-24</ref>


مفسرین از صحابه کل قرآن را تفسیر نکرده‌اند و هرکدام به تفسیر تعدادی از آیات پرداخته‌اند. آنان معمولاً بر توضیح معنی لغوی با الفاظی موجز، بسنده کرده‌اند و به‎ندرت احکام را از آیات استنباط کرده‌اند یا سبب نزول آیات را ذکر کرده‌اند و یا اینکه از اهل کتاب چیزی را اخذ کرده‌اند تا در تفسیرشان به کار ببندند. شیوه ابن عباس، بزرگ مفسران صحابه نیز چنین بوده است و طبعاً مجاهد نیز باید این شیوه را برگزیده باشد. البته در مجاهد، علاوه بر این موارد زیاداتی را نیز شاهدیم؛ وی در تعداد آیاتی که تفسیر کرده بر ابن عباس پیشی گرفته، همچنین در بسیاری از موارد، به استنباط احکام از آیات پرداخته است. بذر مکاتب فقهی و کلامی بعدی را باید در مکتب او جست، مثلاً شافعی در فقهش بر مجاهد بر فقه مجاهد تکیه می‌کند و معتزله نیز در قول به عدم رؤیت خداوند، بر وی اعتماد کرده‌اند. وی در اتصال به اهل کتاب و سؤال از آنان نیز زیاد بهره برده است. البته این امر را می‌توان توجیه کرد و گفت مجاهد از شیوه ابن عباس عدول نکرده بلکه اقتضای زمان و مکانی که وی در آن بوده این بوده که چنین کارهایی را بکند؛ زیرا دانش مردم در دوران مجاهد کمتر از علم آنان در دوره ابن عباس بوده است و ازاین‌رو مفسران در توضیح و تفسیر محتاج به مواردی می‌شده‌اند که مفسران دوره‌های پیش‎تر بی‌نیاز از آن بوده‌اند. درباره کثرت استنباط احکام از آیات توسط مجاهد نیز همین سخن را می‌توان گفت. به‌هرحال ابن عباس راه را برای مجاهد گشوده و این حق مجاهد است که کاری بیش از آنکه استادش انجام داده، انجام داده باشد. درباره کثرت اختلاط با اهل کتاب و سؤال از آنان نیز، باید گفت پس از فتوحات اسلامی، ارتباط و اختلاط مسلمانان با اهل کتاب زیاد شد و در توضیح بسیاری از مجملات قرآن نیاز به توضیح اهل کتاب بوده است و بااین‌حال، مجاهد در تفسیرش مقدار کمی از آرای اهل کتاب استفاده کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص139-140</ref>
مفسرین از صحابه کل قرآن را تفسیر نکرده‌اند و هرکدام به تفسیر تعدادی از آیات پرداخته‌اند. آنان معمولاً بر توضیح معنی لغوی با الفاظی موجز، بسنده کرده‌اند و به‌ندرت احکام را از آیات استنباط کرده‌اند یا سبب نزول آیات را ذکر کرده‌اند و یا اینکه از اهل کتاب چیزی را اخذ کرده‌اند تا در تفسیرشان به کار ببندند. شیوه ابن عباس، بزرگ مفسران صحابه نیز چنین بوده است و طبعاً مجاهد نیز باید این شیوه را برگزیده باشد. البته در مجاهد، علاوه بر این موارد زیاداتی را نیز شاهدیم؛ وی در تعداد آیاتی که تفسیر کرده بر ابن عباس پیشی گرفته، همچنین در بسیاری از موارد، به استنباط احکام از آیات پرداخته است. بذر مکاتب فقهی و کلامی بعدی را باید در مکتب او جست، مثلاً شافعی در فقهش بر مجاهد بر فقه مجاهد تکیه می‌کند و معتزله نیز در قول به عدم رؤیت خداوند، بر وی اعتماد کرده‌اند. وی در اتصال به اهل کتاب و سؤال از آنان نیز زیاد بهره برده است. البته این امر را می‌توان توجیه کرد و گفت مجاهد از شیوه ابن عباس عدول نکرده بلکه اقتضای زمان و مکانی که وی در آن بوده این بوده که چنین کارهایی را بکند؛ زیرا دانش مردم در دوران مجاهد کمتر از علم آنان در دوره ابن عباس بوده است و ازاین‌رو مفسران در توضیح و تفسیر محتاج به مواردی می‌شده‌اند که مفسران دوره‌های پیش‎تر بی‌نیاز از آن بوده‌اند. درباره کثرت استنباط احکام از آیات توسط مجاهد نیز همین سخن را می‌توان گفت. به‌هرحال ابن عباس راه را برای مجاهد گشوده و این حق مجاهد است که کاری بیش از آنکه استادش انجام داده، انجام داده باشد. درباره کثرت اختلاط با اهل کتاب و سؤال از آنان نیز، باید گفت پس از فتوحات اسلامی، ارتباط و اختلاط مسلمانان با اهل کتاب زیاد شد و در توضیح بسیاری از مجملات قرآن نیاز به توضیح اهل کتاب بوده است و بااین‌حال، مجاهد در تفسیرش مقدار کمی از آرای اهل کتاب استفاده کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص139-140</ref>


مجاهد از دوستداران اهل‎بیت علیهم‌السلام است. روایات بسیاری را در فضایل [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام]] یاد می‌کند. در تفسیر آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» چنین می‌گوید: فان لعلّی سابقته و فضیلته لانه سبقهم الی الاسلام و هنگام تفسیر آیه 274 سوره بقره: «الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ سِرّاً وَ عَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ‎»، می‌گوید: نزلت فی علی بن ابی‎طالب علیه‌السلام. کانت لعلی اربع دراهم فتصدق بدرهم سرّا و بدرهم علانیة و بدرهم باللیل و بدرهم بالنهار.
مجاهد از دوستداران اهل‎بیت علیهم‌السلام است. روایات بسیاری را در فضایل [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام]] یاد می‌کند. در تفسیر آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» چنین می‌گوید: فان لعلّی سابقته و فضیلته لانه سبقهم الی الاسلام و هنگام تفسیر آیه 274 سوره بقره: «الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ سِرّاً وَ عَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ‎»، می‌گوید: نزلت فی علی بن ابی‎طالب علیه‌السلام. کانت لعلی اربع دراهم فتصدق بدرهم سرّا و بدرهم علانیة و بدرهم باللیل و بدرهم بالنهار.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش