۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تاریخ فلسفه اسلامی (جمعی از نویسندگان): تفاوت میان نسخه‌ها
تاریخ فلسفه اسلامی (جمعی از نویسندگان) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۰:۴۸
، ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'ش‌ه' به 'ش‌ه'
جز (جایگزینی متن - 'ن‌گ' به 'ن‌گ') |
جز (جایگزینی متن - 'ش‌ه' به 'ش‌ه') |
||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
در بخش دوم، به معرفی ده تن از فیلسوفان جهان اسلام و اشاره به برخی از آثار آنان پرداخته شده است که نخستین شخص آنان ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی می‌باشد که مهمترین ویژگى علمى وی، پیشگامى او در بحث سازگارى دین و فلسفه دانسته شده است. او در پاسخ به افکار دهریان، مانویان، لاادریان مطالبى به رشته تحریر درآورده است؛ بدین جهت وى را مىتوان متکلم - فیلسوف دانست. متکلمانه سلوک کردن وى تا فیلسوفانه در مباحثى از قبیل حدوث و تناهى عالم و بهویژه در بحث از خداوند، به‌خوبى قابل احساس است. اگر تشیع او جدى گرفته شود و قراینى که روشن مىسازد که وى علاوه بر مطالعات قرآنى، تحت تأثیر تعالیم ائمه معصومین(ع) نیز بوده است، آنگاه قابل فهم خواهد بود که چرا علىرغم اشراف بر فلسفه یونان، هرگز در برابر آن احساس خودباختگى نداشت و به یک منفعل صرف تبدیل نشد. این ویژگى کماهمیتى نیست که وى در مسائلى از فلسفه که بهنحوى مىپنداشته با مسائل اعتقادى و دادههاى دینى معارضه دارد، حرمت این مسائل و دادهها را نگه مىداشت و رأى مشهور فلسفى را که معارض با دین مىدید، قابل اعتنا نمىدانست<ref>ر.ک: همان، ص54</ref>. | در بخش دوم، به معرفی ده تن از فیلسوفان جهان اسلام و اشاره به برخی از آثار آنان پرداخته شده است که نخستین شخص آنان ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی می‌باشد که مهمترین ویژگى علمى وی، پیشگامى او در بحث سازگارى دین و فلسفه دانسته شده است. او در پاسخ به افکار دهریان، مانویان، لاادریان مطالبى به رشته تحریر درآورده است؛ بدین جهت وى را مىتوان متکلم - فیلسوف دانست. متکلمانه سلوک کردن وى تا فیلسوفانه در مباحثى از قبیل حدوث و تناهى عالم و بهویژه در بحث از خداوند، به‌خوبى قابل احساس است. اگر تشیع او جدى گرفته شود و قراینى که روشن مىسازد که وى علاوه بر مطالعات قرآنى، تحت تأثیر تعالیم ائمه معصومین(ع) نیز بوده است، آنگاه قابل فهم خواهد بود که چرا علىرغم اشراف بر فلسفه یونان، هرگز در برابر آن احساس خودباختگى نداشت و به یک منفعل صرف تبدیل نشد. این ویژگى کماهمیتى نیست که وى در مسائلى از فلسفه که بهنحوى مىپنداشته با مسائل اعتقادى و دادههاى دینى معارضه دارد، حرمت این مسائل و دادهها را نگه مىداشت و رأى مشهور فلسفى را که معارض با دین مىدید، قابل اعتنا نمىدانست<ref>ر.ک: همان، ص54</ref>. | ||
دومین شخص معرفی‌شده، [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است. وی، نخستین فیلسوفى است که دین را در عرصههاى گوناگونش در چارچوب فلسفى ارائه نمود و اولین کسى است که منطق یونانى را بهطور کامل و منظم، به جهان اسلام تقدیم کرد. | دومین شخص معرفی‌شده، [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است. وی، نخستین فیلسوفى است که دین را در عرصههاى گوناگونش در چارچوب فلسفى ارائه نمود و اولین کسى است که منطق یونانى را بهطور کامل و منظم، به جهان اسلام تقدیم کرد. تلاش‌هاى او در این زمینه بیشتر روى آثار منطقى ارسطو متمرکز بود. گستردگى کار او در علوم حقیقى و عقلى و شرح او بر آثار [[ارسطو]] و افلاطون، سبب شد تا در میان فلاسفه، گوى سبقت را ببرد و به «معلم ثانى» ملقب شود. این [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] است که فهم خود را از مابعدالطبیعه [[ارسطو]] مدیون نوشته «أغراض مابعدالطبيعة» [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] مىداند. فلسفهاى که او ارائه کرد و در فیلسوفان بعد از خودش مانند [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] و [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] تأثیرگذار بود، از یکسو افلاطونى - فلوطینى است و از سوى دیگر، [[ارسطو|ارسطویى]] است. این مطلب به‌وضوح در کتاب «الجمع بين رأيي الحكيمين» مشهود است؛ چراکه در جمع اقوال، از مبانى نوافلاطونیان مایه میگذارد. او نهتنها در فهم درست فلسفه یونان بر فیلسوفان متأخر از خود مؤثر بوده، بلکه آرایى که خود در مسائل فلسفى مطرح کرده است، در آنان اثرگذار بود<ref>ر.ک: همان، ص71</ref>. | ||
[[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، سومین فیلسوفی است که به معرفی وی پرداخته شده است. از نظر او، | [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، سومین فیلسوفی است که به معرفی وی پرداخته شده است. از نظر او، دانش‌ها در تقسیم اولى به «دانش‌هاى مقطعى» که روزگارانى به کار آیند و در برههاى کاربردشان را از دست مىدهند و یا روزگارانى نیاز بدان‌ها مورد غفلت واقع مىشود و بعد مورد توجه قرار مىگیرد و به «دانش‌هاى ثابتى» که نسبت به همه زمان‌ها داراى کاربرد هستند تقسیم مىشوند. این قسم دانش‌ها برازنده نام حکمتند. از نظر او «دانش‌هاى حکمى» به «اصول» و «فروع» یا توابع تقسیم مىشوند؛ دانش‌هاى فرعى علومى مانند پزشکى، کشاورزى و علوم جزئى مربوط به تنجیم را در بر مى‌گیرند. وی دانش‌هاى اصلى را به «دانش‌هاى ابزارى»، یعنى علم منطق، که وسیله براى رسیدن به دانش‌هاى دیگرند و «دانش‌هاى غیر ابزارى» که هدف از آن رسیدن به امور عالم حاضر و قبل از آن است، تقسیم مى‌کند. «دانش‌هاى غیر ابزارى»، از نظر وی در اولین تقسیم به دانش «نظرى»، که تنها هدفش تزکیه جان است به معلوماتى که برایش حاصل مىشود و به دانش «عملى»، که هدفش عمل بر وفق معلومات نیز مىباشد، تقسیم مىشود؛ ازاینرو، «دانش‌هاى نظرى»، موجوداتى را که افعال یا حالات ما نیستند، مورد بررسى قرار مىدهند و «دانش‌هاى عملى»، افعال و حالات ما را بررسى مى‌کنند، تا بهترین‌ها در ما تحقق بیابند یا از ما صادر گردند. او برخلاف متعارف، «دانش‌هاى نظرى» را به «طبیعى»، «ریاضى»، «الهى» و «کلى» تقسیم مى‌کند و معیار را در این تقسیمبندى، به‌ترتیب ممزوج بودن شىء، از نظر تعریف و قوام، با ماده معین و یا ماده غیر معین و یا غیر ممزوج بودن با ماده و یا گاهى ممزوج و گاهى غیر ممزوج بودن با ماده، قرار مىدهد. وى «دانش‌هاى عملى» را نیز به چهار بخش تقسیم مى‌کند: «علم اخلاق»، که هدف آن رسیدن انسان به سعادت دنیا و آخرت است، «علم تدبیر منزل»، «علم تدبیر مدینه» و «علم قانون‌گذارى»<ref>ر.ک: همان، ص126-127</ref>. | ||
چهارمین فیلسوف معرفی‌شده، [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] است. شخصیت علمى [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، از ابعاد گوناگون، داراى اهمیت است. [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساکر]]، در کتاب «تبيين كذب المفتري في ما نسب إلی الإمام أبيالحسن الأشعري» و [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطى]] در ارجوزهاى به همین مناسبت، به او لقب «مجدد» دادهاند. احتمالا خود [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، درباره خود، چنین مىاندیشید و نام کتاب خود را احیاکننده علوم دین گذاشت. اهمیت وى در آن روزگار، در رونق و گسترش مذهب رسمى اشعریه شافعیه و رد بر مخالفین، انکارناپذیر است. وى بر علیه اسماعیلیان، که بزرگترین خطر براى حکومت عباسیان بودهاند، بسیار تاخته است؛ همه اینها، در جا افتادن شخصیت وى و رسیدن به مقام حجت‌الاسلامى، بىتأثیر نبوده است. وجه دیگر اهمیت وى، تأثیر در تفکر مغربزمین است؛ بهویژه در شک دکارتى، که مبناى فلسفه جدید غرب است و هم‌چنین در مباحث هیوم و فیلسوفان تحلیلى، بهویژه بحث علیت<ref>ر.ک: همان، ص172</ref>. | چهارمین فیلسوف معرفی‌شده، [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] است. شخصیت علمى [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، از ابعاد گوناگون، داراى اهمیت است. [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساکر]]، در کتاب «تبيين كذب المفتري في ما نسب إلی الإمام أبيالحسن الأشعري» و [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطى]] در ارجوزهاى به همین مناسبت، به او لقب «مجدد» دادهاند. احتمالا خود [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، درباره خود، چنین مىاندیشید و نام کتاب خود را احیاکننده علوم دین گذاشت. اهمیت وى در آن روزگار، در رونق و گسترش مذهب رسمى اشعریه شافعیه و رد بر مخالفین، انکارناپذیر است. وى بر علیه اسماعیلیان، که بزرگترین خطر براى حکومت عباسیان بودهاند، بسیار تاخته است؛ همه اینها، در جا افتادن شخصیت وى و رسیدن به مقام حجت‌الاسلامى، بىتأثیر نبوده است. وجه دیگر اهمیت وى، تأثیر در تفکر مغربزمین است؛ بهویژه در شک دکارتى، که مبناى فلسفه جدید غرب است و هم‌چنین در مباحث هیوم و فیلسوفان تحلیلى، بهویژه بحث علیت<ref>ر.ک: همان، ص172</ref>. | ||
از دیگر فلاسفه‌ای که به معرفی وی پرداخته شده است، [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالدین شیرازی]] است. نظام فلسفى ارزشمندى که بهدست وی تأسیس شد، تأثیر عمیقى بر اندیشه فلسفى ایران، در سه قرن و نیم اخیر و نیز در هند و عراق، از خود برجاى گذارد. هرچند حکمت متعالیه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، پس از مرگ او، به سبب اوضاع نامناسب سیاسى، بهطور موقت، تحت‌الشعاع قرار گرفته بود، اما در طول دوره قاجار، هم در اصفهان و هم در تهران احیا شد. این حکمت، که به دست حکیمان بزرگ اصفهان، «ملا على نورى» و «[[خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین|ملا اسماعیل خواجویى]]» احیا شده بود، توسط اندیشمندان بزرگى همچون «[[سبزواری، هادی|ملا هادى سبزوارى]]» در خراسان و «[[زنوزی، علی بن عبدالله|ملا على مدرس زنوزى]]» در تهران تداوم یافت. اینان، تا حد فراوانى، ادامهدهنده راه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] بودند و در راه نشر و تبیین آراى وی، | از دیگر فلاسفه‌ای که به معرفی وی پرداخته شده است، [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالدین شیرازی]] است. نظام فلسفى ارزشمندى که بهدست وی تأسیس شد، تأثیر عمیقى بر اندیشه فلسفى ایران، در سه قرن و نیم اخیر و نیز در هند و عراق، از خود برجاى گذارد. هرچند حکمت متعالیه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، پس از مرگ او، به سبب اوضاع نامناسب سیاسى، بهطور موقت، تحت‌الشعاع قرار گرفته بود، اما در طول دوره قاجار، هم در اصفهان و هم در تهران احیا شد. این حکمت، که به دست حکیمان بزرگ اصفهان، «ملا على نورى» و «[[خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین|ملا اسماعیل خواجویى]]» احیا شده بود، توسط اندیشمندان بزرگى همچون «[[سبزواری، هادی|ملا هادى سبزوارى]]» در خراسان و «[[زنوزی، علی بن عبدالله|ملا على مدرس زنوزى]]» در تهران تداوم یافت. اینان، تا حد فراوانى، ادامهدهنده راه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] بودند و در راه نشر و تبیین آراى وی، تلاش‌هاى بىوقفهاى انجام دادند<ref>ر.ک: همان، ص305</ref>. | ||
[[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدین رازی]]، [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]]، [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبایی]] و [[مطهری، مرتضی|شهید مطهری]]، دیگر فیلسوفان معرفی‌شده می‌باشند. | [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدین رازی]]، [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]]، [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبایی]] و [[مطهری، مرتضی|شهید مطهری]]، دیگر فیلسوفان معرفی‌شده می‌باشند. | ||