تاریخ و تمدن مغرب: تفاوت میان نسخه‌ها

==گزارش محتوا==

[[مونس، حسین|مؤلف]] درباره تقسیم تاریخ مغرب چنین بیان می‌دارد که: تا آنجا که ما مى‎دانیم و جستجو کرده‌ایم، تاریخ مغرب به سه عصر و دوره تقسیم می‌شود:

# عصر دوم: عصر والیان یا کارگزاران: این عصر از آغاز کارگزارى عبدالله بن موسى بن نصیر در سال 95ق/ 714م، تا آغاز تأسیس نخستین دولت مستقل در مغرب؛ یعنى دولت عبدالرحمن بن رستم و فرزندانش، که در سال 164ق/781م، در بخشى از مغرب میانه روى کار آمد و تا انقراض کلیه دولت‎هاى اولیه مغرب به ‎دست فاطمیان را که از سال 296ق/909م، آغاز گردید، شامل می‌شود.

#: مؤلف در تعیین تاریخ این دوره، دولت صالح بن منصور حمیرى و فرزندان او در نکور را که در سال 91ق/710م، برپا شد، استثنا کرده‎؛ چراکه اولا این دولت در عصر والیان تشکیل شد؛ ثانیا دولت کوچکى بود که در بخش بسیار محدودى از مغرب دور برپا گردید و تأسیس آن به ‎معناى شروع فصل جداگانه‌اى در تاریخ مغرب نیست؛ بااین‌حال، اما در جاى خود، به تاریخ این دولت نیز پرداخته‎ است.

#:این نخستین دولت‎هاى مغربى، بعد از دولت صالح بن منصور حمیرى، برحسب تاریخ تشکیل آنها عبارتند از: دولت بنى‎رستم در تاهرت، دولت اغلبیان در افریقیه، دولت ادریسیان در مغرب دور و دولت بنى‎مدرار در سجلماسه واقع در جنوب مغرب اقصى.

[[مونس، حسین|مؤلف]] اشاره می‌کند که در این کتاب، سخن خود را به سرزمین مغرب محدود خواهیم کرد، ولى در ضمن آن با فتح صقلیه توسط مسلمانان و مختصرى از تاریخ آنان نیز آشنا خواهیم شد و به تمدن اسلام در این جزیره هم نگاه گذرایى خواهیم کرد. درباره صحراى بزرگ و ساکنان و تاریخ آن هم صحبت‎هاى زیادى خواهیم داشت. در هنگام سخن از مرابطان نیز به گوشه‌اى از تاریخ افریقاى مدارى غربى، یعنى سرزمین سودان غربى، خواهیم پرداخت. همچنین از نقش مغرب و دولت‎هاى آن در تاریخ اندلس و به‌عکس، تأثیر اندلس بر تاریخ مغرب سخن خواهیم گفت؛ چراکه تاریخ غرب اسلامى به هم آمیخته است و مناطق و میدان‌هاى گوناگون آن همواره بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند؛ به‌طورى‌که نگارش تاریخ هر منطقه و ناحیه‌اى از آن، جدا از تاریخ سایر اقطار و عرصه‌هایش غیرممکن است.<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.

وی درباره عصر اول که عصر فتوحات‎ است اشاره می‌کند که عمرو بن عاص، والى برقه و طرابلس بود که به‎ دست خود او فتح شده بودند. همچنین ولایت ودان را که به ‎دست سردارش بسر بن ابی‌ارطاة فتح شده بود، به‌عهده داشت<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>.

در مورد عصر چهارم، عصر طوفان‌ها اشاره می‌کند که نخستین دولت‎هاى مغرب در پایان سده سوم هجرى، یعنی آغاز سده دهم میلادى به دست فاطمیان به پایان آمدند. دولت فاطمى، در حقیقت، تندباد مهیبى بود که در سرتاسر خاک مغرب وزیدن گرفت و به عمر دولت‎هاى موجود در افریقیه و مغرب خاتمه داد و با افکندن آشوب در میان قبایل آنها را به جان یکدیگر انداخت؛ چه، فاطمیان، نخست، قبیله کتامه را که بار اصلى روى‎ کار آمدن دولت آنها را به دوش کشیدند، تضعیف کردند، سپس صنهاجه را ضد کتامه به کار گرفتند و صنهاجیان را بر گروه مغرب میانه و مغرب دور مسلط کردند. دولت فاطمى تیره‌هاى این قبیله را به میدان کشمکشى سخت و بى‎حاصل با ادریسیان و امویان اندلس، بر سر حاکمیت مغرب دور، درافکند؛ آنگاه زناته را علیه صنهاجه برانگیختند و در نهایت باز به کتامه و صنهاجه روى آوردند. با تکیه به همین کتامه بود که فاطمیان، وقتى نشانه‌هاى امکان تصرف مصر بر ایشان آشکار گردید، این کشور را تسخیر کردند و با تکیه به صنهاجه بود که حاکمیت فاطمیان بر افریقیه و مغرب میانه زمانى دراز ادامه یافت<ref>ر.ک: همان، ج2، ص1-2</ref>.