سامی، عبدالعظیم: تفاوت میان نسخه‌ها

میرزا عبدالعظیم، در بخارا به تحصیل پرداخت و از محضر شاعران و نویسندگانی چون احمد دانش بخارایی، معروف به «کله» و ملا سعدالدین ماهر، بهره برد و سرانجام از ماهر، تخلص «سامی» گرفت. وی پس از پایان تحصیلات، به حرفه منشی‌گری روی آورد و به خدمت امیر مظفرالدین بن نصرالله امیر منغیت بخارا درآمد و در جنگ‎های امیر بخارا با فرمانروایان اوزبک شهر سبز (1280ق) و جنگ‎های روسیه تزاری و امیران بخارا شرکت کرد و وقایع‎نگار رسمی سپاه بخارا شد؛ چنان‎که خود می‌نویسد: «در هنگام جنگ، بالای درخت می‌نشسته و جریان جنگ را که با چشمان خود نظاره‎گر بوده، بر روی کاغذ، ثبت می‌کرده است»<ref>ر.ک: همان</ref>.

وی بارها به همراه سفیران بخارا، به روسیه سفر کرد؛ از جمله از سوی امیر مظفر در معیت امیر عبدالاحد (ولیعهد امیر مظفر) در مراسم تاج‎گذاری الکساندر سوم، تزار روس، در سن‎پترزبورگ شرکت کرد و بر آن بود تا خاطرات خود را در باب این سفر به رشته تحریر درآورد. وی با جلوس امیر عبدالاحد بر تخت سلطنت (1328-‎1303ق)، همچنان در سمت منشی‌گری باقی ماند و در حدود ده الی یازده سال در دربار او، به خدمت پرداخت و در جمع هیئت نمایندگی بخارا، چندین بار به روسیه سفر کرد، اما بعدها به سبب نامعلومی، از آن سمت معزول شد. می‌توان چنین حدس زد که از این هنگام، وی رفتار درباریان بخارا و نحوه حکومت آنان را مورد نکوهش قرار داده و به همین دلیل در دوران کهن‌سالی و پیری از دربار رانده شده و در پی آن، به نوشتن روی آورده و روزگار را تا هنگام مرگ، در فقر و تهیدستی سپری کرده است. شاید یکی از دلایل رانده شدن وی از دربار را ناشی از سفرهای او به روسیه و آشنایی با شیوه مملکت‎داری و وضعیت اداره حکومت آنان باید دانست که در تغییر رویه و نوع تفکر او تأثیر شایانی گذاشته است. به همین دلیل وی پس از مقایسه حکومت خاندان منغیتیه با روس‎ها، فساد اخلاق امیران، والیان، روحانیان و راتبه‎گیران (کارمندان) بخارا را نکوهش کرده و در شعرهای خود، این کج‎تابی‎های معمول و رایج اجتماعی را انعکاس داده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه سیزده و چهارده</ref>.

سامی صرف‎ نظر از «تحفه شاهی» که در باب خانات بخاراست و از روزگار عبیدالله خان (1114-‎1123ق) تا روزگار خود، آن را به رشته تحریر درآورده است و به سبب گزارش‎های عینی نویسنده از رویدادهای دوران حکمرانی امیر مظفرالدین اهمیت ویژه‌ای دارد، صاحب آثار دیگری چون «تاریخ سلاطین منغیتیه دارالسلطنة بخارای شریف» است که در آن، با بیانی خرده‎گیرانه، روزگار امیران بخارای عصر خود را شرح می‌دهد. تکمیل «دخمه شاهان» میرزا صادق منشی بر وزن شاهنامه مربوط به خاندان منغیتیه، «مرآة ‎الخيال» که مجموعه‌ای منظوم درباره رویدادها و کسان هم‎عصر سراینده است، «مناشیر اعلام»، «تنزيه الإنشاء» در شیوه نامه‎نگاری که به رساله «انشاء و مناظر الإنشاء» نیز معروف است، «مفاتيح العبر» در شرح «مصابيح ‎الفكر»، ترجمه «أعلام ‎الناس»، «تذكرة الفضلاء»، «فضيحات ‎الشيعة»، «مرآة اليقين» که نسخه‌ای از آن در کتابخانه پژوهشگاه خاورشناسی فرهنگستان علوم ازبکستان نگهدای می‌شود و «صنعت محزون»، از دیگر آثار معروف وی است.