۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
دیوان عنصری بلخی: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'به' به 'به'
جز (جایگزینی متن - 'هه' به 'هه') |
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
شعر [[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]] همانند شعر دوران سامانی و غزنوی، شعری است محکم، باصلابت و با لحنی حماسی؛ علاوه بر متانت و بلندهمتی شخصی وی، حال و هوای غالب بر دربار محمود -که حال و هوای جنگ و جهاد دینی بوده- نیز بیشک در این امر مؤثر بوده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4111/25 ر.ک: همان، ص25]</ref>. | شعر [[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]] همانند شعر دوران سامانی و غزنوی، شعری است محکم، باصلابت و با لحنی حماسی؛ علاوه بر متانت و بلندهمتی شخصی وی، حال و هوای غالب بر دربار محمود -که حال و هوای جنگ و جهاد دینی بوده- نیز بیشک در این امر مؤثر بوده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4111/25 ر.ک: همان، ص25]</ref>. | ||
در شعر [[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]]، | در شعر [[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]]، ترکیبهای عربی نیز به میزانی متوسط به کار رفته است؛ حالآنکه در شعر دوران سامان ترکیبات عربی بسیار اندک است. نمونههایی از ترکیبات عربی شعر او عبارتند از: سید الامرا<ref>ر. ک: متن کتاب، ص1، بیت 13</ref>؛ معاذ الله<ref>ر. ک: غلامرضایی، محمد، ص30؛ متن کتاب، ص2، بیت 31</ref>. | ||
بلندترین قصیده دیوان عنصری که 163 بیت دارد، با مطلع: | بلندترین قصیده دیوان عنصری که 163 بیت دارد، با مطلع: | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
قصاید بازمانده از عنصری، بیشتر در ستایش محمود غزنوی است. وی قصایدی نیز در مدح برخی رجال درجه اول دربار غزنوی چون میمندی و برادران محمود و بعضی از سرداران بزرگ او و نیز در مدح سلطان مسعود غزنوی سروده است. محمود از پادشاهان بنام در تاریخ ایران قدیم است؛ قلمرو او از نظر وسعت تا عصر وی در میان پادشاهان دنیای اسلام کمنظیر بوده است؛ جنگها و لشکرکشیهای متعدد او که در اکثر آنها پیروز بوده در تاریخ ثبت و برای آشنایان به تاریخ قدیم ایران روشن است. عنصری نیز در برخی از قصیدههای خویش به جنگهای محمود اشاره کرده است؛ بنابراین باید توجه داشت که شاعران در حق چنین ممدوحی بیشتر میتوانند مبالغه کنند تا در حق ممدوحان کوچک و حاکمان ایلات؛ بهعبارتدیگر، بزرگنمایی در حق چنین کسی به حقیقت مقرونتر است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4111/44 ر.ک: همان، ص45-44]</ref>. | قصاید بازمانده از عنصری، بیشتر در ستایش محمود غزنوی است. وی قصایدی نیز در مدح برخی رجال درجه اول دربار غزنوی چون میمندی و برادران محمود و بعضی از سرداران بزرگ او و نیز در مدح سلطان مسعود غزنوی سروده است. محمود از پادشاهان بنام در تاریخ ایران قدیم است؛ قلمرو او از نظر وسعت تا عصر وی در میان پادشاهان دنیای اسلام کمنظیر بوده است؛ جنگها و لشکرکشیهای متعدد او که در اکثر آنها پیروز بوده در تاریخ ثبت و برای آشنایان به تاریخ قدیم ایران روشن است. عنصری نیز در برخی از قصیدههای خویش به جنگهای محمود اشاره کرده است؛ بنابراین باید توجه داشت که شاعران در حق چنین ممدوحی بیشتر میتوانند مبالغه کنند تا در حق ممدوحان کوچک و حاکمان ایلات؛ بهعبارتدیگر، بزرگنمایی در حق چنین کسی به حقیقت مقرونتر است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4111/44 ر.ک: همان، ص45-44]</ref>. | ||
[[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]] از شاعرانی است که در مجموع در مدیحهسرایی، اعتدال را رعایت کرده است. حتی اگر عنصری را با فرخی -که معاصر او است- بسنجیم درمییابیم که ستایشهای عنصری از محمود به حقیقت نزدیکتر است تا ستایشهای فرخی. عنصری با اینکه بر همه شاعران عهد محمود سروری و مهتری داشت و به روایت تذکرهنویسان، ملکالشعرای دربار محمود بود و مورد توجه و عنایت خاص سلطان و درباریان بود و از ستایشگری صاحب جلال و مکنت شده بود، در حق محمود گزافهگوییهایی از نوع گزافههای انوری و ظهیر ندارد. البته مبالغه از عناصر اصلی شعر است و طبیعتاً در مدیحه نیز مانند دیگر اغراض شعری، مبالغه وجود دارد؛ در شعر عنصری نسبت به شاعران معاصر او یا پس از او این مبالغات معتدلتر است. این اعتدال را از | [[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]] از شاعرانی است که در مجموع در مدیحهسرایی، اعتدال را رعایت کرده است. حتی اگر عنصری را با فرخی -که معاصر او است- بسنجیم درمییابیم که ستایشهای عنصری از محمود به حقیقت نزدیکتر است تا ستایشهای فرخی. عنصری با اینکه بر همه شاعران عهد محمود سروری و مهتری داشت و به روایت تذکرهنویسان، ملکالشعرای دربار محمود بود و مورد توجه و عنایت خاص سلطان و درباریان بود و از ستایشگری صاحب جلال و مکنت شده بود، در حق محمود گزافهگوییهایی از نوع گزافههای انوری و ظهیر ندارد. البته مبالغه از عناصر اصلی شعر است و طبیعتاً در مدیحه نیز مانند دیگر اغراض شعری، مبالغه وجود دارد؛ در شعر عنصری نسبت به شاعران معاصر او یا پس از او این مبالغات معتدلتر است. این اعتدال را از خطابهای او و القابی که برای ممدوحان آورده و نیز از مفاهیم مدحی او میتوان دریافت. وی در مواردی چند، برای تأیید مدعای خود، از جنگها و پیروزیها و کردارهای محمود مثال آورده تا خوانندگان به مدیحههای وی گمان دروغ نبرند. [[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]] در جایگاه شاعری درباری، به علاقههای ممدوح نیز توجهی خاص دارد؛ به همین سبب مطابق میل او، کوششهای او را در راه گسترش دین و برکندن ملحدان و بیدینان و بدمذهبان میستاید<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4111/45 ر.ک: همان، ص 45]</ref>. | ||
[[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]] -به سبب علاقه محمود به تظاهر به مذهب- ممدوح را همهجا مؤمن و مخالف بدعت و برکننده کفر و الحاد و بدبینی و جهادکننده در راه دین توصیف میکند. اینکه عنصری، خود، چقدر به مذهب پایبند بوده، معلوم نیست؛ اما ازآنجاکه در زمره رجال و محتشمان دربار بوده، قلباً در امور دینی سختگیر نبوده است، مگر به مصلحت. تشویق ممدوح به شادکامی و شادگذرانی و شرابخواری مکرر در شعر او دیده میشود و به رسم بزرگان آن زمان او را با غلامان سادهروی نیز سروسری بوده است؛ زیرا در تغزلهایش در مواردی، آشکارا، آنان را عاشقانه وصف کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4111/46 ر.ک: همان، محمد، ص46]</ref>. | [[عنصري، حسن بن احمد|عنصری]] -به سبب علاقه محمود به تظاهر به مذهب- ممدوح را همهجا مؤمن و مخالف بدعت و برکننده کفر و الحاد و بدبینی و جهادکننده در راه دین توصیف میکند. اینکه عنصری، خود، چقدر به مذهب پایبند بوده، معلوم نیست؛ اما ازآنجاکه در زمره رجال و محتشمان دربار بوده، قلباً در امور دینی سختگیر نبوده است، مگر به مصلحت. تشویق ممدوح به شادکامی و شادگذرانی و شرابخواری مکرر در شعر او دیده میشود و به رسم بزرگان آن زمان او را با غلامان سادهروی نیز سروسری بوده است؛ زیرا در تغزلهایش در مواردی، آشکارا، آنان را عاشقانه وصف کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4111/46 ر.ک: همان، محمد، ص46]</ref>. | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. تعلیقات محقق اثر در انتهای کتاب ذکر شده است. این تعلیقات گاه کوتاه و گاه مفصل است؛ بهعنوانمثال تعلیقه قصیده 34 که به تعبیری «تاریخچه فتوحات محمودی» است، شرح این فتوحات است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص 391-377</ref>. | فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. تعلیقات محقق اثر در انتهای کتاب ذکر شده است. این تعلیقات گاه کوتاه و گاه مفصل است؛ بهعنوانمثال تعلیقه قصیده 34 که به تعبیری «تاریخچه فتوحات محمودی» است، شرح این فتوحات است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص 391-377</ref>. | ||
فهارس نامهای کسان و جایها و | فهارس نامهای کسان و جایها و کتابها و نسبتها و فهرست لغات با معانی نیز در انتهای کتاب ذکر شده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||