پرش به محتوا

اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیاء در تفاسیر قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ی‎ا' به 'ی‌ا'
جز (جایگزینی متن - 'ب‎ه' به 'ب‌ه')
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ا' به 'ی‌ا')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۲: خط ۳۲:


==ساختار==
==ساختار==
کتاب دارای مقدمه و محتوای مطالب در سه بخش (که هرکدام دارای فصولی است) و یک خاتمه است. منابع کتاب در دو دسته اصلی کتاب‌ها و مجلات ارائه شده است. در نگارش این اثر از 221 کتاب به زبان‎های فارسی و عربی (اعم از اصلی و ترجمه) از نویسندگان مسلمان (اعم از شیعه و سنی) و غیر مسلمان و 9 عنوان مجله استفاده شده است. برخی منابع این اثر پس از قرآن کریم، عبارتند از: تحقیقی در دین یهود [[آشتیانی، جلال‌الدین|جلال‎الدین آشتیانی]]، [[روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني|روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و سبع المثاني]]، [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسی]]؛ [[شرح نهج‌البلاغة (ابن ابي‌الحديد)|شرح نهج البلاغة، ابن ابی‎الحدید]]؛ [[أسد الغابة في معرفة الصحابة|أسد الغابة في معرفة الصحابة، عزالدین بن اثیر]]؛ [[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|الطبقات الكبری، ابن سعد]]؛ [[المناقب|مناقب آل أبي‎طالب، ابن شهرآشوب]]؛ الإسرائيليات و الموضوعات في كتب التفسير، محمد بن محمد ابوشهبه؛ البدايات الأولی للإسرائيليات في الإسلام، یوسف حسنی؛ [[روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان|روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، سید حسین میرجلیلی (مترجم)]]؛ انتقال علم یونانی به عالم اسلامی، [[آرام، احمد|احمد آرام (مترجم)]] و...<ref>ر.ک: فهرست منابع کتاب، ص525-535</ref>.
کتاب دارای مقدمه و محتوای مطالب در سه بخش (که هرکدام دارای فصولی است) و یک خاتمه است. منابع کتاب در دو دسته اصلی کتاب‌ها و مجلات ارائه شده است. در نگارش این اثر از 221 کتاب به زبان‎های فارسی و عربی (اعم از اصلی و ترجمه) از نویسندگان مسلمان (اعم از شیعه و سنی) و غیر مسلمان و 9 عنوان مجله استفاده شده است. برخی منابع این اثر پس از قرآن کریم، عبارتند از: تحقیقی در دین یهود [[آشتیانی، جلال‌الدین|جلال‎الدین آشتیانی]]، [[روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني|روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و سبع المثاني]]، [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسی]]؛ [[شرح نهج‌البلاغة (ابن ابي‌الحديد)|شرح نهج البلاغة، ابن ابی‌الحدید]]؛ [[أسد الغابة في معرفة الصحابة|أسد الغابة في معرفة الصحابة، عزالدین بن اثیر]]؛ [[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|الطبقات الكبری، ابن سعد]]؛ [[المناقب|مناقب آل أبي‎طالب، ابن شهرآشوب]]؛ الإسرائيليات و الموضوعات في كتب التفسير، محمد بن محمد ابوشهبه؛ البدايات الأولی للإسرائيليات في الإسلام، یوسف حسنی؛ [[روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان|روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، سید حسین میرجلیلی (مترجم)]]؛ انتقال علم یونانی به عالم اسلامی، [[آرام، احمد|احمد آرام (مترجم)]] و...<ref>ر.ک: فهرست منابع کتاب، ص525-535</ref>.


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
«یکی از جمله موضوع‎هایی که در حوزه فرهنگ اسلامی از جایگاه بسیار مهم و قابل تأملی برخوردار است، موضوع «اسرائیلیات» است. در اصطلاح علما، «اسرائیلیات»» به افسانه‌های قدیمی گفته می‌شود که از یهودیان و مسیحیان و مانند آنها سرچشمه گرفته و احادیث و تفاسیر اسلامی را تحت تأثیر خود قرار داده است. برخی مفسران و محدثان، «اسرائیلیات» را به تمام اخبار بی‎اساسی اطلاق کرده‌اند که دشمنان اسلام - اعم از یهود و سایرین - آنها را با سوء نیت و غرض‎ورزی جعل کرده و برای فاسد کردن عقاید مسلمانان این مجعولات را وارد تفاسیر و احادیث کرده‌اند.
«یکی از جمله موضوع‎هایی که در حوزه فرهنگ اسلامی از جایگاه بسیار مهم و قابل تأملی برخوردار است، موضوع «اسرائیلیات» است. در اصطلاح علما، «اسرائیلیات»» به افسانه‌های قدیمی گفته می‌شود که از یهودیان و مسیحیان و مانند آنها سرچشمه گرفته و احادیث و تفاسیر اسلامی را تحت تأثیر خود قرار داده است. برخی مفسران و محدثان، «اسرائیلیات» را به تمام اخبار بی‌اساسی اطلاق کرده‌اند که دشمنان اسلام - اعم از یهود و سایرین - آنها را با سوء نیت و غرض‎ورزی جعل کرده و برای فاسد کردن عقاید مسلمانان این مجعولات را وارد تفاسیر و احادیث کرده‌اند.


در این تحقیق پس از مباحث مقدماتی همچون تعریف اسرائیلیات و مصادر اسرائیلیات، تلاش شده تا تاریخچه مختصری از اسرائیلیات ارائه شود و آنگاه به عوامل و زمینه‌هایی که باعث نفوذ اسرائیلیات به تفاسیر شده، اشاره و در بخش سوم که مهم‎ترین و مفصل‎ترین بخش‎های این تحقیق را تشکیل می‌دهد، به جمع‎آوری و نقد و تحلیل اسرائیلیاتی پرداخته شده که در داستان‎های پیامبران الهی وارد شده است. در همین بخش نیز فصل مهمی به مقایسه ویژگی‎های داستان‎های قرآن با ویژگی‎های روایات اسرائیلی اختصاص یافته است و در خاتمه، تأثیر سوء اسرائیلیات بر فرهنگ اسلامی طرح شده و از وظیفه علمای اسلام و مفسران در قبال اسرائیلیات سخن به میان آمده است»<ref>ر.ک: اشاره، ص1</ref>.
در این تحقیق پس از مباحث مقدماتی همچون تعریف اسرائیلیات و مصادر اسرائیلیات، تلاش شده تا تاریخچه مختصری از اسرائیلیات ارائه شود و آنگاه به عوامل و زمینه‌هایی که باعث نفوذ اسرائیلیات به تفاسیر شده، اشاره و در بخش سوم که مهم‎ترین و مفصل‎ترین بخش‎های این تحقیق را تشکیل می‌دهد، به جمع‎آوری و نقد و تحلیل اسرائیلیاتی پرداخته شده که در داستان‎های پیامبران الهی وارد شده است. در همین بخش نیز فصل مهمی به مقایسه ویژگی‎های داستان‎های قرآن با ویژگی‎های روایات اسرائیلی اختصاص یافته است و در خاتمه، تأثیر سوء اسرائیلیات بر فرهنگ اسلامی طرح شده و از وظیفه علمای اسلام و مفسران در قبال اسرائیلیات سخن به میان آمده است»<ref>ر.ک: اشاره، ص1</ref>.


پس از ظهور اسلام، معاندان توان خود را به‎کار گرفتند تا شاید بتوانند مانع از پرتوافشانی خورشید مشعشع اسلام شوند. گروهی به زور متوسل شدند و چون نتیجه نگرفتند، تصمیم به مشوش نمودن چهره اسلام گرفتند. یکی از شگردهای یهودیان که ظهور و گسترش اسلام هیمنه و ابهت آنان را درهم شکسته بود، آلوده ساختن معارف دینی با اباطیل و افسانه‌های خرافی و پیرایه‌هایی بود که یا زاییده ذهن بیمارشان بود یا ریشه در کتب تحریف‎شده آنان داشت. اینان برای مسخ مفاهیم دینی و تحریف تعالیم و احکام اسلامی به القای انواع شبهات و دروغ‎پراکنی‎ها در میان مسلمانان مبادرت ورزیدند و بخش قابل توجی از مفاهیم دینی را مشوب به خرافات و مجعولات خود کردند. این قبیل مجعولات و افسانه‌های خرافی و داستان‎های ساختگی را - خواه از ناحیه یهودیان باشد یا دیگران - در اصطلاح «اسرائیلیات» می‌نامیم. گفتنی است، یهودیان بسیار زیرک‎تر و مکارتر از آن بودند که بخواهند در هیبت یهودی‌گری مبادرت به اجرای نقشه‌های شوم خود کنند؛ ازاین‎رو عالم‎نمایان یهود با درآمدن به کسوت اسلام و جا زدن خود به‎عنوان مسلمانانی مقدس‎مآب به نشر خرافات و ترهات خود در میان مسلمانان پرداختند و با حسن ظنّی که پاره‌ای از خلفا و حکام جور به آنها داشتند، بازار دروغ‎پردازی‎هایشان روزبه‎روز رونق گرفت و آنان از این فرصت مغتنم، نهایت بهره را بردند و داستان‎های ساختگی خود را به نام تفسیر قرآن میان مسلمانان پراکنده ساختند.
پس از ظهور اسلام، معاندان توان خود را به‎کار گرفتند تا شاید بتوانند مانع از پرتوافشانی خورشید مشعشع اسلام شوند. گروهی به زور متوسل شدند و چون نتیجه نگرفتند، تصمیم به مشوش نمودن چهره اسلام گرفتند. یکی از شگردهای یهودیان که ظهور و گسترش اسلام هیمنه و ابهت آنان را درهم شکسته بود، آلوده ساختن معارف دینی با اباطیل و افسانه‌های خرافی و پیرایه‌هایی بود که یا زاییده ذهن بیمارشان بود یا ریشه در کتب تحریف‎شده آنان داشت. اینان برای مسخ مفاهیم دینی و تحریف تعالیم و احکام اسلامی به القای انواع شبهات و دروغ‎پراکنی‎ها در میان مسلمانان مبادرت ورزیدند و بخش قابل توجی از مفاهیم دینی را مشوب به خرافات و مجعولات خود کردند. این قبیل مجعولات و افسانه‌های خرافی و داستان‎های ساختگی را - خواه از ناحیه یهودیان باشد یا دیگران - در اصطلاح «اسرائیلیات» می‌نامیم. گفتنی است، یهودیان بسیار زیرک‎تر و مکارتر از آن بودند که بخواهند در هیبت یهودی‌گری مبادرت به اجرای نقشه‌های شوم خود کنند؛ ازاین‎رو عالم‎نمایان یهود با درآمدن به کسوت اسلام و جا زدن خود به‎عنوان مسلمانانی مقدس‎مآب به نشر خرافات و ترهات خود در میان مسلمانان پرداختند و با حسن ظنّی که پاره‌ای از خلفا و حکام جور به آنها داشتند، بازار دروغ‎پردازی‎هایشان روزبه‎روز رونق گرفت و آنان از این فرصت مغتنم، نهایت بهره را بردند و داستان‎های ساختگی خود را به نام تفسیر قرآن میان مسلمانان پراکنده ساختند.
اسرائیلیات‎گسترها به‌همراهی سایر داستان‎سرایان درباره زندگی پیامبران افسانه‌ها ساختند. همین افسانه‌ها سینه به سینه می‌گشت تا در قرن دوم هجری با آغاز نهضت تفسیرنویسی، این داستان‎ها که به دست افراد مغرض یا ساده‌اندیش و بی‎احتیاط به حدیث تبدیل شده بود، یعنی به پیامبر اسلام(ص) یا صحابه ایشان مانند [[امام على(ع)|علی(ع)]] و ابن عباس و... نسبت داده می‌شد، به کتاب‌های تفسیری راه یافت و این کتاب‌ها را سرشار از این خرافات و داستان‎های موهوم و موهون کرد. متأسفانه این قبیل مجعولات تا این زمان نیز در میان بسیاری از تفاسیر جای گرفته و گاهی از ناحیه برخی کج‎اندیشان تلقی به قبول شده است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص1-2</ref>.
اسرائیلیات‎گسترها به‌همراهی سایر داستان‎سرایان درباره زندگی پیامبران افسانه‌ها ساختند. همین افسانه‌ها سینه به سینه می‌گشت تا در قرن دوم هجری با آغاز نهضت تفسیرنویسی، این داستان‎ها که به دست افراد مغرض یا ساده‌اندیش و بی‌احتیاط به حدیث تبدیل شده بود، یعنی به پیامبر اسلام(ص) یا صحابه ایشان مانند [[امام على(ع)|علی(ع)]] و ابن عباس و... نسبت داده می‌شد، به کتاب‌های تفسیری راه یافت و این کتاب‌ها را سرشار از این خرافات و داستان‎های موهوم و موهون کرد. متأسفانه این قبیل مجعولات تا این زمان نیز در میان بسیاری از تفاسیر جای گرفته و گاهی از ناحیه برخی کج‎اندیشان تلقی به قبول شده است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص1-2</ref>.


نویسنده در مقدمه درباره انگیزه تألیف این کتاب می‌گوید: «هرچند علما و دانشمندان اسلامی از گذشته تا حال، در جای‎جای آثار خود کوشیده‌اند تا بی‎اعتباری روایات اسرائیلی را نشان دهند و مهر بطلان بر بسیاری از خرافات و مجعولاتی که به آثار اسلامی راه یافته‌اند بنهند، اما باید گفت آثار مستقلی که به موضوع اسرائیلیات پرداخته و جوانب مختلف این موضوع - همچون بحث از عوامل و زمینه‌های نفوذ اسرائیلیات به فرهنگ اسلامی یا تأثیر ناگوار اسرائیلیات بر آثار اسلامی - ‎را بررسی کرده‌اند یا بسیار نادرند یا به دلیل یک‎سویه‎نگری‎ها و تعصبات و پیشداوری‎های مؤلفان آنها، به ریشه‌های واقعی و ابعاد گسترده این موضوع توجه شایانی نکرده‌اند. باید گفت تاکنون در آثار فارسی جز چند رساله دانشگاهی که به بررسی برخی از ابعاد این موضوع پرداخته‌اند، کتابی مستقل و جامع در این‎باره به رشته تحریر درنیامده است.
نویسنده در مقدمه درباره انگیزه تألیف این کتاب می‌گوید: «هرچند علما و دانشمندان اسلامی از گذشته تا حال، در جای‎جای آثار خود کوشیده‌اند تا بی‌اعتباری روایات اسرائیلی را نشان دهند و مهر بطلان بر بسیاری از خرافات و مجعولاتی که به آثار اسلامی راه یافته‌اند بنهند، اما باید گفت آثار مستقلی که به موضوع اسرائیلیات پرداخته و جوانب مختلف این موضوع - همچون بحث از عوامل و زمینه‌های نفوذ اسرائیلیات به فرهنگ اسلامی یا تأثیر ناگوار اسرائیلیات بر آثار اسلامی - ‎را بررسی کرده‌اند یا بسیار نادرند یا به دلیل یک‎سویه‎نگری‎ها و تعصبات و پیشداوری‎های مؤلفان آنها، به ریشه‌های واقعی و ابعاد گسترده این موضوع توجه شایانی نکرده‌اند. باید گفت تاکنون در آثار فارسی جز چند رساله دانشگاهی که به بررسی برخی از ابعاد این موضوع پرداخته‌اند، کتابی مستقل و جامع در این‎باره به رشته تحریر درنیامده است.
این زمینه‌ها سبب شد تا ما با توکل بر ذات احدیت، پای در این وادی خطیر گذاریم و با بضاعت علمی اندک خود، به بررسی ابعادی چند از این موضوع بسیار گسترده و مهم بپردازیم. اما باید اعتراف کرد که با شروع کار دریافتیم هریک از فصول این تحقیق، خود کتابی مستقل و جامع را می‎طلبد و این امر ما را بر آن داشت تا در برخی فصل‎ها تنها به شرح مختصری از موضوع‎های طرح‎شده بسنده کنیم و بسط و تفصیل آن را به مجالی دیگر واگذار کنیم»<ref>ر.ک: همان، ص3</ref>.
این زمینه‌ها سبب شد تا ما با توکل بر ذات احدیت، پای در این وادی خطیر گذاریم و با بضاعت علمی اندک خود، به بررسی ابعادی چند از این موضوع بسیار گسترده و مهم بپردازیم. اما باید اعتراف کرد که با شروع کار دریافتیم هریک از فصول این تحقیق، خود کتابی مستقل و جامع را می‎طلبد و این امر ما را بر آن داشت تا در برخی فصل‎ها تنها به شرح مختصری از موضوع‎های طرح‎شده بسنده کنیم و بسط و تفصیل آن را به مجالی دیگر واگذار کنیم»<ref>ر.ک: همان، ص3</ref>.


۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش