۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
المصباح المضيء في خلافة المستضيء: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'می‌ک' به 'می‌ک'
جز (جایگزینی متن - 'یا' به 'یا') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'می‌ک' به 'می‌ک') |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
دوران زندگی [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، مقارن با خلافت شش تن از خلفای بنیعباس بوده است. در این میان المستضی (575-566ق) - که در زمان او [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] به اوج شهرت رسیده بود - بهعنوان بزرگترین واعظ حنبلیان شناخته میشود و خلیفه بهشدت تحت تأثیر سخنرانیها و مواعظ وی بـوده اسـت. در زمان المـستضی، حکومت فاطمیه مصر سقوط | دوران زندگی [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، مقارن با خلافت شش تن از خلفای بنیعباس بوده است. در این میان المستضی (575-566ق) - که در زمان او [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] به اوج شهرت رسیده بود - بهعنوان بزرگترین واعظ حنبلیان شناخته میشود و خلیفه بهشدت تحت تأثیر سخنرانیها و مواعظ وی بـوده اسـت. در زمان المـستضی، حکومت فاطمیه مصر سقوط می‌کند. [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] در اینباره کتابی با عنوان «النصر علی مصر» نوشت و در حـضور خلیفه خواند، اما «المصباح المـضيء في دولة المـستضيء»، دقیقاً معلوم نیست که در این زمان، یا بعد از آن نگاشته است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/409/155 ر.ک: دهقانی، مهدیه، ص156-155]</ref>. تنها [[ابراهيم، ناجيه عبدالله|ناجیه عبدالله ابراهیم]] بر مبنای برخی احتمالات تألیف آن در ابتدای عهد مستضی را ترجیح داده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/43 ر.ک: مقدمه محقق، ص43]</ref>. | ||
بـزرگان در ارزیابی آثار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، نظرات گوناگونی دادهاند؛ برای مثال ابن تیمیه در أجوبة المصرية، تصنیفات او را سـتوده و مـی‌گوید: «او در حـدیث، وعظ و مباحث مربوط به آنها مصنفاتی دارد که کسی چون او تصنیف نکرده اسـت»؛ امـا در مقابل گفتهاند: به علت نقل بسیار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] از ابوالوفاء، در کلام و حدیث وی ناهماهنگی و پریشانی راه یافته است. بـه‌هـرحال، تألیفات او از سیل خردهگیریها و طعنهای علما در امان نمانده است؛ ذهبی از قول مـوفق عـبداللطیف مینویسد: «در تصانیف او غلطهای بسیاری دیده میشود». سـپس بـه نـشانه تأیید می‌افزاید: «سخنان بی‌اساس، در آثارش مشاهده مـیشود و آنقـدر تألیف کرده که اگر عمری دوباره یابد نمیتواند آنها را اصلاح و بازنویسی کند». | بـزرگان در ارزیابی آثار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، نظرات گوناگونی دادهاند؛ برای مثال ابن تیمیه در أجوبة المصرية، تصنیفات او را سـتوده و مـی‌گوید: «او در حـدیث، وعظ و مباحث مربوط به آنها مصنفاتی دارد که کسی چون او تصنیف نکرده اسـت»؛ امـا در مقابل گفتهاند: به علت نقل بسیار [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] از ابوالوفاء، در کلام و حدیث وی ناهماهنگی و پریشانی راه یافته است. بـه‌هـرحال، تألیفات او از سیل خردهگیریها و طعنهای علما در امان نمانده است؛ ذهبی از قول مـوفق عـبداللطیف مینویسد: «در تصانیف او غلطهای بسیاری دیده میشود». سـپس بـه نـشانه تأیید می‌افزاید: «سخنان بی‌اساس، در آثارش مشاهده مـیشود و آنقـدر تألیف کرده که اگر عمری دوباره یابد نمیتواند آنها را اصلاح و بازنویسی کند». | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
محقق اثر در مقدمهاش به مقطع زمانی نگارش اثر اشاره کرده، مینویسد: «بغداد پایتخت حکومت عباسیان در بیش از پنج قرن، شاهد حرکت فکری و نهضت فرهنگی وسیعی بود که با ظهور زبدهای از علما و اهتمام فراوان و تشویقهای مستمری که خلافت عباسی و اتباع آن داشتند کتابخانه اسلامی را با آثار علمی و نوشته‌های ارزشمند غنی و پربار کردند. برخی از این نوشته‌ها برای تقرب به حکومت و اهدای به حاکمان نوشته شد. در این میان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزی بغدادی]] صاحب تصانیف فراوان و نوشته‌های بزرگ و مشارکت گسترده در تمامی علوم و فنون است. کتاب «المصباح المضيء في خلافة المستضيء»، یکی از تألیفاتی است که برای خلیفه عباسی المستضيءبأمرالله (متوفی 575ق)، به هدف تذکر و وعظ و نصیحت به این اعتبار که شخص اول دولت عباسی بود، نوشته شد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/9 ر.ک: تمهید، ص9]</ref>. | محقق اثر در مقدمهاش به مقطع زمانی نگارش اثر اشاره کرده، مینویسد: «بغداد پایتخت حکومت عباسیان در بیش از پنج قرن، شاهد حرکت فکری و نهضت فرهنگی وسیعی بود که با ظهور زبدهای از علما و اهتمام فراوان و تشویقهای مستمری که خلافت عباسی و اتباع آن داشتند کتابخانه اسلامی را با آثار علمی و نوشته‌های ارزشمند غنی و پربار کردند. برخی از این نوشته‌ها برای تقرب به حکومت و اهدای به حاکمان نوشته شد. در این میان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزی بغدادی]] صاحب تصانیف فراوان و نوشته‌های بزرگ و مشارکت گسترده در تمامی علوم و فنون است. کتاب «المصباح المضيء في خلافة المستضيء»، یکی از تألیفاتی است که برای خلیفه عباسی المستضيءبأمرالله (متوفی 575ق)، به هدف تذکر و وعظ و نصیحت به این اعتبار که شخص اول دولت عباسی بود، نوشته شد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/9 ر.ک: تمهید، ص9]</ref>. | ||
محتویات هر باب از کتاب غالباً ً با عنوان و جایگاهش هماهنگ است. همچنین محتوای فصول و موضوعات در یک باب نیز هماهنگ هستند. از جهت دیگر محتوای ابواب کتاب و فصول آن برخی بعضی را تقریباً از حیث معنی و هدف و غایت تکمیل | محتویات هر باب از کتاب غالباً ً با عنوان و جایگاهش هماهنگ است. همچنین محتوای فصول و موضوعات در یک باب نیز هماهنگ هستند. از جهت دیگر محتوای ابواب کتاب و فصول آن برخی بعضی را تقریباً از حیث معنی و هدف و غایت تکمیل می‌کنند؛ بهویژه اگر آن فصول در یک باب باشند. به همین جهت تشابه زیادی در عناوین ابواب کتاب و فصول وجود دارد. علاوه اینکه ترتیب زمانی در محتوای یک باب لحاظ شده، اما در ابواب کتاب اینگونه نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/46 ر.ک: مقدمه محقق، ص46]</ref>. | ||
مفاد کتاب بهصورت عمومی گزیدهای از قرآن کریم و سنت و مواعظ و خطب و شعر و قصص و اقوال و حکمتها و نیز سیره و اخبار و تاریخ و شئون اجتماعی و اقتصادی و غیر آن از موضوعات پندآموزی است که برخی جدید و برخی از کتابهایی انتخاب شده که اکثرشان از بین رفتهاند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/46 ر.ک: همان]</ref>. | مفاد کتاب بهصورت عمومی گزیدهای از قرآن کریم و سنت و مواعظ و خطب و شعر و قصص و اقوال و حکمتها و نیز سیره و اخبار و تاریخ و شئون اجتماعی و اقتصادی و غیر آن از موضوعات پندآموزی است که برخی جدید و برخی از کتابهایی انتخاب شده که اکثرشان از بین رفتهاند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/46 ر.ک: همان]</ref>. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
در فصلی از کتاب چنین میخوانیم: پس شایسته است که سلطان، دلی استوار و راست داشته باشد که هوا و هوس آن را کج و ناراست نکند و غضب، او را از مدار حق خارج نکند و باید حلم و فضلش بیش از عقاب و عدلش باشد و به ما این خبر رسیده است که یکی از انبیا ابلیس را ملاقات کرد و از او پرسید: بهوسیله چه چیزی بر فرزند آدم غلبه میابی؟ گفت: او را به هنگام غضب و هوای نفس به بدی می‌اندازم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/212 ر.ک: متن کتاب، ص212]</ref>. | در فصلی از کتاب چنین میخوانیم: پس شایسته است که سلطان، دلی استوار و راست داشته باشد که هوا و هوس آن را کج و ناراست نکند و غضب، او را از مدار حق خارج نکند و باید حلم و فضلش بیش از عقاب و عدلش باشد و به ما این خبر رسیده است که یکی از انبیا ابلیس را ملاقات کرد و از او پرسید: بهوسیله چه چیزی بر فرزند آدم غلبه میابی؟ گفت: او را به هنگام غضب و هوای نفس به بدی می‌اندازم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/212 ر.ک: متن کتاب، ص212]</ref>. | ||
از جمله ویژگیهای کتاب که خواندن آن را لذتبخش | از جمله ویژگیهای کتاب که خواندن آن را لذتبخش می‌کند، ذکر حکایتها و داستانهای پندآموز، بهویژه در رابطه با اولیای دین است؛ بهعنوان نمونه در بخشی از کتاب، حکایت خراشی است که پیامبر غیر عمد به اعرابی وارد کرده بود و از او خواست که قصاص کند. اعرابی در پاسخ گفت: تو را حلال کردم، پدر و مادرم به فدایت. من هرگز این کار را نخواهم کرد و اگر برای من دعا کنی بهتر است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6439/1/609 ر.ک: همان، ص609]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||