۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ترجمه و شرح برهان شفاء: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ی‌ش' به 'ی‌ش'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ر' به 'ی‌ر') |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ش' به 'ی‌ش') |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
کتاب «برهان» بخش پنجم از منطق [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] و جزء چهارم از منطق ارسطو و مهمترین جزء علم منطق به شمار می‌رود، چه اینکه اگر عقل بشر بر پلههای برهان صعود نماید و در مناهج برهانی سیر کند، رفیعترین درجات معرفت و بالاترین نوع دانش یعنی علم یقینی و دائمی را احراز خواهد کرد و جنبه دیگر اهمیت برهان، ربط وثیق آن با مباحث انتولوژیک ( | کتاب «برهان» بخش پنجم از منطق [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] و جزء چهارم از منطق ارسطو و مهمترین جزء علم منطق به شمار می‌رود، چه اینکه اگر عقل بشر بر پلههای برهان صعود نماید و در مناهج برهانی سیر کند، رفیعترین درجات معرفت و بالاترین نوع دانش یعنی علم یقینی و دائمی را احراز خواهد کرد و جنبه دیگر اهمیت برهان، ربط وثیق آن با مباحث انتولوژیک (هستی‌شناسانه) و اپیستمولوژیک (معرفتشناسانه) است که هم ارسطو و هم [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] به آن توجه اکید داشته‌اند. | ||
کتاب برهان از پیچیدهترین کتب منطق است و فهم مباحث آنچه در منطق ارسطو و چه در منطق شفای ابنسینا نسبت به فهم مباحث دیگر، از صعوبت و دشواری بیشتری برخوردار است. | کتاب برهان از پیچیدهترین کتب منطق است و فهم مباحث آنچه در منطق ارسطو و چه در منطق شفای ابنسینا نسبت به فهم مباحث دیگر، از صعوبت و دشواری بیشتری برخوردار است. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
آنچه مسلم است این است که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] به ترجمه عربی برهان ارسطو و شروح عربی آن دست یافته و از آنها استفاده کرده است اما تعیین اینکه کدام ترجمه و کدام شرح در دسترس وی بوده چندان سهل نیست. | آنچه مسلم است این است که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] به ترجمه عربی برهان ارسطو و شروح عربی آن دست یافته و از آنها استفاده کرده است اما تعیین اینکه کدام ترجمه و کدام شرح در دسترس وی بوده چندان سهل نیست. | ||
شاید برخی چنین بپندارند که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] را بیشتر باید شارح و مفسر برهان دانست تا مؤلف آن، اما چنین قضاوتی درباره وی منصفانه نیست؛ زیرا شیخ درعینحال که شارح است ناقد نیز میباشد و با اینکه مقتبِس است مقلد نمیباشد. [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] در کتابِ برهانِ خود از محدوده مباحث برهان ارسطو فراتر رفته، بحثهایی در مقولات علمالنفس، طبیعیات و متافیزیک نیز آورده است. [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] در این کتاب از هیچ کوششی در دقت در تعبیر، رعایت روانی و سادگی لغات، تبیین و توضیح آرا، ترتیب و تسلسل منطقی مباحث، پرهیز از تکرار مطالب، دریغ نکرده است؛ اما درعینحال سبک نگارش او خالی از گنگی و اندکی غموض و ابهام نیست و این نکته‌ای است که در همه تألیفات [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]]- بهجز اشارات و تنبیهات- مشاهده | شاید برخی چنین بپندارند که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] را بیشتر باید شارح و مفسر برهان دانست تا مؤلف آن، اما چنین قضاوتی درباره وی منصفانه نیست؛ زیرا شیخ درعینحال که شارح است ناقد نیز میباشد و با اینکه مقتبِس است مقلد نمیباشد. [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] در کتابِ برهانِ خود از محدوده مباحث برهان ارسطو فراتر رفته، بحثهایی در مقولات علمالنفس، طبیعیات و متافیزیک نیز آورده است. [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] در این کتاب از هیچ کوششی در دقت در تعبیر، رعایت روانی و سادگی لغات، تبیین و توضیح آرا، ترتیب و تسلسل منطقی مباحث، پرهیز از تکرار مطالب، دریغ نکرده است؛ اما درعینحال سبک نگارش او خالی از گنگی و اندکی غموض و ابهام نیست و این نکته‌ای است که در همه تألیفات [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]]- بهجز اشارات و تنبیهات- مشاهده می‌شود. کتاب اشارات و تنبیهات [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] بهویژه چهار نمط اخیر آن از سبک نگارش زیبا و ویژه‌ای برخوردار است که نظیر آن در کتب دیگر وی مشاهده نمی‌شود.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، صفحات الف تا پ</ref> | ||
اثر حاضر، شامل متن، ترجمه و شرح مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] است. کتاب برهان شفا در سالهای 1363 تا 1365ش توسط [[مصباح یزدی، محمدتقی|آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی]] در مؤسسه در راه حق قم تدریس | اثر حاضر، شامل متن، ترجمه و شرح مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] است. کتاب برهان شفا در سالهای 1363 تا 1365ش توسط [[مصباح یزدی، محمدتقی|آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی]] در مؤسسه در راه حق قم تدریس می‌شده است. نوارهای ضبطشده آن دروس پیادهسازی شده و در سال 1367ش برای تحقیق و تنظیم به جهت چاپ در قالب کتاب به [[غرویان، محسن|محسن غرویان]] سپرده شده است. در ابتدا قرار بر این بوده که صرفاً آنچه از نوار پیاده شده، ویرایش و سپس به دست چاپ سپرده شود؛ اما پس از ویراستاری درس اول، بهتر آن دیده شده که پس از آوردن متن، ترجمه‌ای معادل متن، بهصورت روان نوشته شود و پسازآن مطالبی که محتاج شرح و توضیحاند با عناوین خاص و با شمارههای مسلسل در بندهای جداگانه تنظیم شوند تا دستیابی به مطالب و مراجعه به آنها برای خوانندگان آسان گردد. [[غرویان، محسن|محسن غرویان]]، علاوه بر این امر در هر بحثی از مطالب کتاب سعی کرده به کتب منطقی دیگر و احیاناً کتابهای فلسفی نیز مراجعه کند و در موارد لازم بحثها را بهصورتی تطبیقی، بررسی و نقد کند.<ref>ر.ک: همان، صفحه پ</ref> | ||
مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] که ترجمه و شرح نام عنوان مقاله حاضر است مشتمل بر دوازده فصل به شرح زیر است: | مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابنسینا]] که ترجمه و شرح نام عنوان مقاله حاضر است مشتمل بر دوازده فصل به شرح زیر است: | ||
===فصل اول=== | ===فصل اول=== | ||
فصل اول درباره غرض از فن برهان منعقد شده است، اگرچه در برهان ارسطو نظیر چنین فصلی دیده | فصل اول درباره غرض از فن برهان منعقد شده است، اگرچه در برهان ارسطو نظیر چنین فصلی دیده نمی‌شود، ولی بسیاری از مباحث این فصل ریشه در مطالب ارسطو دارد. موضوعات جزئی این فصل عبارتند از: | ||
# انقسام علم به تصور و تصدیق و روش اکتساب این دو، تصدیق یقینی و غیریقینی و انواع قیاس. نظیر این مطالب در فصل اول از مقاله اول کتاب جدل ارسطو آمده است. | # انقسام علم به تصور و تصدیق و روش اکتساب این دو، تصدیق یقینی و غیریقینی و انواع قیاس. نظیر این مطالب در فصل اول از مقاله اول کتاب جدل ارسطو آمده است. | ||
# انواع تصور: تصور بهوسیله ذاتیات و تصور بهوسیله عرضیات؛ حد و رسم. نظیر این مطلب در باب ایساغوجی (مدخل) از منطق [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]]، فصل هفتم آمده است. | # انواع تصور: تصور بهوسیله ذاتیات و تصور بهوسیله عرضیات؛ حد و رسم. نظیر این مطلب در باب ایساغوجی (مدخل) از منطق [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]]، فصل هفتم آمده است. | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
===فصل هفتم=== | ===فصل هفتم=== | ||
مسئله مهم در این فصل «علم به وجود و علم به علت وجود» است که نظیر آن در مقاله اول فصل سیزدهم از برهان ارسطو دیده | مسئله مهم در این فصل «علم به وجود و علم به علت وجود» است که نظیر آن در مقاله اول فصل سیزدهم از برهان ارسطو دیده می‌شود. شیخ در این فصل از این مسئله فراتر رفته، به مسائل دیگری نیز پرداخته است که عبارتند از: | ||
# مصادیق علم مکتسب. | # مصادیق علم مکتسب. | ||
# بررسی تعریف برهان به: قیاس مؤتلف یقینی. | # بررسی تعریف برهان به: قیاس مؤتلف یقینی. | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
===فصل هشتم=== | ===فصل هشتم=== | ||
این فصل درباره این مطلب است که علم یقینی به مسبب از راه علم به سبب آن حاصل | این فصل درباره این مطلب است که علم یقینی به مسبب از راه علم به سبب آن حاصل می‌شود. ارسطو در چند موضع از برهان خود بدین مطلب پرداخته است از جمله: مقاله اول فصل دوم و فصل ششم و فصل نهم. شیخ علاوه بر مطلب فوق، مسائل دیگری را نیز در این فصل آورده است که عبارتند از: | ||
#ضرورت در قضایای ضروریه و ناشی شدن آن از علت. نظیر این مطلب در مقاله اول فصل ششم برهان ارسطو آمده است. | #ضرورت در قضایای ضروریه و ناشی شدن آن از علت. نظیر این مطلب در مقاله اول فصل ششم برهان ارسطو آمده است. | ||
# کیفیت رابطه حدود در برهان یقینی انی. به مقاله اول فصل سیزدهم از برهان ارسطو مراجعه شود. | # کیفیت رابطه حدود در برهان یقینی انی. به مقاله اول فصل سیزدهم از برهان ارسطو مراجعه شود. | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۶: | ||
===فصل یازدهم=== | ===فصل یازدهم=== | ||
این فصل درباره شروط مقدمات برهان است. به مقاله اول فصل دوم از برهان ارسطو مراجعه شود. ابنسینا در این فصل مطالبی پیرامون معنای اقدمیت و اعرفیت نسبت به ما و طبیعت، طبیعت کلیه عالم و مقاصد و غایات آن و... آورده است که در فصل مذکور از برهان ارسطو چنین بحثهایی دیده | این فصل درباره شروط مقدمات برهان است. به مقاله اول فصل دوم از برهان ارسطو مراجعه شود. ابنسینا در این فصل مطالبی پیرامون معنای اقدمیت و اعرفیت نسبت به ما و طبیعت، طبیعت کلیه عالم و مقاصد و غایات آن و... آورده است که در فصل مذکور از برهان ارسطو چنین بحثهایی دیده نمی‌شود. وی تنها در مطلع کتاب طبیعیات خود بهطور کوتاه بدین مطلب اشاره نموده، می‌گوید: ان الطریقة الطبیعیة... | ||
اهم مطالب این فصل عبارتند از: | اهم مطالب این فصل عبارتند از: | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
اهم موضوعات این فصل عبارتند از: | اهم موضوعات این فصل عبارتند از: | ||
# قضیه‌ای که به لحاظ علم مطلق، مبدأ برهان خوانده | # قضیه‌ای که به لحاظ علم مطلق، مبدأ برهان خوانده می‌شود و قضیه‌ای که بهحسب علم خاصی مبدأ برهان است. به مقاله اول فصل دوم از برهان ارسطو مراجعه شود. | ||
# فرق حد (تعریف) با مقدمه مسلمه و با مطلق مقدمه. | # فرق حد (تعریف) با مقدمه مسلمه و با مطلق مقدمه. | ||
# اصل موضوع و اسامی مختلف آن. | # اصل موضوع و اسامی مختلف آن. | ||