شرح الفصول النصيرية: تفاوت میان نسخه‌ها

اصل کتاب خود رساله‎ای فارسی در علم کلام است که به دست رکن‎الدین محمد بن علی استرآبادی جرجانی حلی، شاگرد [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] از فارسی به عربی ترجمه شده است. وی در 20 صفر 875 از نگارش آن فارغ شده است<ref>ر.ک: مقدمه محققین، ص‎21</ref>. ‏

محققین اثر در ابتدای کتاب لازم دیده‎اند که سبب نام‎گذاری، پیدایش، تاریخچه و مراحل شکل‎گیری و مهم‎ترین مسائل علم کلام را به جهت آشنایی خواننده، به‎اجمال مورد بررسی قرار دهند. در همین راستا لازم دیده‎‎اند که دیدگاه ائمه اطهار(ع) را پیرامون این علم مطرح کنند؛ لذا متن برخی از مناظرات کلامی مانند مناظره [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] با یونس بن یعقوب متکلم شامی را مطرح کرده‎اند. سپس مسائل کلامی مانند قضا و قدر و خلق قرآن را به‎اختصار توضیح داده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص18-7</ref>. ‏

اصل این کتاب، رساله مختصری در اصول دین است که [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]] آن را به شیوه کلامی نوشته و آن را بر چهار فصل توحید، نبوت، امامت و معاد مرتب کرده است. [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]]، معروف به نگارش مباحث عمیق در موضوعات گوناگون معرفتی است؛ لذا شروح و تعلیقات فراوانی بر تألیفات وی نوشته شده است. از جمله تألیفات وی «الفصول النصيرية» است که شروح بسیاری بر آن نوشته شده است. برخی از این شروح، مزجی یا مقطعی و عربی یا غیر عربی است. محققین در مقدمه به اسامی هشت شرح اشاره کرده‎اند که از مهم‎ترین آنها [[الأنوار الجلالية في شرح الفصول النصيرية|شرح فاضل مقداد سیوری]] (متوفی 866ق) است<ref>ر.ک: همان، ص19-18</ref>. ‏

محققین در بخشی از مقدمه کتاب به دفع یک اشتباه پرداخته‎اند؛ در کتاب الذريعة، نویسنده‎ای را یافتیم که نام او همانند مؤلف همین کتاب است؛ امیر عبدالوهاب بن طاهر بن علی بن داوود حسینی استرآبادی و کتابش نیز همانند کتاب حاضر شرح فصول نصیریه است، اما از خوش‎شانسی بر نسخه‎ای خطی از آن دست یافتیم و آن را با نسخه کتاب حاضر تطبیق دادیم، پس متوجه شدیم که کاملاً به‎لحاظ متن و تاریخ تألیف با این کتاب متفاوت است. تاریخ تألیف آن 883ق، است. به سبب این تشابه، عمر کحاله در معجمش به هنگام ذکر شرح حال عبدالوهاب بن طاهر، دچار اشتباه شده است و صاحب أعيان الشيعة نیز همان را تکرار کرده است<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.

بر شرح [[استرآبادي، عبدالوهاب بن علي|عبدالوهاب استرآبادی]] توسط یکی از شاگردانش در سال 884ق، حاشیه‎ای نوشته شده که [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|صاحب ریاض]] و [[حر عاملی، محمد بن حسن|حر عاملی]] آن را دیده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>. ‏

محققین کتاب در تحقیق و تصحیح آن از شیوه تلفیق بین نسخ استفاده کرده‎اند؛ بدین ‎صورت که اگر سستی ادبی یا لغوی یا نقصی در مفهوم کلمه یا جمله‎ای یافته‎اند با نسخه‎ای بهتر آن را کامل کرده‎اند.